شهر

نقش ساختار اجتماعی سکونتگاه‌های غیررسمی در توسعه بی‌خانمانی

دبیر علمی نشست «تاملی بر وضعیت معتادان و بی‌خانمان‌ها درمحدوده‌ها و محله‌های هدف بازآفرینی شهری» عنوان کرد: ساختار اجتماعی سکونتگاه‌های غیررسمی و کاهش مسئولیت اجتماعی جامعه در قبال مهجوران و معتادان به توسعه اعتیاد و بی‌خانمانی در این مناطق منجر شده است.

دکتر سعید معیدفر، مشاور وزیر راه و شهرسازی و دبیر نشست مهجورین و
حقوق شهروندی، تاملی بر وضعیت معتادان و بی‌خانمان‌ها در محدوده‌ها و محله‌های هدف
بازآفرینی شهری» عنوان کرد: مسئله محله‌های هدف بازآفرینی شهری را باید مسئله و
مشکل شهر دانست و مسائل این مناطق را در محدوده‌ای کوچک و مقطعی ندید چراکه این
محله‌ها بخشی از پیکره شهر هستند.

معیدفر با بیان اینکه طرد معتادان و بی‌خانمان‌ها از جامعه اشتباه
است، افزود: با جمع کردن آنها در کنار یکدیگر به تدریج خصوصا با شروع فصل سرما
نزدیک ما می‌آیند و چهره شهرمان را دگرگون می‌کنند. یک سال و نیم پیش اعلام شد که
در تهران ۱۵ هزار بی‌خانمان داریم و عوامل متعددی در بروز کارتن‌خوابی خصوصا
درسکونتگاه‌های غیر رسمی موثر هستند.

مشاور وزیر راه و شهرسازی گفت: این محله‌ها درگیر فقر و مشکلات فرهنگی
و اجتماعی هستند و ساختار اجتماعی آنها افراد را مستعد فقر فرهنگی، مشکلات اخلاقی
و اعتیاد می‌کند. فقر و بیکاری مشکل جدی سکونتگاه‌های غیررسمی است که قاچاق و
پولشویی را به همراه دارد و جوانان ساکن دراین محله‌ها بیکار یا شاغل به مشاغل
دشوار و خسته‌کننده هستند.

وی تصریح کرد: فقر فرهنگی و آموزشی کاهش اعتماد به نفس و ناآگاهی از
عوارض اعتیاد را به دنبال دارد و طرد اجتماعی ناشی از خشونت خانوادگی و اجتماعی و
فقدان نقش‌های فعال اجتماعی همچنین فقدان امکانات فراغتی سالم، تئوری پنجره‌های
شکسته، انگ‌زنی و کاهش مسئولیت اجتماعی زمینه ساز گسترش اعتیاد درسکونتگاه های
غیررسمی می‌شود.

معیدفر گفت: دراین محله‌ها کارتن‌خواب‌ها شامل کودکان فراری، بیماران
روانی، معلولان، معتادان و افراد مهاجر و طرد شده هستند.

بی‌خانمانی واکنشی علیه جامعه است

همچنین دراین نشست حبیب آقابخشی، دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی و متخصص
جامعه‌شناسی در سخنانی عنوان کرد: وقتی شرایط دشوار و تلخ یک جامعه مانع دستیابی
افراد جامعه به اهدافشان شود با مساله اجتماعی مواجه شده‌ایم که این امر بستر
انحراف را فراهم می‌‌کند. درچنین شرایطی هنجارها به درستی منتقل نمی‌شوند و جامعه
درچنبره روابط بیمارگون گرفتار می‌شود و افراد یا به دنبال راه‌های نادرست زندگی
می‌روند و یا منزوی می‌شوند و ازساختار جامعه طرد می‌شوند.

آقابخشی با بیان اینکه بی‌خانمانی محصول به حاشیه رانده شدن گروهی از
افراد جامعه است، ادامه داد: بی‌خانمانی واکنشی علیه جامعه است و خرده‌فرهنگ‌هایی
را به موازات فرهنگ جامعه ایجاد می‌کند.

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه تجربه نشان داده که انجام
طرح‌های ضربتی درمقابله با اعتیاد بی‌نتیجه است، گفت: درکشور همزمان با پیروزی
انقلاب اسلامی ریشه‌کنی اعتیاد هدف‌گذاری شد که با خشم انقلابی شروع شد و نتیجه
داد. سپس درسال‌های بعد به نقد دوره قبل پرداختند ولی فعالیت‌هایی خودمحور را
انجام دادند. دردوران جنگ تحمیلی اعتیاد کم شد ولی با طولانی دشن جنگ دوباره
افزایش یافت سپس معتادان را به جزیره بردند که بیماری‌های عفونی و پوستی را به
دنبال داشت. دوره بعد نیز با بررسی شکست‌های قبل از سال ۶۷ شروع شد و تا سال ۶۹
ادامه داشت که دراین دوره طرح‌هیا ضربتی عملیاتی شدند. این فعالیت‌های ضربتی قیمت
مواد مخدر را بالا بردند و کیف‌زنی و سرقت را افزایش دادند. دوره بعد تا سال ۸۰
ادامه داشت که ضمن نقد دوره‌های قبل تلاش کردند پیشگیری نخستین را عملیاتی کنند.
البته با وجود تلاش‌های صورت گرفته به دلیل ساختارهای اجتماعی مستعد مواد مخدر این
طرح‌ها نتیجه ندادند.

تاثیر کالبد شهری بر اعتیاد و بی‌خانمانی

همچنین دراین نشست فهیمه حسین‌زاده، مشاور اجتماعی و متخصص جامعه‌شناسی
درسخنانی با بیان اینکه معتادان متجاهر محصوصل ناتوانی و نابرابری اجتماعی هستند،
عنوان کرد: معتادان ساکن درسکونتگاه‌های غیررسمی تاب‌آوری اجتماعی ندارند و نمی‌توانند
از موقعیت‌های دشوار بگریزند. لابه‌لای امواج مشکلات گرفتار می‌مانند و از
پیوندهای اجتماعی حمایت‌گر نیز برخوردار نیستند.

حسین زاده با بیان اینکه کالبد شهری و ساختارهای اجتماعی عوامل موثر
بر حضور معتادان متجاهر درسکونتگاه‌های غیررسمی هستند، گفت: سکونتگاه‌های غیررسمی
دارای امکان زیست ارزان‌قیمت و نیز امکان گم‌گشتگی فیزیکی هستند. همچنین ساختار
جمعیت درسکونتگاه‌های غیررسمی زمینه‌ساز افزایش گسست اجتماعی است چراکه ساختار
جمعیت دراین مناطق بافت ناهمگون اجتماعی و جمعیت شناور را شامل می شود که ساکنان
آنها را دچار کاهش احساس تعلق محلی، کاهش نظارت اجتماعی و تقلیل روند ضابطه گذاری
می‌کند.

این مشاور اجتماعی افزود: ناکارآمدی سرمایه‌های فرهنگی موجب گسست
درمناسبات اجتماعی می‌شود که کاهش سرمایه اجتماعی کارآمد، پیوندهای انگلی با حلقه‌های
جرم و محرومیت از روابط رسمی را به دنبال دارد.

این متخصص جامعه‌‌شناسی همچنین گفت: معتادان متجاهر با مشکلاتی چون
رانده شدگی یا طرد اجتماعی، روند روزافزون ناپایداری و روند روبه رشد بیماری های
فیزیکی و روانی مواجه هستند و بی‌توجهی به این معتادان موجب کاهش میزان و سطح
امنیت اجتماعی، اختلال در نظم اجتماعی و توسعه گسست اجتماعی، تقلیل سطح و میزان
رفاه اجتماعی و درنهایت تنزل سطح و میزان انسان‌مداری می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه بازگشت معتادان متجاهر به حیات اجتماعی درگرو
بهسازی اجتماعی محله محور است، افزود: بهسازی اجتماعی محله محور باعث ایجاد احساس
تعلق و ایجاد احساس پایداری می‌شود.

حسین‌زاده گفت: بهسازی مناسبات سکونتی، بهسازی مناسبات اجتماعی،
نهادینه کردن فرایندهای جامعه‌پذیری، سازماندهی مناسبات همدلانه و بازاحیای توان
خوداتکایی اقتصادی محله گام‌های اصلی دربهسازی اجتماعی محله محور هستند.

همچنین دراین نشست اکبر رجبی مشهود، مدیر موسسه خیریه طلوع بی‌نشان‌ها
با ارائه یک فیلم مستند درسخنانی عنوان کرد: ما دچار نوعی بی‌تفاوتی اجتماعی شده‌ایم
و معتاد انسان تنهایی است که اجتماع وی را تنها گذاشته است.

رجبی‌مشهود با بیان اینکه ۹۸ درصد کارتن‌خواب‌ها معتاد هستند، افزود:
در سکونتگاه‌های غیررسمی با کارتن‌های معتاد شش ماهه تا ۷۰ ساله مواجه هستیم.

نشست پنجم از دفتر یازدهم اقشار آسیب‌پذیر و حقوق شهروندی با عنوان
مهجورین و حقوق شهروندی، تاملی بر وضعیت معتادان و بی‌خانمان‌ها درمحدوده‌ها و
محله‌های هدف بازآفرینی شهری دوشنبه اول آذر ساعت ۱۴ در شرکت عمران و بهسازی شهری
ایران برگزار شد.

مطالب پیشنهادی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا