رئیس پژوهشکده مهندسی سازه پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله گفت: ساختمانهای با سیستمهای سازهای قدیمی (بافت فرسوده) و رعایت نشدن دقیق ضوابط و مقررات احداث ساختمانهای نوساز خطرات بالقوهای برای مدیریت شهری و چالشی برای تابآوری پایتخت محسوب میشوند.
به گزارش صما به نقل از ایرنا، در پاسخ به این پرسش که تابآوری زیرساختها و شریانهای حیاتی در برابر حوادث طبیعی چه میزان است، اظهار داشت: با توجه به قدمت بالای زیرساختهای شهری به خصوص در شهرهای بزرگ مراکز استانها، طبیعی است که با مسائل مهمی مانند فرسودگی، آسیبهای پنهان، نبود کارآیی و عدم تامین ضوابط و مقررات فنی روزآمد برخورد داشته باشیم.
وی ادامه داد: از این نظر، میتوان انتظار داشت که زیرساختها و شریانهای حیاتی تابآوری مناسبی در برابر نیروهای بزرگ طبیعی نداشته باشند. وقوع حوادث طبیعی در سالهای اخیر همچون؛ زلزله سرپل ذهاب، وقوع سیل در شمال و جنوب کشور که باعث انسداد مسیرهای دسترسی و ایجاد اختلال در شبکههای آب، برق، گاز و مخابرات شد، نمونههایی برای تایید این ادعا محسوب میشوند.
رئیس پژوهشکده مهندسی سازه پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله در پاسخ به این سئوال که نقش سیستم سازهای در رفتار لرزهای ساختمانهای پایتخت چگونه است، نیز توضیح داد: با به روز شدن پیوسته آییننامههای طراحی و اجرایی کشور و گسترش راهنماهای تکمیلی برای آشنایی مهندسان و مجریان صنعت ساختمان، در دهههای اخیر، در سطح شهر تهران شاهد طراحی و ساخت ساختمانهای جدیدی هستیم که در آنها تمام مبانی آییننامهای و عملکرد لرزهای اجزای سازهای به درستی در نظر گرفته شده است.
ساختمانهای با سیستمهای سازهای قدیمی راکندگی زیادی در پایتخت دارند
بهار با اشاره به اینکه دو معضل اساسی و نگرانکننده همچنان تهدیدی برای کلانشهر تهران محسوب میشود، تاکید کرد: معضل نخست ساختمانهای با سیستمهای سازهای قدیمی است که دارای وسعت و پراکندگی زیادی در پایتخت بوده و به نام بافت فرسوده از آنها یاد میشود. برنامههای نوسازی این بخشها در سالهای گذشته به نسبت تعداد آنها چندان چشمگیر نبوده و همچنان خطر بالقوهای برای مدیریت شهری و چالشی برای تابآوری پایتخت محسوب میشود.
وی اظهار داشت: معضل دوم نیز رعایت نشدن دقیق ضوابط و مقررات احداث ساختمانهای نوساز است که متاسفانه توسط افراد ناوارد یا ناصالح انجام میپذیرد که این وادی را صرفا به عنوان فعالیت اقتصادی زودبازده دنبال میکند. نتیجه این فعالیت نامطلوب چیزی جز کاهش ایمنی جانی و مالی افراد جامعه و وارد آوردن لطمات روحی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و غیره در هنگام وقوع زلزله نخواهد بود.
رئیس پژوهشکده مهندسی سازه پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله با بیان اینکه درسها و تجربیات زیادی از زلزلههای مهم کشور همچون؛ طبس، رودبار و منجیل، بم و سرپل ذهاب در دهههای گذشته وجود دارد، گفت: باوجود پیشرفتهای صورت گرفته و بهبود نسبی کیفیت ساخت و سازها، همچنان تا نقطه مطلوب فاصله معنیداری وجود دارد. اعلام کاهش عمر مفید ساختمانها از ۳۲ سال به ۲۶ سال در سالهای اخیر موید این موضوع است.
وی افزود: همچنین کاهش کیفیت ساختمانهای نوساز در مناطقی آنقدر نازل است که در همان بدو بهرهبرداری به عنوان بافت فرسوده منظور میشود. این مشکل که به صورت چند وجهی در کل کشور وجود دارد تا امروز همچنان لاینحل باقیمانده است و جز با خواست و تلاش جمعی مدیران و مسئولان شهری و ضابطهمند کردن آن سامان نخواهد یافت.
بیمارستانها و مراکز درمانی در سطح شهر مناسب توزیع نشدهاند
بهار در پاسخ به این سئوال که سرنوشت بیمارستانها و مراکز درمانی به دلایل قدمت، ضعف در ساخت، رعایت نشدن ضوابط زلزله، پیوستگی ساختمانها و نظایر آن، در هنگام زلزله احتمالی چه خواهد شد، خاطرنشان کرد: از آنجا که توزیع مناسب بیمارستانها و مراکز درمانی در سطح شهر به خوبی انجام نپذیرفته و در حالت عادی و غیر اضطرار نیز ظرفیت تختهای خالی بیمارستانی در بخشِ اورژانس، عمومی یا ویژه بسیار اندک است، باید اقدامات و برنامهریزی ویژه و سریعی برای حفظ مراکز موجود انجام داد. این اقدامات شامل ارتقای ظرفیتهای حداقلی موجود و افزایش ایمنی بهرهبرداران در مقابل رویدادهای مخاطرهآمیزی چون زلزله است. به این منظور باید بحث بهسازی و مقاومسازی بیمارستانها در بخش سازهای و غیرسازهای در دستور کار قرار گیرد.
وی یادآور شد: از جمله موارد مهم دیگری که باید به آن پرداخته شود، احداث بیمارستانها و مراکز درمانی جدید، بیش از حداقلهای سرانه، در گستره مناطق شهری است؛ به طوری که دسترسی افراد در مواقع بحران به آنها به سهولت میسر باشد. این اقدام به نوعی برنامهریزی برای مدیریت بحران شهری است که با خطر بالای وقوع زلزله و آسیبهای بالای احتمالی مواجه است.
رئیس پژوهشکده مهندسی سازه پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله توضیح داد: ایجاد تقاضا برای ایمنی لرزهای همچون بسیاری از مصالح عمومی در چارچوب وظایف حاکمیتی کشور است که میتوان به برخی از مهمترین آنها از جمله لزوم فرهنگسازی از مدارس و برای نسلهای آتی در خصوص اهمیت موضوع و آموزش پناهگیری و امداد و نجات، اصلاح ساختار و مدیریت احداث ساختمانهای جدید که منتهی به ارتقای کیفیت ساخت و ساز بر اساس ضوابط و مقررات ملی شود، ارائه مشوقهای لازم اقتصادی برای بازسازی بافت فرسوده و مقاومسازی ساختمانهای نوساز بیکیفیت و توسعه بیمههای کیفیت ساخت و زلزله و جلب اعتماد عمومی اشاره کرد.
توسعه ساخت و ساز صنعتی و برندسازی از ضرورتهای ایجاد تقاضا برای ایمنی لرزهای است
وی افزود: همچنین عملیاتی شدن واقعی صدور شناسنامه فنی و ملکی ساختمان برای تمامی ساختمانهای نوساز، فرهنگسازی و افزایش آگاهی عمومی جامعه برای احقاق حق خود در خرید ساختمانهای با کیفیت و مطابق ضوابط و مقررات ملی، توسعه ساخت و ساز صنعتی و برندسازی در این حوزه و برخورد انتظامی، حقوقی و در صورت لزوم کیفری با متخلفان حوزه ساخت و ساز که امنیت جامعه را هدف قرار میدهند، از دیگر ضرورتهای ایجاد تقاضا برای ایمنی لرزهای در جامعه است.
بهار در پاسخ به این سئوال که فرایند تخصیص بهینه بودجه برای کاهش ریسک لرزهای در مجموعهای از ساختمانهای آسیبپذیر کشور چگونه است، گفت: برای بهبود وضعیت ساخت و ساز و کاهش ریسک لرزهای پیشنهاد میشود در موارد زیر مدیریت سرمایهگذاری در نوسازی بافتهای فرسوده و مقاومسازی ساختمانهایی که با اهمیت خیلی زیاد و زیاد هستند شامل: تخصیص یارانه برای انجام بیمههای زلزله و اعتمادسازی برای انجام بیمه زلزله و بیمه کیفیت ساخت و ساز، ارائه مشوقهای اقتصادی برای ساختمانهایی که منطبق بر ضوابط و مقررات ملی ساخته میشوند و ارائه مشوقهای اقتصادی برای ساختمانهایی که به صورت صنعتیسازی، استفاده از روشهای نوین، انبوهسازی و برندسازی ساخته میشوند، صورت پذیرد.
بلایای طبیعی به مجموعهای از حوادث زیانبار گفته میشود که منشاء انسانی ندارند و به طور معمول غیرقابل پیشبینی بوده یا حداقل از مدتها قبل نمیتوان وقوع آنها را پیشبینی و اعلام کرد.
بلایای طبیعی دارای انواع گوناگونی هستند که زلزله، سیل، طوفان، گردباد، سونامی، تگرگ، بهمن، رعد و برق، تغییرات شدید درجه حرارت، خشکسالی و آتشفشان نمونههایی از این بلایای طبیعی به شمار میآیند.
ایران در زمره ۱۰ کشور نخست بلاخیز دنیا است
در این رهگذر جمهوری اسلامی ایران به لحاظ وضعیت جغرافیایی، شرایط آب و هوایی و ویژگیهای ژئوپلتیک در زمره کشورهای بلاخیز دنیا به شمار میرود که در طول تاریخ شاهد حوادث و سوانح بسیاری بوده است.
بنابر گزارشهای منتشر شده از سوی سازمان ملل متحد، این سازمان ایران را به دلیل امکان وقوع ۳۱ حادثه طبیعی، غیرطبیعی و انسان ساخت در زمره ۱۰ کشور نخست بلاخیز دنیا قرار داده است. به طوری که از مجموع ۴۰ بلای طبیعی شناخته شده در جهان امکان وقوع ۳۱ نوع آن شامل زلزله، سیل، سونامی، رانش زمین، روانههای گلی، سنگ لغزش، فرسایش خاک، نفوذ و پیشروی آب دریا، رسوبزایی، تخریب ساحلی، مردابزایی، کویرزایی، انجماد و سرمازدگی، تگرگ، بهمن، طوفان، آلودگی آب و هوا، آلودگی محیط زیست، آفات و بیماریهای نباتی و نیز خشکسالی در کشور وجود دارد.
تحقیقات انجام شده از سوی کارشناسان خبره دخیل در امر مدیریت بحران و سوانح در کشورمان نشان میدهد آتشسوزی خود به خودی جنگلها، صاعقه، خطرات ژئوترمال (زمین گرمایی)، ریزش حوضههای آهکی، نشستهای زمین در نواحی استخراج مواد معدنی، ریزشهای زیردریایی، لغزشهای زیردریایی، باتلاقزایی، آتشفشان و خودسوزی میدانهای زغالی در مراحل بعدی وقوع حوادث و بلایای شایع در کشور قرار دارند.