غفلت از مسائل اجتماعی در بهسازی و نوسازی پروژه‌ها در ادوار گذشته
مشاور پروژه‌های مرمت شرکت عمران و بهسازی شهری گفت:جهت‌گیری‌های حوزه بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده در گذشته به این سمت بوده که بتوانیم ساختمان‌هایی که مشکل فرسودگی دارند یا دسترسی راه‌ها را بهسازی کنیم اما به دلیل غفلت و نپرداختن به مسائل اجتماعی در دوره‌های گذشته به خطا رفتیم.
رضا فیضی با اشاره به نبود تعریف مشخصی از مفهوم کیفیت در برنامه‌های
بازآفرینی شهری گفت: برای ورود به هر موضوعی ابتدا باید شاخص‌هایی تعریف کنیم که
میزان کیفیت و درجه اثربخشی کیفیت قابل تعیین باشد. در همین راستا«جایزه ملی
جستار کیفیت در تجربه‌های بازآفرینی شهری» در روزهای گذشته برگزار شدرا می‌توان
نخستین جستار در مفهوم کیفیت بهسازی و نوسازی شهری دانست.
مشاور پروژه‌های مرمت شرکت عمران و بهسازی شهری افزود: شاخص‌های کیفیت
باید به مرور تعریف شوند.بر اساس آن شاخص‌های کیفیت بخشی، سمت و سوی برنامه‌های
بهسازی در حوزه اقدامات دولت و شهرداری‌ها و نهادهای عمومی و همچنین در حوزه
اقدامات بخش خصوصی دارای افق چشم‌اندازی می‌شود که مشخص می‌کند ارتقای وضعیت بافت‌های
فرسوده بر چه مبنایی می‌تواند باشد.
دانشجوی دکترای رشته مرمت بناها و بافت‌های تاریخی برگزاری همایش‌هایی
مانند «جایزه ملی جستار کیفیت در تجربه‌های بازآفرینی شهری» و وجود کارشناسان خبره
از حوزه‌ها و دیسیپلین‌‌های مختلف در آن را بسیار موثر دانست و گفت: در بازآفرینی
شهری و موضوعاتی که شهر با آن درگیر است رشته‌ها و حوزه‌های مختلف مانند جامعه‌شناسی،
محیط زیست، معماری و شهرسازی و اقتصادی باید مورد توجه قرار بگیرند. وقتی این
موضوعات در لایه‌های مختلف ارزیابی می‌شوند می‌توانند جهت صحیح بازآفرینی را مشخص
کنند. تداوم چنین رویدادی می‌تواند جایگاه آن را در جامعه حرفه‌ای مشخص کند و
رقابتی به وجود بیاورد که در نهایت به ارتقای کیفیت ختم شود.
فیضی تعریف یک معیار مشخص برای ارزیابی کیفیت را ممکن ندانست و افزود:
مقدمات برگزاری «جایزه ملی جستار کیفیت در تجربه‌های بازآفرینی شهری» از حدود دو
سال پیش آغاز شد و بخش اول اقدامات شامل ایجاد زیرساخت‌های نظری موضوع بود. در
واقع جهت‌گیری به این سمت بود که بر اساس دیدگاه‌های موجود در زمینه شهرسازی، شاخص‌هایی
را مشخص کنیم که بشود بر اساس آن‌ها کیفیت را سنجید. بر اساس این هر اقدام نوسازی
و بهسازی را با این معیارها محک بزنیم تا مشخص شود چه امتیازی می‌توان برای آن
اقدام در نظر گرفت.
وی افزود: برای بررسی کیفیت در بازآفرینی شهری باید عوامل مختلف را در
نظر گرفت. برای مثال میزان سرزندگی اقتصادی یک منطقه اهمیت بسیاری دارد پس برای
بررسی موفقیت پروژه بهسازی و نوسازی باید این نکته را سنجید که اقدامات انجام شده
از نظر اقتصادی چه تاثیری بر محل گذاشته است. وقتی درباره مباحث اجتماعی که یکی از
بنیادی‌ترین مسائل شهری است صحبت می‌کنیم باید ببینیم معیارهای ارتقای کیفیت
اجتماعی چیست. درباره تمامی این مباحث تعاریف مختلفی از نظریه‌پردازان مختلف دنیا
وجود دارد که نظریه‌های به‌روزی را ارائه داده‌اند.
عضو انجمن دانش‌آموختگان دانشکده میراث فرهنگی هدف از برپایی «جایزه
ملی جستار کیفیت در تجربه‌های بازآفرینی شهری» را نهادینه‌کردن این مفاهیم و
معیارها دانست و گفت: در گام بعد از برگزاری این همایش و مشخص شدن یک زمینه نظری
برای فعالیت‌های حوزه بازآفرینی، کارشناسانی که مطالعات میدانی انجام می‌دهند می‌توانند
پروژه‌ها را اجرایی و ارزیابی کنند.
فیضی در پاسخ به این سوال که آیا در بازآفرینی شهری، معماران و
شهرسازان فقط با کالبد سروکار دارند یا خیر گفت: در بازآفرینی شهری مسایل مختلفی
دخیل هستند اما شاید بتوان گفت که نتیجه اقداماتی که زمینه معماری و شهرسازی می‌توان
انجام داد در کالبد ظهور می‌کند. در مباحث بهسازی و نوسازی شهری گام اول توجه به
مباحث اجتماعی است. تا زمانی که جامعه‌ای باکیفیت و برخوردار از سطح آموزشی،
فرهنگی و اقتصادی بالا نباشد نمی‌توانتوقع داشت که در آن محیط کالبدی
باکیفیتی ایجاد شود.
وی گفت: امروزه دیدگاه‌های بین‌المللی و آن‌چه بانک جهانی نیز به
دنبال آن است ارتقای کیفیت زندگی و توانمندسازی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و آموزشی
ساکنان است. در کنار این موضوعات کالبد نیز نقش خود را دارد. در بحث معماری و
شهرسازی اقدامات کالبدی بیشتر به نظر می‌رسند و اصولا جهت‌گیری‌ها در گذشته و دهه‌های
اخیر به این سمت بوده که بتوانیم ساختمان‌هایی که مشکل فرسودگی دارند، محیط‌های
آلوده یا راه‌هایی که دسترسی آن‌ها دشوار است را بهسازی کنیم و کیفیت آن‌ها
را ارتقا دهیم.
مشاور پروژه‌های مرمت شرکت عمران و بهسازی شهری روند گذشته را در بحث
بهسازی و نوسازی اشتباه خواند و درباره دلایل آن توضیح داد: در دوره‌های گذشته تا
حدی به خطا رفتیم زیرا نتیجه مطلوبی از پروژه‌ها به دست نیامد. ما پروژه‌های
نوسازی در کشور داریم که در لحظه نوسازی فرسوده هستند زیرا فکری برای ساختار
اجتماعی که می‌خواهد در یک واحد مسکونی زندگی کند، روابط اجتماعی و اقتصادی و
اصولا کیفیت زندگی اندیشیده نشده است.
فیضی افزود: صحیح است که در پروژه‌های بهسازی و نوسازی باید نسبت به
ارتقای کیفیت کالبد توجه کنیم اما باید ببینیم که این کالبد باید به کدامیک از
نیازهای زندگی پاسخ دهد و کدام ویژگی‌های اجتماعی را می‌خواهد کالبدمند و دارای
هویت کند. توجه به کالبد باید پاسخی به روابط اجتماعی باشد. برای ارتقای کیفیت در
یک محله باید به درمان بیماری درونی یک بافت پرداخت. ممکن است این بیماری درونی
ریشه فقر شهری داشته باشد که معمولا ریشه‌ای‌ترین معضل در بافت‌های هدف بهسازی
است.
