افتتاح نخستین راهروی زیرزمینی ایران در میدان سپه

تهران را شاید بتوان کلان شهر نخستین ‌های ساختمانی و محل آزمایش اولین اقدامات بلدیه و شهرداری‌ها در ادوار گوناگون به شمار آورد. چنان که همیشه می‌توان نخستین جلوه‌های اقدامات شهری را در آن مشاهده کرد. مانند به کار بردن عناوین برای خیابان ها و یا استفاده از آسفالت برای کف پوش خیابان‌ها که در شماره‌های گذشته به آن اشاره شد.

گروه تاریخ مسکن- بسیاری از این گونه فعالیت‌ها همزمان با دیگر اقدامات توسعه‌ای انجام گرفته است. نمونه دیگری از این اولین‌ها افتتاح نخستین راهروی زیر زمینی ایران است. راهرویی که امروزه به عنوان زیر گذر از آن نام برده می‌شود.
این راهرو ۲۵ تیر ماه سال ۱۳۳۵ و در دوره شهرداری منتصر و وزارت علم افتتاح شد. باید یادآور شد گشایش راهروی مزبور چه پیش از افتتاح و چه پس از آن با واکنش‌هایی متفاوت همراه بود. چنان که عده‌ای ساخت آن را باعث لطمه زدن به ساختمان پست و تلگراف می ; دانستند. همچنین این اقدام نیز نقایصی داشت. چنان که دو سال بعد مستاجران و صاحبان دکان‌های آنجا به واسطه نبودن تهویه از شهرداری به مراجع قانونی شکایت بردند. اما با توجه به اهمیت این اقدام عمرانی در آن زمان، روزنامه اطلاعات از نشریات مهم آن دوران گزارشی کامل از افتتاح این راهرو را به چاپ رساند که شرح آن در ادامه خواهد آمد.
«ساعت هفت و نیم بامداد مراسم گشایش نخستین راهروی زیرزمینی ایران واقع در میدان سپه با حضور چند تن از وزرا و نمایندگان مجلسین و معاریف روزنامه نگاران برگزار شد. برای پذیرایی از مدعوین، شهرداری تهران چادری را در قسمت جنوبی محوطه بانک بازرگانی زده بود و مدعوین در آنجا گرد آمدند.
در این مراسم ابتدا آقای منتصر شهردار تهران نطقی ایراد کرد و پس از تشکر از مدعوین خاطرنشان ساخت: بسیاری از مردم ساختمان راهرو زیرزمینی را یک اقدام غیرضروری و تشریفاتی تلقی کرده و احیانا از این رهگذر، چه قبل از شروع به کار و چه ضمن چندماهی که ساختمان راهرو در دست اقدام بود، به تصمیم و عمل شهرداری خرده گرفته و اعتراض کردند. ولی به طور قطع اکنون که راهرو آماده بهره برداری است، همان اعتراض کنندگان نیز خواهی نخواهی نسبت به آنچه شهرداری کرده است خوشبین و راضی خواهند شد.
سپس آقای علم وزیر کشور درباره راهروی زیرزمینی میدان سپه چنین گفت: بنده خیلی خوش وقتم که امروز کار بسیار کوچکی که از طرف شهرداری تهران انجام شده، مورد استفاده عموم قرار می‌گیرد و این فرصت را به بنده داده‌اید تا صحبت کنم. مطلبی یادم آمد و آن این است که ممکن است فردا بشنویم یا بخوانیم که اصولا راهروی زیرزمینی موجود نیست.
در این مورد مطلبی به خاطرم آمد و آن این بود که چند سال پیش بنده در بیرجند بیمارستانی می ساختم و معمار آن شخصی به نام حاج غلامحسین سیاح بود که گویی اکنون در تهران است. حاج غلامحسین مردی خوشمزه و شیرین-کار بود و عملیاتی می کرد. مثلا یک مرتبه دست خود را ا ز نظرها ناپدید می‌کرد یا با چشم بندی شی ای را از نظرها پنهان می‌ساخت. پس از آنکه بیمارستان را تمام کرد و آماده کار کرد، من به رفقا می‌گفتم خیلی احتمال دارد که حاجی سیاح که رفت، بیمارستانی وجود نداشته باشد.
گمان دارم از نظر بدبینان و بدخواهان هر کاری که انجام شود همین تصور بیمارستان بیرجند را به میان می‌آورند. چنان که درباره راهروی زیرزمینی تا به حال افسانه ها و شایعات زیادی منتشر ساخته اند و حتی گفته اند که راهروی زیرزمینی موجب خرابی ساختمان پست و تلگراف شده است. بدبختانه این قضاوتی است که بعضی می‌کنند و عده‌ای همیشه سعی دارند که اصولا پرده سیاهی روی کارهای مفید و همه کارهای موثر بکشند و آن را به مردم جلوه دهند. علت آن را نمی دانم چیست.
;به نظر می رسد این نوع قضاوت و طرز تفکر یا زاییده اغراض و منافع شخصی است، یا نیات و نظرات سوء خارجی. من منکر نیستم که در دستگاه دولت و شهرداری، در سازمان برنامه معایب زیادی وجود دارد. اگر بخواهید ما آن ها را خودمان می‌شماریم و می‌گوییم. ولی این نکته را نباید از نظر دور داشت که برطرف کردن معایب زمان لازم دارد. آیا آقایان تصور می‌فرمایند راهروی زیرزمینی را می‌توان در مدت یک ماه ساخت؟
این قضاوت بدخواهان و بد اندیشان است. ولی باید عرض کنم که ما به این نظرات و اظهارات اهمیتی نمی دهیم و تا موقعی که مورد پشتیبانی مردم هستیم و تا موقعی که اعلی حضرت همایون شاهنشاهی افتخار خدمت گزاری را به ما ارجاع فرموده اند و تامادامی که در مجلسین ولو با یک رای اکثریت را داریم، با کمال قدرت و بدون توجه به انتقادات مغرضانه وظیفه خود را انجام می‌دهیم.
پس از خاتمه بیانات آقای وزیر کشور، شهردار تهران از ایشان خواهش کرد با قطع نوار سه رنگ راهروی زیرزمینی را افتتاح نمایند. آقای وزیر کشور و همراهان به کنار در ورودی راهرو که در جنب بانک بازرگانی واقع است آمدند و آقای وزیر کشور به نام اعلی حضرت همایون شاهنشاهی نوار سه رنگ را قرمز را قطع کرد و مدعوین وارد راهروی زیرزمینی شدند.»