یک عضو شورای شهر تهران گفت: بخشی از بناهای تاریخی که کاربری تجاری یا اداری ندارند، سکونتگاه کارگران شده و برخی نیز متروک افتاده‌اند که گاهی به محلی برای تجمع معتادان تبدیل شده است.
به گزارش صما به نقل از اعتمادآنلاین، پس از آتشسوزی که در میدان حسن‌آباد تهران در تیرماه ۱۳۹۸ اتفاق افتاد، صحبت‌ها در مورد بازسازی آن شروع شد و تا به الان هنوز این میدان بازسازی نشده است.
بافت تاریخی بازار کاربری مسکونی خود را از دست داده است
حجت نظری، عضو شورای شهر تهران در یادداشتی پیرامون این موضوع به طرح مسائل قابل توجهی پرداخته است. وی گفته است: حریقی که در تیرماه سال ۱۳۹۸ در میدان حسن‌آباد روی داد این ضرورت را به همه یادآوری کرد که باید برای حفظ میراث‌فرهنگی در سازوکار سنجش ایمنی بناهای تاریخی تجدیدنظر کنیم.
وی اظهار تاسف کرده است: متاسفانه بخشی از بافت تاریخی شهر تهران – که در بافت تجاری بازار قرار گرفته است- این روزها به واسطه کوچ اهالی تهران به مناطق دیگر، به نوعی خالی از سکنه شده و کاربری مسکونی خود را از دست داده است که این فرایند به روند تخریب بناها دامن زده است.
بخش عمده‌ای از مناطق مرکزی تهران صرفا حیات روزانه دارند و فعالیت در آنها به کاربری‌های تجاری یا اداری خلاصه شده است. همین امر باعث شده بناهای موجود در این مناطق هم به مرور سرنوشتی مشابه را تجربه کنند و حتی بخشی از بناها که کاربری تجاری یا اداری ندارند، سکونتگاه کارگران شده و برخی نیز متروک افتاده‌اند که گاهی به محلی برای تجمع معتادان تبدیل شده است.
وی در این یادداشت تصریح کرده است: بخشی قابل توجه از این املاک نیز به عنوان انبار واحدهای تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرند. متاسفانه به واسطه اینکه این بناها از ابتدا برای کاربری انبار احداث نشده‌اند، طبیعی است که نمی‌توانند الزامات و نیازهای یک انبار را تامین کنند و این امر می‌تواند مشکلاتی مضاعف را به وجود بیاورد.
هرچند میدان حسن‌آباد از ابتدا کاربری مسکونی نداشت، اما با هدف کاربری انبار هم ساخته نشده بود. لذا بخشی از جداره میدان که در حال حاضر با کاربری تجاری در حال فعالیت است، این نیاز را پیدا کرد که از فضاهای فوقانی این جداره به عنوان انبار استفاده کند. همین امر و عدم ایمن‌سازی این فضا، متاسفانه باعث آتشسوزی در ضلع شمال غربی میدان شد.
برخی از واحدهای تجاری بناها کاربری متناسب با بافت تاریخی را ندارند
از طرف دیگر، برخی از واحدهای تجاری این بناها نیز کاربری متناسب با یک بافت تاریخی و واجد ارزش میراثی را ندارند؛ موضوعی که بنده طی تذکری در صحن شورا نیز مفصل به آن پرداختم.
بعد از این حادثه، این موضوع جدی‌تر مورد بررسی قرار گرفت که برای تامین ایمنی چنین بناهایی باید اقدامی متناسب و ویژه صورت گیرد.
وی در ادامه یادآور شده است: در همین رابطه جلسه‌ای با مدیر سازمان آتش‌نشانی و یکی از معاونان وی داشتم و دغدغه‌های موجود در این حوزه را مطرح کردم که برای حفظ میراث تاریخی و فرهنگی شهر نیاز به تدابیری داریم تا بتوانیم حفاظت جدی‌تری از منظر ایمنی – به ویژه در زمینه آتشسوزی- برای این بناها در نظر بگیریم.
سرفصل‌های مدنظر را که با مشورت فعالان حوزه میراث فرهنگی تهیه کرده بودم مطرح کردم و کارشناسان سازمان آتش‌نشانی نیز بر اهمیت موارد مطرح‌شده صحه گذاشتند.
بنابر این مقرر شد که پیش‌نویسی را در زمینه حفظ ایمنی اماکن تاریخی و واجد ارزش تهران تهیه کنند تا در قالب لایحه به شورا ارایه شود. تا پس از تایید شورا این مصوبه برای شهرداری و دیگر نهادهای ذی‌ربط لازم‌الاجرا باشد. متاسفانه شیوع کرونا در کشور تدوین و ارائه این لایحه را به تعویق انداخت.
از آنجا که سازمان آتش‌نشانی یکی از زیرمجموعه‌های اصلی شهرداری تهران در مقابله با کرونا بود، بسیاری از امورات مربوط به ضدعفونی فضاها و فعالیت‌های پیشگیرانه در محیط شهری به سازمان آتش‌نشانی سپرده شد و در کنار همه وظایفی که بر عهده داشت، مقابله با کرونا هم به وظایف این سازمان اضافه شد.
این امر باعث شد موضوع لایحه با تاخیر دنبال شود. اما همچنان پیگیری‌های لازم در جریان است تا این لایحه در ماه‌های باقی‌مانده از دوره پنجم شورای شهر تهران، به عنوان یکی از یادگارهای این دوره به تصویب برسد.
پایش بناهای قدیمی، واجد ارزش و ثبت شده‌ای که در کاربری‌های نامتعارف بهره‌برداری شده‌اند
وی در یادداشت خود تاکید کرده است: یکی از الزامات تهیه این لایحه پایش بناهای قدیمی، واجد ارزش و حتی ثبت‌شده‌ای است که در کاربری‌های نامتعارف مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند.
هنوز پایشی در این رابطه انجام نشده و طبیعی است که ظرف مدت کوتاه هم امکان اینکه این امر با وجود گستردگی تهران صورت گیرد مقدور نبود.
یکی از پیوست‌هایی که این لایحه باید داشته باشد، نتایج این پایش است تا شورای شهر بدانند در مورد چه تعداد ملک با چه شرایطی قرار است تصمیم‌گیری کند و شهرداری دقیقا بداند در کدام املاک و کدام پارسل‌ها قرار است اقدامات ویژه‌تری انجام دهد.
از موانع و دشواری‌های انجام این پایش این است که بخشی از این املاک در اختیار بخش خصوصی یا مالکان شخصی است، بخشی در اختیار دولت و بخشی هم در اختیار نهادهای عمومی و غیردولتی است.
هماهنگی با تمام این مالکان کاری دشوار است که در نهایت باید انجام شود، اما اجرای چنین کار بزرگی اراده‌ای بزرگ و ورودی در سطوح بالا می‌طلبد.
پس از وقوع آتشسوزی در میدان حسن‌آباد، شهرداری تهران سعی کرد نسبت به مرمت و بازسازی این فضا اقدام کند. سازمان زیباسازی ماموریت پیدا کرد تا این کار را دنبال کند. بر اساس دستور شهردار تهران از دانشگاه تهران دعوت شد تا طرح‌های مربوط به مرمت را در قالب یک فراخوان یا مسابقه جمع‌آوری و طرح برگزیده را پس از انجام مطالعات علمی به شهرداری ارائه کند.
به نظر می‌رسد این امر تا حدودی باعث کند شدن فرایند اجرای بازسازی شد. شاید اگر شهرداری همه این مراحل را انجام می‌داد، امروز مرمت بخش‌های آسیب‌دیده میدان حسن‌آباد به پایان رسیده بود.
پیگیری‌های لازم در جریان است تا دانشگاه تهران زودتر به تعهد خود عمل کند تا این بخش از میدان با گذشت زمان بیش از این تخریب نشود.
توجه به کاربری‌های مناسب با بافت فرهنگی و تاریخی
وی در این یادداشت تصریح کرده است: در کنار موضوع ایمنی بناها، امری که برای ما در مدیریت شهری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، توجه به کاربری‌های متناسب با بافت فرهنگی و تاریخی است.
فضایی مثل میدان حسن‌آباد بهتر بود با کاربری‌های فرهنگی، مورد استفاده تجاری قرار گیرد. اگر در این فضا مبادرت به خرید و فروش صنایع دستی یا هر نوع کالای فرهنگی دیگری شود، با بافت تاریخی آن محدوده همخوانی بیشتری خواهد داشت.
در دوره پنجم مدیریت شهری حفظ این بناها از جنبه‌های مختلف حائز اهمیت است. هم به لحاظ ایمنی و هم به لحاظ اینکه مالکان بناهای واجد ارزش این مشوق را دریافت کنند که از ملک واجد ارزش خود حفاظت کنند. برای کسب ارزش افزوده، اقدام به تخریب و نوسازی بناهای ارزشمند شهر نکنند. بسیاری این تلقی را دارند که ملک ثبت ملی شده، امکان تخریب و نوسازی ندارد.
اما متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم که املاک ثبت‌شده بسیاری توسط دیوان عدالت اداری از ثبت خارج و مالکان از شهرداری درخواست صدور جواز تخریب و نوسازی کرده‌اند.
طبق قانون وقتی ملک در فهرست آثار ملی ثبت نشده باشد و مالک جواز ساخت درخواست کند و مانع قانونی دیگری هم وجود نداشته باشد، شهرداری مکلف است به متقاضی پروانه ساخت و مجوز تخریب ارائه کند. بنای معروف به زندنوابی در ضلع شمال شرق میدان فلسطین از جمله همین موارد بود و تخریب شد.
تعیین مشوق‌هایی برای مالکان املاک تاریخی برای ایجاد کاربری فرهنگی
در این یادداشت آمده است: در راستای حفظ بناهای واجد ارزش تهران، طرحی را در شورای شهر تهیه کردیم که به مالکان این مشوق را می‌دهد که از ملک ثبت شده یا واجد ارزش خود با کاربری‌های فرهنگی بهره‌برداری کنند.
یک فوریت این طرح در صحن شورا به تصویب رسیده و مراحل نهایی آن در کمیسیون فرهنگی و اجتماعی در حال پیگیری است.
امیدواریم که بتوانیم ظرف هفته‌های آینده این طرح را به صورت نهایی در کمیسیون مصوب و به صحن شورا ارائه کنیم.
با لازم‌الاجرا شدن این طرح مالکان املاک واجد ارزش یا ثبت شده این مشوق را خواهند داشت که با رونق دادن به اقتصاد فرهنگ و بهره‌برداری مجزا و غیرمسکونی از ملک خود تشویق شوند تا از تخریب بنای واجد ارزش صرف‌نظر کنند و از این طریق سرمایه‌های شهر برای آیندگان حفظ شود.
