بلندمرتبه‌ها سد راه باد می‌شوند؟
۲۳ درصد از جمعیت ایران، در دشت تهران ساکن شده‌اند؛ به‌عبارت دقیق‌تر ۲۳ درصد از جمعیت کشور فقط در ۱.۵ درصد از مساحت کشور ساکن هستند. همین مسئله باعث شده تا شهردار تهران از رخ دادن فاجعه‌ای خبر دهد که آلودگی هوا تنها یکی از تاثیرات بارز آن است.
راهکار چیست؟
کارشناسان حوزه شهرسازی و معماری بر این باورند که این روزها استفاده از
ارتفاع به جای اشغال سطح زمین در ساخت‌وسازهای شهرهای پرتراکم امری اجتناب‌ناپذیر
است. به‌طور نمونه پیروز حناچی، رئیس شورای‌عالی شهرسازی و معماری کشور، سیدمحمد
بهشتی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، حامد مظاهریان، معاون امور مسکن و ساختمان
وزارت راه و شهرسازی، مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران، محمد سالاری، رئیس کمیسیون
معماری و شهرسازی شورای شهر تهران و محمدرضا حافظی، عضو کمیته مقررات ملی ساختمان
وزارت مسکن و شهرسازی بر این عقیده‌اند که با توجه به رشد شهرنشینی در کشور باید
به سمت ساخت بناهای بلند رفت.
البته همگی بر این نظرند که در این مسیر
باید ضوابطی وجود داشته باشد تا در ساخت‌وسازهای بلند مسائل زیست‌محیطی، کمبود آب،
ترافیک، تأثیرات جمعیتی، حقوق شهروندی، فنی و سازه‌ای، ایمنی، اقتصادی و… مدنظر
قرار گیرد. در این میان نکته اینجاست که طبق آخرین جلسه شورای عالی شهرسازی و
معماری که دوشنبه قبل برگزار شد، همچنان ضوابط بلندمرتبهسازی در این شورا در حال بررسی
است و تأخیر در ابلاغ آن، می‌تواند مشکلاتی را با توجه به حجم درخواست زیادی که
برای ساخت بناهای بالای ۱۲طبقه وجود دارد،
در کلانشهرها به‌وجود آورد. اگرچه طرح
جامع و تفصیلی تهران، به‌عنوان اسناد بالادستی هم‌اکنون ملاک قرار گرفته اما چمران
معتقد است که ابلاغ هرچه سریع‌تر ضوابط بلندمرتبهسازی می‌تواند بسیاری از آسیب‌های
جدی این حوزه را رفع کند؛ در واقع وجود ضابطه اساسا بهتر از بی‌ضابطگی است. اینطور
که رئیس شورای شهر تهران گفته این ضوابط توسط کمیسیون ماده ۵شهرداری تدوین و ابهامات
آن رفع و به شورای‌عالی شهرسازی ارجاع داده شده است اما همچنان خبری از ابلاغ آن
نیست.
بناهای بلند عامل آلودگی هوا نیست
اگرچه این روزها از ساخت‌وسازهای بلند در
پایتخت به‌عنوان مانعی در برابر جریان باد یاد می‌شود اما مطالعات جهانی نشان می‌دهد
که اساسا چنین ادعایی پذیرفتنی نیست. مؤسسه بین‌المللی علوم زیست‌محیطی و بوم‌شناسی (IAEES) تحقیقات گسترده‌ای را در زمینه تأثیرات ساختمانهای
بلند بر آلودگی هوا انجام داده است.
طبق تحقیقات این مؤسسه امروزه ساختمانهای
بلند در کلانشهرها با رعایت اصول زیست‌محیطی باعث می‌شود که زمین کمتر تحث‌تأثیر عوامل
منفی ساخت‌وساز قرار بگیرد. این مؤسسه راهکارهایی را برای تأثیرات بناهای بلند در
میزان آلودگی هوا ارائه می‌دهد که یکی از مهم‌ترین آنها استفاده از فضای سبز در کف
و سقف ساختمان به‌عنوان ساختمانهای سازگار با محیط‌زیست است.
طبق گزارش این مؤسسه حتی توجه به این
موضوع می‌تواند بهبود کیفیت هوا را هم در پی داشته باشد. محمدباقر قالیباف، شهردار
تهران هم در ابتدای هفته جاری و در جریان برنامه زنده تلویزیونی برای رد این ادعا
گفت: «پدیده اینورژن (وارونگی هوا) فقط در شهر تهران رخ نمی‌دهد و کل دشت تهران را
تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. یعنی محدوده اطراف پایتخت نیز با این پدیده و در نتیجه
ساکن ماندن آلودگی درگیر هستند.
وی همچنین در برابر این سؤال که ساخت‌وسازهای
منطقه ۲۲جلوی جریان باد غالب غرب به شرق تهران را گرفته، سؤالی را مطرح کرد؛ «آیا
در شهرهای اراک، اصفهان و مشهد هم ساختمانهای بلند جلوی جریان باد را گرفته‌اند
که آلودگی هوا در ماه‌های سرد سال همزمان با پدیده وارونگی هوا، شدت می‌یابد؟»
شهردار تهران به این نکته نیز اشاره کرد که باد فقط از سمت منطقه ۲۲به سمت مرکز و
شرق پایتخت جریان ندارد و باد از شهرستان‌های قدس، شهریار، ملارد و… نیز می‌تواند
آلودگی هوا را پس بزند؛ به بیان دیگر پدیده اینورژن در کل دشت تهران رخ می‌دهد. به
همین علت در این مناطق که ساختمانهای بلندمرتبه‌وجود ندارد آلودگی هوا به‌خاطر
خودروهای فرسوده، موتورسیکلت‌های بنزینی، صنایع آلاینده، معادن شن و ماسه و کامیون‌های
آلاینده مربوط به آنها و عوامل دیگر افزایش می‌یابد.
تونل باد کجاست؟
یکی از مباحثی که در تدوین ضوابط
بلندمرتبهسازی به بحث و بررسی گذاشته شده، تونل باد است. براساس این مبحث مشخص
می‌شود که ساختمانهای بالای ۱۲طبقه در کدام پهنه‌های شهر می‌توانند احداث شوند که
مانعی در برابر جریان باد نباشد. اما این موضوع کلیت تونل باد را در‌بر نمی‌گیرد.
در این مبحث همچنین ایمنی ساختمان‌ها در برابر آتش‌سوزی مورد مطالعه قرار گرفته
است. در واقع بررسی شده که ساختمان بلندمرتبه جایی احداث شود که چنانچه آتش‌سوزی
در آن رخ داد، جریان باد در آن نقطه به‌گونه‌ای نباشد که باعث گسترش حریق شود.
مجوز بلندمرتبهسازی صادر نمی‌شود
قالیباف اعلام کرده تا زمانی که ضوابط
نهایی بلندمرتبهسازی ابلاغ نشود، مجوز ساخت بنای بالای ۱۲طبقه در شهر تهران صادر
نمی‌شود. وی همچنین درباره ضوابط بلند مرتبه‌سازی گفت: «پیشنهادهای خود را در این
رابطه به شورای‌عالی شهرسازی ارائه کرده‌ایم و تصمیم نهایی با این شوراست.
هر تصمیمی شورای‌عالی شهرسازی بگیرد ما آن‌را
لازم‌الاجرا می‌دانیم.» وی اعلام کرد آنطور که در جلسه شورای‌عالی شهرسازی و
معماری مطرح شده، ضوابط بلندمرتبهسازی تا پایان سال نهایی و ابلاغ می‌شود. عدم‌صدور
مجوز جدید ساخت بناهای بلند را مهدی چمران هم تأیید کرد و گفت: «مجوزهای ساختمانهای
بلند در حال احداث، پیش از اینها و طبق طرح تفصیلی صادر شده است.«
بلندمرتبهسازی براساس طرح تفصیلی چگونه
است؟
در راستای ضابطه‌مندی بلندمرتبهسازی در
کلانشهرها به‌خصوص پایتخت، قوانینی در طرح تفصیلی تدوین شده است. مدیرکل شهرسازی و
طرح‌های شهری شهرداری تهران درخصوص این طرح و قوانین مربوط به بلندمرتبهسازی در
آن گفت: «ارتفاع ساختمانهای تهران میان قد است که پس از اجرای طرح تفصیلی متوسط
ارتفاع آن نیم طبقه افزایش می‌یابد.»
به گفته پاکساز، کمیته‌های تخصصی زیرمجموعه
این طرح، مکان‌یابی برای ساخت بناهای بلند را انجام داده‌اند. وی اضافه کرد که در
طرح تفصیلی، ضوابطی خاص مانند قرار نگرفتن تمام بلوک‌ها در کنار یکدیگر، عقب و جلو
شدن این بلوک‌ها به‌منظور اجازه عبور جریان هوا به‌گونه‌ای که قاعده مشرفیت نیز
رعایت شود، درنظر گرفته می‌شود. وی تأکید کرد طبق ضوابط بلندمرتبهسازی که در طرح
تفصیلی گنجانده شده جریان هوا در سطح شهر مسدود نخواهد شد.
