یک اقتصاددان با تشریح سه نوع برخورد با سرمایه‌های خارجی، یکی از این نوع برخوردها را برخورد بدون اصالت می‌خواند و در این مورد گلایه می‌کند: این نوع برخورد رانتی است و مدافعان آن از منظرحفظ رانت با سرمایه خارجی برخورد می‌کنند.
فرآیند ورود سرمایه‌های
خارجی به ایران، این روزها به یکی از دغدغه‌های اصلی فعالان کسب‌وکار تبدیل شده
است. به اعتقاد فعالان اقتصادی، با توجه به علاقه‌مندی خارجی‌ها برای سرمایه‌گذاری
در ایران، نوع تعامل با هیات‌های تجاری که از کشورهای مختلف به کشور سفر می‌کنند،
اهمیت دارد.
در همین مورد دکتر «محمدمهدی بهکیش» امروز
در گفت‌وگویی با دنیای اقتصادی، نوع تعامل ایران با جهان را جریان‌شناسی کرده است.
به اعتقاد وی، در دوره پسابرجام سرمایه‌گذاران خارجی با سه نوع برخورد مواجه شدند.
از دید این صاحب‌نظر، برخورد نخست از زاویه سیاسی است که به سابقه تاریخی رفتار
کشورها با ایران نگاه می‌کند. طرفداران آن معتقدند به دلیل این سابقه تاریخی گارد ایران
باید نسبت به تعامل با دنیا بسته باشد. نوع دوم برخورد اقتصادی است که مدافعان آن
جریانات تاریخی گذشته را انکار نمی‌کنند، اما اعتقاد دارند با ابزار اقتصادی باید
با دیگر کشورها رابطه برقرار کرد.
دکتر بهکیش برخورد سوم با سرمایه‌های
خارجی را دارای اصالت نمی‌داند و معتقد است: برخورد سوم رانتی است و مدافعان آن از
منظرحفظ رانت با سرمایه خارجی برخورد می‌کنند. این اقتصاددان معتقد است: با توجه
به اینکه دیدگاه اقتصادی می‌تواند موتور محرک توسعه کشور باشد، بهتر است اجماعی
بین دو برخورد اول و دوم اتفاق بیفتد تا بتوان از شرایط جدید، به نحو مطلوب بهره‌برداری
کرد.
بر این اساس هنوز حضور سرمایه‌گذاران
خارجی در ایران با شبهه‌های فراوانی مواجه است. به اعتقاد بسیاری از فعالان
اقتصادی در بخش خصوصی، با وجود حضور بیشمار هیات‌های خارجی در ایران، تاکنون
قراردادهای قابل‌توجهی با بخش خصوصی امضا نشده است. هرچند به گفته آنها موانع
گوناگونی در مسیر ورود سرمایه به ایران و جود دارد، اما در گفت‌وگوی دکتر محمدمهدی
بهکیش، اقتصاددان برجسته کشور ، سه دیدگاه حاکم بر کشور مورد بررسی قرار گرفته که موجب
بروز رفتارهای مختلف و در پاره‌ای موارد، ضد و نقیض از سوی ایرانی‌ها می‌شود.
دیدگاه اول، دیدگاه سیاسی است که براساس
آن، تاریخچه روابط ایران و کشورهای مختلف، مبنای تصمیم‌گیری قرار می‌گیرد.
طرفداران این دیدگاه معتقدند که ایران، در ادوار گذشته همواره مورد هجوم بوده است.
در این شرایط باید گارد ما در برابر دنیا بسته باشد؛ به گونه‌ای که برخی از
کشورها، به دلیل اتفاقات گذشته، در شرایط جدید از دایره همکاری با ایران حذف
خواهند شد یا عملکرد آنها به شدت زیر ذره‌بین خواهد بود.
این دیدگاه، شرایط یکسانی را برای حضور
سرمایه‌گذاران خارجی متصور نیست. چرا که با توجه به عملکرد گذشته، نسبت به برخی از
کشورها، بی‌اعتماد است. اما در مقابل، دیدگاه دومی نیز وجود دارد که می‌توان
از آن به‌عنوان دیدگاه اقتصادی یاد کرد. هرچند طرفداران این دیدگاه، اتفاقات گذشته
را انکار نمی‌کنند، اما معتقدند استراتژی کشورهای دنیا تغییر کرده و حتی کشورهایی
که دیدگاه سلطه‌جویانه داشتند، در دنیای امروز با ابزار اقتصادی، با دیگر کشورها
رابطه برقرار می‌کنند. همین استراتژی موجب می‌شود موقعیت‌هایی برای کشورهای در حال
توسعه نیز ایجاد شود.
در این میان ایران هم می‌تواند از شرایط
کنونی حاکم بر دنیا، با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌هایی که دارد، با کشورهای
خارجی وارد همکاری شود و اجازه دهد سرمایه، از کشورهای مختلف، به ایران سرازیر
شود. اما دیدگاه سومی که در این گفت‌وگو از آن یاد شده، دیدگاه رانتی است که درآن
اصالت وجود ندارد. بر این اساس، خیلی‌ها می‌خواهند برجام را زیر سوال ببرند تا
زمینه فساد و رانت، در کشور وجود داشته باشد و آنها هم منافع خودشان را داشته باشند؛
البته طرفداران این دیدگاه در اقلیت قرار دارند.
دکتر بهکیش معتقد است: هر دو دیدگاه اول و
دوم، در ایران بسیار قوی هستند و همین امر موجب شده که موتور اقتصاد حرکت نکند.
نمود قدرت این دو دیدگاه را می‌توان در قوانین موجود در کشور نیز شاهد بود؛ چرا که
هر یک از دو‌گروه، با توجه به عقاید خود، برداشت‌های متفاوتی از یک قانون دارند.
همین موضوع نیز موجب عدم اجرای درست و کامل قوانین می‌شود. این اقتصاددان، معتقد است
سرمایه‌گذاران خارجی هنگام ورود به ایران با این دو نوع نگاه روبه رو می‌شوند که
این موضوع آنها را سردرگم می‌کند. بنابراین با توجه به اینکه در جهان کنونی،
دیدگاه اقتصادی می‌تواند موتور محرک توسعه اقتصاد کشورها باشد، بهتر است اجماعی
بین دو گروه اول و دوم اتفاق بیفتد که بتوان از شرایط جدید، به نحو مطلوب بهره‌برداری
کرد.
