در فضای کنونی، چه باید کرد؟

اکنون جهانی شدن به روندی غیرقابل بازگشت بدل شده و با رشد روزافزون و توسعه همه جانبه، در جای جای جهان، همه بخش‌ها را تحت تأثیر قرار داده و با چالش‌های گوناگون مواجه کرده است.

; *عبدالرضا فرید نائینی

;در پایان قرن گذشته با تاسیس سازمان تجارت جهانی WTO و گردش بیش از ۹۶ درصد از تجارت جهان در فضای این سازمان، عملاً اقتصاد جهان یکپارچه شده است، لذا مناسبات جاری در جوامعی با حاکمیت سرمایه ملی، لاجرم دگرگون شده و اولویت‌های تازه‌ای مورد بحث و تبادل نظر قرار می‌گیرد. در این شرایط انتظار می‌رود در کشور ما نیز فرهیختگان و متخصصین در بخش‌های مختلف متناسب با اهمیت موضوع به بحث و تبادل نظر بپردازند و در جهت سازگارسازی بخش‌های مختلف اقتصاد، با شرایط حضور در سازمان تجارت جهانی و رقابت آزاد بین‌المللی با اطلاع‌رسانی و ارتقاء دانش دست‌اندرکاران به برنامه‌ریزی و ساماندهی این دوره گذار بپردازند. به ویژه در بخش ساخت و ساز_ که بزرگترین بخش اقتصاد کشور است و ظرفیت‌های بالقوه و قابل توجهی نیز در این بخش در اختیار ما است_ پر شمارترین تشکل‌های فنی مهندسی در این بخش حضور دارند، در این حوزه فرصت‌های متعددی ; می‌توان بر شمرد، از جمله سابقه تاریخی ما در صدور خلاقیت‌های معماری و مهندسی که در زمره افتخارات ما و جامعه ; جهانی است، لذا انتظار ایفای نقشی از این دست مستند به سابقه تاریخی است اما متأسفانه پس از گذشت دو دهه هنوز اقدام موثری انجام نشده است و جامعه حرفه‌ای ما نسبت به این تحولات وسیع و بنیادی بی‌توجه یا بی‌اطلاع مانده است، به ویژه در بخش ساخت و ساز که به رغم حضور فرصت‌های مساعد برای ساماندهی دوره گذار، این بحث تاکنون کمترین جایگاهی نداشته است.

اکنون جهانی شدن به روندی غیرقابل بازگشت بدل شده و با رشد روزافزون و توسعه همه جانبه، در جای جای جهان، همه بخش‌ها را تحت تأثیر قرار داده و با چالش‌های گوناگون مواجه کرده است. امروز در هر گوشه جهان در هر فعالیت، ‌کالا یا خدمتی عرضه می شود و لاجرم در معرض رقابتی بین‌المللی و متأثر از عوارض جهانی شدن است. اگر چه ممکن است این فرآیند در جوامعی به درستی شناخته و تبیین نشده باشد.

بدیهی است که بخش ساخت و ساز نیز از این چالش‌ها در امان نیست بلکه به این دلیل که بزرگترین بخش اقتصاد کشور ما است و مسکن خود بخش پیشگام و بخش استراتژیک محسوب می‌شود، از حساسیت و اهمیت ویژه برخوردار است و به این سبب نحوه اقدامات و تحولات در این بخش برای کل اقتصاد ما سرنوشت ساز خواهد بود.

جهانی شدن، اقتصاد ما را نیز در آستانه تحولات وسیع قرار داده است و لزوم حرکت از اقتصادی بسته به اقتصادی باز، شرایط ویژه‌ای را فراهم آورده که از جمله به ” فرصت تحدید آمیز ” ;تعبیر شده است زیرا در صورتی‌که این فرصت غنیمت شمرده شده و با برنامه‌ای خرد پایه و منسجم در بخش‌هائی که مزیت نسبی وجود دارد،‌ نسبت به تعامل و سازگارسازی با شرایط جهانی شدن، اقدام کنیم و جایگاه مناسب خود را در اقتصاد جهانی احراز نمائیم، این فرصت به درستی مغتنم خواهد بود و در صورتی‌که با تحلیل‌های غیر واقع‌بینانه فرصت سوزی شود و حساسیت ویژه این دوره گذار به درستی دریافت نگردد، زمان را از دست خواهیم داد و بازنده این چالش‌ها خواهیم بود،‌ در این شرایط تنها راهکار راهبردی شناخت و تعامل با شرایط نوین است و بی عملی در این برهه، استقبال از عقب ماندگی است .

;گفته می‌شود که شرکت‌های تولیدی در این دوران گذار، بیشترین تغییرات را تحمل می‌کنند لاکن از این جهت که فرآیند ساخت در کشور ما تا سال‌های اخیر یکسره در شرایط سنتی و ما قبل صنعتی ;به سر برده و توجهات اخیر به توسعه صنعتی ساخت و ساز نیز به رغم نقش مهمی که در توسعه بخشی ایفا می‌کند، هنوز در آغاز راه است و متکی به توسعه زیرساخت‌های ساخت صنعتی نیست، لذا سازگارسازی این بخش وسیع با شرایط جهانی شدن نیز در گرو تغییرات عمده و تحولات عمیق و بنیادی است، لاجرم در کشور ما بخش ساخت و ساز نیز در روند جهانی شدن با تغییرات وسیع مواجه خواهد بود و این تغییرات از جمله مستلزم زمان کافی است و نقش حساس زمان در شرایط رقابتی، این روند را هم اکنون در مسیر بحرانی قرار داده است .

خوشبختانه علی رغم پیچیدگی و حساسیت شرایط، فرصت‌ها و ظرفیت‌های قابل توجهی نیز در دسترس است فرصت‌ها و ظرفیت‌های بالقوه‌ای که اگر به درستی مدیریت شود، کسب موفقیت دور از دسترس نخواهد بود، راه دشوار و زمان محدود است اما اگر باور داشته باشیم که در این شرایط “بی عملی” به مثابه رکود و عقب ماندگی است، باور خواهیم داشت که فرصتی باقی نیست و تردیدها جائی ندارد. تردید، دو دلی،‌کم کاری و بی‌توجهی که معماری ساخت و ساز ما را از محتوا تهی کرده است و هویت معماری ما را در منافع زودگذر حرفه‌مندان غیر مسوول و غیرمتعهد معنی کرده است، جائی نخواهد داشت و انگیزه لازم برای بهره‌گیری بهینه از فرصت‌ها (فرصت تحدید آمیز) با ما خواهد بود. در این مسیر بی‌شک عزم ملی و برنامه‌ای منسجم و خردپایه کارساز خواهد بود.

باید توجه داشته باشیم که پاره‌ای از این فرصت‌ها که نقش اساسی در تحقق موفقیت دارند، ویژه و یگانه هستند،‌ نظیر طرح عظیم مسکن مهر که منابع کلان و قابل توجهی را بخود اختصاص داده است و قابل تصور نیست که تأمین منابع مورد نیاز برای چنین طرح وسیع و فراگیری در کوتاه مدت قابل تکرار باشد، و دیگری طرح هدفمندکردن یارانه‌ها است که آن‌هم فرصت بالقوه منحصر بفردی است که بستر لازم برای تحول اساسی در فرایند تولید را بوجود آورده است. طرح عظیم و متهورانه مسکن مهر عملاً تقاضای انبوه پرشماری را ساماندهی کرده و با ایجاد انگیزه‌های تشویقی انتخاب روش ساخت صنعتی را در اولویت قرارداده است از طرف دیگر طرح هدفمندی یارانه‌ها نیز بالقوه انگیزه لازم برای فعال نمودن و به میدان آوردن ظرفیت‌های مهندسی و مدیریتی ایجاد کرده است، حذف یارانه‌ها به افزایش قیمت تمام شده تمایل دارد و ظرفیت‌های مهندسی و مدیریتی با ارتقاء بهره‌وری و کیفیت قادر است اهداف تولید را مدیریت کند. این فرصت‌ها منحصر به فرد هستند و در کوتاه مدت تکرارپذیر نخواهند بود به علاوه نیروی متخصص و جامعه مهندسی وسیع، منابع سرشار و پشتوانه عظیم تاریخی در قالب یکی از ارزشمندترین گنجینه‌های معماری و مهندسی جهان همه و همه فرصت‌هائی هستند که ما را در این چالش دشوار همراهی می‌کنند و امکان موفقیت ما را افزایش می‌دهد.

به طور کلی با تحلیل واقع‌بینانه از شرایط داخلی و بین‌المللی، درک حساسیت شرایط ( فرصت تحدید آمیز) عزم ملی، برنامه‌ای جامع و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های موجود می‌توانیم از این چالش توان‌سوز با موفقیت عبور کنیم و نه تنها این تحول فرآیندی را به درستی مدیریت کنیم بلکه نارسائی‌های عمیقی را که در فضای ساخت و ساز سنتی ما رسوب کرده و هویت معماری ما را مخدوش کرده است، نیز بهبود بخشیم و اکنون در مقابل این سؤال دشوار و پر مسوولیت قرار داریم که در این فرصت محدود و شرایط پیچیده چه باید کرد؟

;

;*رئیس انجمن صنفی تولید کنندگان و فن آوران صنعتی ساختمان