در دامنه شمالی ارتفاعات سیاهکوه در پارک ملی کویر، مجموعه‌ای تاریخی وجود دارد که از قصرهای شاه عباس، عین‌الرشید و حرمسرا تشکیل شده است.
مهمترین بنای سیاهکوه و تنها محلی که اجازه اقامت به گردشگران می‌دهد، قصر بهرام است که قدمت آن به دوره ساسانی بازمی‌گردد.
این بنا توسط بهرام گور ساخته شده و شاه عباس صفوی آن را بازسازی کرده است.
این کاروانسرا بیشتر به کاروانسراهای شهری شبیه بوده تا کاروانسراهای میان راه و برخی کارشناسان معتقدند برخلاف نامش بنایی برای اقامت پادشاهان صفوی در مواقع سفر و شکار محسوب می‌شده است.
معماری حیرت‌انگیز کاروانسرای قصر بهرام
کاروانسرای قصربهرام به دلیل معماری و ساختار سنگی قابل توجه است. برخلاف کاروانسراهای موجود در ایران، در ساخت این بنا از خشت استفاده نشده است و همه آن از سنگ ساخته شده است.
این ساختمان در طول سالها به خوبی حفظ شده است و حتی امروزه نیز قابل سکونت است.
کاروانسرای قصر بهرام از چهار برج نیم دایره و ۲۴ اتاق رو به استخر مستطیل شکل تشکیل شده است.
در نزدیکی این بنای باستانی، بناهای تاریخی دیگری نیز وجود دارد. از آنجا که در گذشته فقط پادشاهان از کاروانسرای اصلی استفاده می کردند، کاروانسرای دیگری نزدیک به کاروان اصلی برای مردم عادی ساخته شده بود.
علاوه بر این، می توانید ویرانه‌های کاخی به نام “هارامسرا” واقع در جنوب قصر بهرام را مشاهده کنید.
سیستم آب یکی دیگر از شاهکارهای ساختمان است، آب این ساختمان از چشمه سیاه می آید.
آب از طریق راه آبی که از تخته سنگهای سفید تراشیده شده است، درست به حیاط مرکزی کاروانسرا منتقل می شود.
همچنین شما می توانید از چشمه نیز بازدید کنید زیرا این چشمه در ۵.۷ کیلومتری ساختمان عمارت واقع شده است.
برخلاف بسیاری از آثار تاریخیِ عصر صفوی که «خشتی» هستند، در ساخت این کاروانسرا از «سنگ» استفاده شده است.
به همین دلیل، این بنا تا امروز حفظ شده و هنوز هم به خوبی قابل استفاده است.
در برخی از سنگهای این بنا، علائمی شبیه به حروف زبان انگلیسی دیده می‌شود.
این امر، احتمال حضور فردی غیر ایرانی را در زمان ساخت بنا یا پس از آن مطرح می‌کند.
یکی از جلوه‌های زیبای این کاروانسرا، شکل مربعی و دیوارهای کِرِم رنگ آن است.
سنگهای این بنا، رنگ‌های روشنی دارند و در بسترِ رنگ تیره‌ی سیاهکوه به وضوح در پهنهی کویر قابل رویت است.
به دلیلِ همین ویژگی خاص، چه در روز و چه در شب، مسافران می‌توانستند این کاروانسرای زیبا را به راحتی ببینند و پیدا کنند.
این احتمال وجود دارد که تعدادی از سنگهای این کاخ را از دل سیاهکوه تراشیده باشند، زیرا بخشی از کوه نسبت به سایر قسمت‌های آن نرم‌تر بوده و راحت‌تر تراشیده می‌شده است.
همچنین چهار برج به شکل نیم‌دایره در چهار گوشه‌ی این بنای تاریخی وجود دارد که ممکن است کاربرد آن به منظور نگهبانی بوده باشد.
این کاروانسرای زیبا را به شکل چهار ایوانی ساخته‌اند، اما برخلاف بسیاری از کاورانسراها، این بنا دو در ورودی در شمال و جنوب دارد.
از در جنوبی عموما برای رفت و آمد سریع و راحت به کوه استفاده می‌کرده‌اند.
ویژگی‌های جالب کاروانسرای قصر بهرام
این دو ورودی شمالی و جنوبی کاروانسرا، دارای دو در است که هر کدام از درها ساختار متفاوتی دارند. یکی از آن‌ها مستطیل شکل است، اما دیگری حالت طاقی‌شکل دارد. سر درِ شمالی که ورودی اصلی این کاروانسرا محسوب می‌شود، دارای سنگ‌هایی است که به طرز هنرمندانه‌ای تراش‌خورده‌اند.
محوطه‌ی داخلی کاروانسرای قصر بهرام، به شکل هشت ضلعی است و دور تا دور آن ۲۴ اتاق قرار دارد. پشت این دیوارها، ساختمانی دو طبقه تعبیه شده است. طبقه‌ی اول، محل نگهداری حیوانات و طبقه‌ی دوم، محل استراحت و پخت‌وپز خدمتکاران و کارگران کاروانسرا بوده است.
در وسط محوطه‌ی داخلی، یک حوض چهار گوش قرار دارد که عمق آن حدود ۲ متر است. در قسمت غربی این حوض، ساختمان مخصوص شاه قرار گرفته است. این کاروانسرا دو حیاط دارد. احتمالا یکی از این حیاط‌ها مخصوص مسافران یا مردم عادی و دیگری مخصوص درباریان، نزدیکان پادشاه و تجار ثروتمند بوده است. این دو حیاط به یکدیگر متصل هستند، ولی هر کدام ورودی مجزایی دارند.
آنچه که قصر بهرام را نسبت به کاروانسراهای دیگر متمایز می‌سازد، موقعیت خوب و مناسب آن است که در کنار عواملی همچون نبود آلودگی نوری و هوای پاک آن را به یکی ازمحبوب‌ترین مقاصد ستاره‌نگری تبدیل کرده و بسیاری از پژوهشگران و محققان راهی این کاروانسرا می‌شوند تا شب را در آن بگذرانند و از دیدن ستاره‌ها و رصد آن‌ها لذت ببرند. برای بازدید از این جاذبه نیازی به پرداخت ورودی ندارید اما برای اخذ مجوز از سازمان میراث فرهنگی گرمسار باید هزینه جزئی پرداخت کنید.
این کاروانسرا به دوره ساسانی تعلق دارد که شاه بهرام ساسانی یا بهرام گور آن را ساخته و شاه عباس صفوی بازسازی آن را انجام داده است.
این بنا با نام‌های دیگری همچون ﮐﺎﺭﻭﺍﻧﺴﺮﺍی ﻋﺒﺎﺱ ﺁﺑﺎﺩ و کاروانسرای شاه عباسی نیز خوانده می‌شود و امروزه ﭘﺎﺳﮕﺎﻩ ﺷﮑﺎﺭﺑﺎﻧﯽ ﭘﺎﺭک ﻣﻠﯽ ﮐﻮﯾﺮ در آن قرار دارد.
