مسکن و ساختمان

ناگفته های برج گرنفل

برج ۲۴ طبقه گرنفل Grenfell واقع در Kensington در غرب لندن با کاربری مسکونی در سال ۱۹۷۴ ساخته شد و شامل ۱۲۰ واحد مسکونی بود. زمان شروع آتش قبل از ساعت یک صبح بوده و اعلام به آتش نشانی لندن در ساعت ۵۴ دقیقه بامداد ثبت شده است. ابعاد لندن بزرگ در سوی شرقی – غربی به ۶۰ کیلومتر و در جهتی عمود بر آن بالغ بر ۴۷ کیلومتر است. مساحت این کلانشهر حدود ۱۵۷۲ کیلومتر است که شهر لندن در بخش مرکز آن قرار گرفته است. برج ۴۳ ساله گرنفل در محدوده مرکزی و اندکی به سمت غرب لندن واقع شده است. ارتفاع زمین برج از سطح دریا، حدود ۸ متر است. برج در منطقه لنکستر لندن و در سمت شرقی جاده لاتیمر واقع شده است.

مشخصات برج گرنفل و پایداری آن در برابر آتش

ساختمان شامل ۱۲۰ آپارتمان یک و دو خوابه در هر طبقه مسکونی، شش آپارتمان در بیست طبقه مسکونی آن و در چهار طبقه اهداف غیرمسکونی، شامل اداری و خدماتی دنبال شده است. در این ساختمان، پله های خروج (فقط یک مسیر برای پله ها وجود داشته است) و آسانسورها در قسمت میانی ساختمان واقع شده بود. آپارتمان های یک خوابه با مساحت ۵۱ متر مربع و دوخوابه با مساحت ۷۵ مترمربع در دورتادور ساختمان با هدف نورگیری بیشتر طراحی و واقع شده اند. ارتفاع ساختمان نیز حدود ۷۵ متر است. این برج توسط نمایندگان کنزینگتون و سازمان مدیریت اجاره چلسی (KCTMO)، بزرگترین سازمان اجاره مستاجران (TMO) در انگلستان، اداره می شد. هیات مدیره ساختمان، شامل هشت نفر از ساکنان، چهار عضو هیات مدیره از نهادهای مذکور و سه عضو مستقل است. بازسازی برج در سال ۲۰۱۲ شروع شد. هزینه آن حدود ۱۰ میلیون پوند برآورد شده بود. این عملیات در سال ۲۰۱۶ تکمیل شد. در عملیات بازسازی برج، در سال ۲۰۱۶-۲۰۱۵، با هدف کاهش مصرف انرژی و عمدتا با این رویکرد، پنجره های جدید و روکش فلزی کامپوزیت با عایق حرارتی نصب شد. این نما کاری با هزینه ای در حدود ۶/ ۲ میلیون پوند انجام شد. بازسازی ساختمان مشتمل بر تغییر کامل نمای آن و نصب روکش خارجی، پنجره دوجداره و یک سیستم گرمایی عمومی جدید بود. به نقل از دکتر جان کانپتون، استاد مهندسی ساختمان مهندسی در دانشگاه نیوکاسل، اگر برج گرنفل چهار سال قبل تر از زمان احداث، ساخته می شد، به احتمال زیاد سقوط می کرد. وی معتقد است اگرچه هیچ تضمینی وجود ندارد که این ساختمان سقوط کند، اما فروریزش ساختمان را بعد از آتش سوزی بعید می داند. در واقع یکی از مهم ترین دلایل پایداری برج گرنفل در مقابل ۹ ساعت آتش سوزی گسترده، تغییرات جدی ضوابطی بوده که ۴ سال پیش از احداث بنا برای ساختمان های انگلستان اجباری شده بود. مقررات ساخت و ساز در سال ۱۹۷۱ پس از انفجار گاز در طبقات فوقانی ساختمان مرتفعی در شرق لندن تغییر کرد که در آن چهار نفر کشته شدند، در این حادثه گوشه ای از ساختمان یک بلوک آپارتمانی ریزش کردو و به تبع آن واحدهای مستقر در همان گوشه ساختمان به حالت دومینو ریزش کردند.

پس از سال ۱۹۷۱ در انگلستان قوانین سختگیرانه ای وضع شد، این قوانین به پایداری ساختمان ها در صورت انفجار یا آتش سوزی کمک موثری کرد. دکتر ناپتون از دانشگاه ادینبورگ، معتقد بود که برج گرنفل نباید ریزش کند، به همان دلیل تصویب و وضع قوانین سختگیرانه قبل از احداث بنا که پیش تر ذکر شد. وی معتقد است اگر حادثه ساختمان رونان در شرق لندن اتفاق نیفتاده بود و قوانین سختگیرانه ای وضع نمی شد، برج گرنفل حتما فرو می ریخت.

ساختمان گرنفل لندن که تاریخ احداث آن به سال ۱۹۷۴ میلادی در منطقه کنزینگتون شمالی بازمی گردد، در آتش سوخت و در حالی که زمان آتش سوزی در آن بیش از ۹ ساعت تداوم یافته است، اما این سازه بلند ۲۴ طبقه که دارای ۱۲۰ واحد مسکونی است، با وجود حجم بالای آتش و گسترش آن به اکثر فضاهای این ساختمان، همچنان پایدار باقی مانده است. گفته شده این آتش سوزی که ساعت شروع آن را یک بامداد اعلام کرده اند، از طبقه چهارم این برج مسکونی به بخش های دیگر سرایت پیدا کرده است. همچنین طبق گزارش مقامات علت آتش سوزی در این برج هنوز به طور قطع تعیین نشده است اما اتصال برق یکی از قوی ترین دلایل محتمل به حساب می آید.

بر اساس اطلاعات به دست آمده برای این ساختمان، باید ابراز داشت که این برج مسکونی دارای اسکلت بتنی شامل ستون های متعدد در پلان و همچنین چند دیوار برشی بوده است که همین امر نوع رفتار این سازه را در آتش سوزی تعیین می کند. بر اساس مستندات به دست آمده از عکس ها، می توان شناسایی کرد که حدود ۱۰ تا ۱۲ ستون در هر وجه این برج بلندمرتبه نصب شده است و این امر به معنای آن است که باید تعداد زیادی ستون در کل ساختمان وجود داشته باشد و با این فرض می توان ابراز داشت که اسکلت این سازه دارای درجه «نامعینی بالا» است که این امر می تواند در کاهش اثرات تخریبی آتش بر سازه تاثیر بگذارد و روند آن را دچار کاهش کند و احتمال تخریب ها و فروریزش در ساختمان را بکاهد. همچنین وجود ستون های متعدد در سازه موجب شده است که بار وارد بر این ستون ها تقسیم و تاثیر گذاری هرکدام از این المان ها تعدیل شود. بر همین اساس می توان تاثیرگذاری تعدد ستون ها در پلان را در جلوگیری از فروریزش سازه در آتش بالا در نظر گرفت. از سوی دیگر وجود دیوار برشی که المانی دارای مش بندی فولادی و بتن است و موجب یکپارچگی رفتار و مقاومت بخشی سازه در برابر بارهای جانبی می شود را در پایدار نگاه داشتن سازه در آتش گسترده بسیار حیاتی بر شمرد. به طور کلی المان دیوار برشی علاوه بر عملکرد مستقیم در زمان بروز بارهای جانبی مانند زلزله به عنوان یک جسم سخت یکپارچه، در زمان آتش سوزی نیز موجب انسجام بخشی بین طبقات و افزایش پایداری و ایستایی سازه بتنی خواهد شد.

ساختمان با فرآیندی موسوم به عملیات دوام برای زمان طولانی برای مقابله با آتش تجهیز شده بود و ورودی هر واحد مسکونی مجهز به درهایی شده بود که می توانستند بیش از ۳۰ دقیقه از سرایت آتش به داخل آپارتمان جلوگیری کنند. بر این اساس می توان تاثیر این درب ها را در جلوگیری از گسترش آتش به صورت آنی و در زمان اندک بسیار حیاتی برشمرد. از سوی دیگر نمای کامپوزیتی نصب شده روی این سازه، در مقابل آتش دارای ضعف بنیادین بوده و پس از سرایت آتش به آن موجب افزایش حجم آتش به دلیل شعله ور شدن و همچنین انتقال آتش از پوسته بیرونی به درون ساختمان شده است که این نکته جزو نقاط ضعف اساسی این ساختمان محسوب می شود.

tower

گزارش شده بود که یخچال معیوبی در طبقه ۴ شروع به جرقه و اتصال کرده و آتش از آنجا شروع می شود. ساکنان طبقه چهارم به رسانه ها گفتند که یخچال یکی از ساکنان طبقه چهار حدود ساعت یک صبح به آتش کشیده شده و ساکن آن واحد شروع به آگاه کردن ساکنان می کند. بر اساس گفته یکی از ساکنان همان طبقه، در مدت نیم ساعت ساختمان در شعله های آتش گرفتار شده بود. به طور کلی برای علت آتش سوزی و همچنین گسترش آتش در برج گرنفل، پنج احتمال را به عنوان دلایل عمده بیان کرده اند:

الف- انفجار گاز، تغییرات و تعمیراتی که اخیرا روی عرضه گاز ساختمان انجام شده بود و احتمال درست کار نکردن در این عملیات، یکی از دلایل آتش سوزی بر شمرده شده است.

ب- اتصال یخچال، ساکنان اظهار کرده اند که یکی از همسایگان با حالت مضطرب، موضوع را به بقیه اطلاع داده است.

پ- سیم کشی معیوب برق، یکی از مسائل ایمنی در برابر آتش سیم کشی ساختمان ها است. در انگلستان وقوع آتش سوزی در اثر اتصال برق و سیم کشی معیوب سابقه داشته است.

ت- نمای ساختمان، نمای کامپوزیت ساندویچی با مواد پلیمری دلیل اصلی گسترش سریع آتش در ساختمان برج گرنفل است. احتمال شروع آتش از این نما، کم است.

 ث- کمبود آب، عدم نصب سیستم آب برای اطفای حریق در این ساختمان، گسترش آتش را تشدید کرد. بررسی ها نشان می دهد که کمبود ایمنی در ساختمان گرنفل، قبل از آتش سوزی چند بار به مراجع رسمی اطلاع داده شده ولیکن توجهی به آنها نمی شود.

گروه اقدام گرنفل Grenfell Action، در وبلاگ خود مشکلات عمده امنیتی را برجسته کرد. در سال ۲۰۱۳ نیز این گروه ارزیابی خطر آتش سوزی را منتشر کرد که در آن مشکلات ایمنی قابل توجهی خاطرنشان شده بود. ذکر شده که تجهیزات آتش نشانی در برج به مدت چهار سال تست نشده اند، مدت زمان کارکرد آتش خاموش کننده ها در محل منقضی شده بوده و کارآیی نداشتند.

مقایسه ای با حادثه پلاسکو

سازه ساختمان پلاسکو یک سازه ۱۷ طبقه اسکلت فولادی با کاربری تجاری با ۵۴ سال قدمت بود در حالی که برج گرنفل لندن، یک ساختمان ۲۴ طبقه اسکلت بتنی دارای دیوار برشی با کاربری مسکونی با ۴۳ سال قدمت است که دارای نمای کامپوزیت آلومینیوم بود.

در بحث از مقاومت در برابر آتش اسکلت ساختمان ها باید در نظر داشت که ساختمان پلاسکو، یک ساختمان اسکلت فولادی بوده در حالی که برج گرنفل لندن از بتن مسلح ساخته شده است. در مقایسه مقاومت در برابر حریق دو عنصر فولادی و بتنی، بدون در نظر گرفتن پوشش های محافظ حریق، زمان مقاومت در برابر آتش عنصر بتنی بیش از عنصر فولادی است. با این حال در بحث از پایداری سازه ای، آنچه بیش از زمان مقاومت عناصر به صورت مجزا نقش بازی می کند، نحوه ترکیب این عناصر برای ایجاد یک سیستم باربر(ثقلی یا جانبی) است. بر اساس علم مهندسی سازه، هرچه یک سیستم سازه ای نامعین تر باشد، یعنی برای از دست رفتن پایداری کل سیستم، تعداد بیشتری از عناصر باید از عملکرد خارج شود به عبارت دیگر، زمانی که یک سازه نامعین است، در صورتی که برخی عناصر، پایداری شان را از دست دهند، عناصر دیگر می توانند پایداری سیستم را حفظ کنند و این مساله با افزایش درجه نامعینی افزایش می یابد. در مقایسه ساختمان پلاسکو با برج گرنفل، باید مدنظر داشت در برج گرنفل اعضای دیوار برشی بتنی، با رفتار صفحه ای سبب بالارفتن درجه نامعینی سیستم سازه ای شده و تعداد زیاد ستون های داخلی پایداری برج را افزایش داده اند در حالی که در ساختمان پلاسکو، ۴ تا ۶ ستون داخلی، پایداری سیستم را به عهده داشته است. از طرفی عمر بنا نیز می تواند در مقاومت در برابر آتش نقش داشته باشد که در این مقایسه، ملاحظه می شود که عمر ساختمان پلاسکو در زمان ریزش ۱۲ سال بیش از برج گرنفل بوده است.

لازم به ذکر است معاونت حفاظت و پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران در نظر دارد با همکاری شهرداری منطقه یک تهران و مجتمع رسانه ای راه و ساختمان، دومین گردهمایی طراحان و سازندگان منطقه یک را با محوریت “ساختمان ایمن” در تاریخ  ۳۰دی و ۱ بهمن ماه ۹۹  در مرکز همایش های بین المللی رایزن برگزار نماید.

برای اطلاعات بیشتر به سایت www.event.samair.ir/S2 مراجعه کنید

مطالب پیشنهادی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا