انواع ملات هاى آهکى

استفاده از ملات هاى آهکى در ایران پیشین هى ٣٠٠٠ ساله دارد.  آتش کده ها و بسیارى از بناهاى دوره ساسانى با پىشفته آهکى و ملات گل آهک ساخته شده اند. مسجد کبود تبریز، مسجد جامع دزفول ، مسجد جامع اصفهان و بسیارى از میرا ثهاى معمارى ما روى پ ىهاى شفته آهکى و با استفاده از ملا تهاى آهکى بنا شده اند. آهک در مناطق مرطوب دوام و پایدارى بیش ترى دارد، اما در مکان هاى خشک کم دوام است. به همین دلیل در پشت بام ها و به عنوان اندود از آن استفاده نمى شود. هم چنین باید توجه نمود آب آهک دار فلزات، به ویژه سرب، روى و آلومینیوم را در خود حل مى کند. از این رو لوله هاى فلزى را پیش از قراردادن در ملات هاى آهکى باید قیراندود کرد. انواع ملات هاى آهکى عبارت اند از:

ملات گل آهک:

پس از کشف آهک و ساختن کوره هاى آهک پزى استفاده از ملاتى مقاوم تر که اشکالات ملات گل را نداشته باشد (پس از خشک شدن ترک برندارد و در آب وا نرود) مورد توجه قرار گرفت. براى این منظور آهک شکفته شده را به خاک اضافه و سپس با آب ترکیب مى کنند، آن گاه به مصرف مى رسانند. گرفتن و سخت شدن ملات گل آهک و شفته آهک مانند گرفتن و سخت شدن ملات هاى آبى است. زیرا آهک با سیلیس خاک رس ترکیب و به سیلیکات کلسیم تبدیل مى شود و نیازى به گاز کربنیک هوا ندارد. این ملات آبى است و براى رسیدن به مقاومت مطلوب باید در مجاورت رطوبت قرار گیرد

 

شفته:

شفته همان ملات گل آهک است که به آن قلوه هاى سنگ اضافه مى شود و بیش تر براى « پرآهک » یا « شفته ى تیزان » پى سازى یا زیرسازى راه ها استفاده مى شود. نوع دیگرى از شفته به نام مشهور است و در جاهایى که نیاز به پى قوى و با استحکام بیش تر باشد به کار مى رود. شفته تیزان شل است و براى هم زدن آن زمان بیش ترى صرف مى کنند تا شفته قوام بگیرد. بهتر است شفته آهکى با دوغاب آهک ساخته شود ١ زیرا هر چه آهک بیش تر در دوغاب حل شده باشد شفته زودگیرتر و مقاومت آن بیش تر مى شود. ملات گل آهک و شفته آهکى در هواى گرم و مرطوب سریع تر مى گیرد و مقاوم تر مى شود. از شفته به دلیل مقاومتش در برابر رطوبت در آه کبُرى دیوار، سقف و ستون حما مها استفاده م ىشده است. آه کبرى حمام گنجعل ىخان کرمان نمون هى خوب و مشهور در این زمینه است

 

ملات ماسه آهک:

اگر در ملات گل آهک به جاى خاک از ماسه ى کفى ٢ استفاده شود، چنین ترکیبى را ملات ماسه آهک مى گویند، که به مراتب مرغوب تر و مقاوم تر از ملات گل آهک است. (شکل ٣ ٧) این ملات براى رسیدن به مقاومت خوب حتماً باید در مجاورت هوا و رطوبت نگه داشته شود. در غیر این صورت فعل و انفعالات شیمیایى درون آن متوقف مى شود و اصطلاحاً مى سوزد و دانه هاى آن با هم ترکیب نمى شوند.

 

ملات باتارد(حرامزاده):

اگر به ملات ماسه آهک؛ سیمان اضافه شود به آن ملات باتارد یا حرامزاده مى گویند. براى این منظور مى توان علاوه بر ماسه ى شکسته از ماسه ى کفى که داراى ریزدانه هاى بیش ترى است استفاده نمود ١. این ملات ظرف ۴٨ ساعت پس از مصرف، سفت و سخت مى شود. ملات مذکور باید در مجاورت رطوبت قرار گیرد. (نسبت ماسه ۶، آهک ١ و سیمان ١ است) از نظر نحوه ى خودگیرى، ملات ها به دو دسته ى هوایى و آبى دسته بندى مى شوند. ملات هوایى به آن دسته از ملات ها مى گویند که براى سخت شدن نیاز به مجاورت با هوا دارند (فعل و انفعال شیمیایى و فیزیکى آن ها در مجاورت هوا کامل مى شود). اما برخى از ملات ها این قابلیت را دارند که در مجاورت هوا، رطوبت و آب یا زیر آب سفت مى شوند که به این دسته، ملات آبی گفته مى شود.

آهک هاى آبى از چنین فرآورده هایى محسوب مى شوند. براى تهیه ى چنین آهک هایى سنگ پخته مى شود و « مرز عرق کردن » آهک سیلیس دار یا خاک رس دار (گل آهک) در گرماى پایین تر از پس از آسیاب کردن به مصرف مى رسد. آهک آبى، براى بناهایى که در معرض هواى بیرون قرار دارند یا براى ساختمان هاى دریایى و زیرآبى به کار مى رود. زیرا سولفات ها و آب دریا در ملات آهک آبى اثر بد ندارند. به همین جهت در زمین هاى سولفات دار و ساختمان هاى بندرى و دریایى مصرف بیش ترى دارند. ملات ساروج از آهک آبى به دست مى آید.

 

ملات ساروج:

این ملات از مخلوط کردن گرد آهک شکفته با خاک رس، خاکستر، مغزنى (لویى) یا موى بز و ترکیب این مخلوط با آب درست مى شود. ساروج ملاتى آبى است و به همین منظور در آب انبارها، پى ها و بندها (سدها)ى آبى استفاده م ىشود. نوعى از ساروج از آسیاب کردن گل آهک طبیعى (مارِل یا مارن) و مخلوط کردن آن با آب و تبدیل آن به خشت و پختن و آسیاب کردن دوباره ى این خشت ها و ترکیب مجدد با آب و موى بز به دست مى آید. مانند ساروجى که در بندر خمیر استان هرمزگان ساخته م ىشود. خاکستر داراى مقدار زیادى کربن است که به ترکیب شیمیایى بهتر و سختى ملات ساروج کمک مى کند.