اتفاقی که طی دو ماه گذشته در کلان‌شهر تهران برای بناهای تاریخی افتاده است جای نگرانی بسیار زیادی دارد، آن هم در شرایطی که این بناها عمدتا در تملک نهادها و ارگان‌ها است.
حال اگر اینگونه بناهای ارزشمند و تاریخی در تملک افراد شخصی باشد و
آنها اصرار به تخریب و ساخت و ساز آن داشته باشند می‌گوییم که افراد به دنبال
سودجویی هستند و منافع فردی در میان است اما از نهادها و ارگان‌های دولتی که به هر
دلیلی این بناهای تاریخی را در اختیار دارند انتظار می‌رود در این باره بیشتر به
فکر مسائل و مصالح عمومی کشور باشند و صرفا مناسبات مالی و اقتصادی را ملاک کار
خود قرار ندهند.
متاسفانه چندین مورد بنای تاریخی شهر تهران در معرض خطر تخریب است که
البته خوشبختانه طی ماه گذشته موفق شدیم که مانع تخریب آنها شویم اما بقیه تخریب
شده‌اند. باوجود این، موضوع اصلی ما مجوزهای شهرداری تهران برای تخریب این بناها
هم نیست چون ممکن است آنها هم از تاریخی بودن بناها اطلاع نداشته باشد و مجوزی
صادر کنند. مساله این است که در این حیطه حفره‌یی میان فعالیت‌های سازمان میراث
فرهنگی و شهرداری‌ها وجود دارد و هیچ هماهنگی بین آنها نیست. در واقع این اشکالات
از فضای بین‌بخشی دو نهاد ایجاد شده است که باعث وقوع این تخلفات می‌شود. دقیقا به
همین دلیل است که ما در شورای شهر تهران به دنبال تحقق مدیریت یکپارچه شهری هستیم
تا بتوان زیرچتر آن اشکالات به وجود آمده را هم رفع کرد.
ممکن است سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تهران به هر دلیلی از جمله
کمبود بودجه یا نبود نیروی انسانی نتوانسته باشد این بناها را ثبت کند از سوی دیگر
هم شهرداری تهران در مقابل پرسش‌های ما اعلام می‌کند که مالکان در چارچوب قانون
درخواست صدور پروانه ساخت داشته‌اند و ما نیز طبق ضوابط این کار را انجام داده‌ایم.
این اتفاق در حالی است که به دلیل ثبت نشدن این بناها، شهرداری تهران هم به اهمیت
آنها واقف نیست.
نظر ما این است که برای حل مشکل شهرداری تهران در زمان صدور پروانه
براساس بازدیدهایی که از محل دارد اگر متوجه ارزش تاریخی بنا شد برای صدور مجوز
عجله نکند، دست نگه دارد و موضوع را با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران
در میان بگذارد. شهرداری تهران باید اینگونه موضوعات را با سازمان میراث چک کند چون
ممکن است اگر سازمان متوجه ارزش تاریخی بنایی شود سریعا برای ثبت بنا اقدام کند.
چندی قبل هم یک مورد اینچینی مطرح شد که سریعا توسط این سازمان به
صورت اضطراری ثبت شد. بنده در صحن علنی شورای شهر هم تذکر داده‌ام که سازمان میراث
و شهرداری تهران باید در این زمینه تفاهمنامه‌یی داشته باشند تا بازرسان شهرداری
در حین بازدید از بناها، زمانی که بنا واجد ارزش‌های میراثی است حتما فرصت دو هفته‌یی
برای آن در نظر بگیرند و تاریخی بودن آن را از سازمان استعلام کنند تا جلوی تخلف
گرفته شود. به هر حال مالک اصلی این بناها مردم هستند که براساس شرایطی دراختیار نهادها
قرار داده شده‌اند. بنابراین نهادها و ارگان‌های دولتی هم باید به این مساله واقف
باشند که بناها تحت مالکیت آنها نیست که هر طور صلاح بدانند با آن رفتار کنند. در
واقع این املاک تاریخی نزد آنها به امانت گذاشته شده است و باید از آن نگهداری
کنند نه اینکه به فکر تخریب و ساخت‌وساز آن باشند. طی ماه‌های گذشته اتفاقی که
افتاده است نشان‌دهنده این مطلب است که زمین‌های تهران تمام شده است به همین دلیل
افراد سودجو به سمت املاک میراثی پایتخت متمایل شده‌اند. در گذشته گفته می‌شد که
حدود ۸هزار بنای ارزشمند در شهر تهران وجود دارد که هنوز ثبت نشده‌اند یا حتی از
طریق ارگان‌های رسمی کشور شناسایی هم نشده‌اند اما لازم است تا این بناها شناسایی
شود، حریم آنها مشخص و ثبت شود. باوجود این تنها تعداد کمی از این بناها ثبت شده است
و تنها ۳۰۰ مورد آن در اولویت قرار دارند.
متاسفانه شهر تهران از هجوم برج‌سازی‌ها در امان نیست اما در کنار
مجوزهایی که شهرداری می‌دهد این سوال مطرح است که به عنوان مثال خیابان پسیان
تهران به چند برج نیاز دارد؟ آیا این همه برجی که ساخته شده کافی نیست! از سوی
دیگر بهانه میراث فرهنگی هم اگر کمبود بودجه و منابع مالی باشد برای ما قابل قبول
نیست و ما انتظار توجه بیش از این را داریم.
طی سال‌های ۸۹ و ۹۰ مواردی چون سرای قاجاری دلگشا در بازار تهران نیز
مطرح شد که در آن زمان حتی کارشناسان حقوقی میراث برای بازدید به آنجا نرفتند تا
از آن دفاع کنند بنابراین بنا بطور کامل تخریب شد. این رویه بسیار وحشتناک است و
در واقع خیانت به شهر حساب می‌شود. باوجود این از رویکرد جدید سازمان میراث فرهنگی
و گردشگری تهران در دوره شورای چهارم تشکر می‌کنیم چون جلسات کمیته میراث فرهنگی مرتبا
تشکیل می‌شود اما همچنان این نیاز وجود دارد تا هماهنگی بیشتری در این زمینه‌ها
ایجاد شود.
به هر حال بناهای تاریخی تهران جزو سرمایه‌های ملی ما هستند و ما باید
آنها را ثبت کنیم و به خوبی از آن مراقبت کنیم. البته بعد از ماجرای تخریب و در
نهایت توقف تخریب خانه توران (همسر سوم
رضاخان) شهرداری تهران به این نتیجه رسید که سیستمی طراحی شود تا از طریق آن
هماهنگی ایجاد شود. از طریق این سیستم بناها در نوبت بررسی مجدد براساس طرح تفصیلی
و طرح جامع مورد مطالعه قرار می‌گیرد. امیدوارم با این سیستم بخشی از مشکلات حل
شود.
