تلاش برای تصرف بخش‌هایی از پارک ملی خجیر
درست در نخستین روز ماه آذر و در حالی که هنوز چند هفته از ابلاغ سیاست‌های محیط‌زیست از سوی رهبر معظم انقلاب نگذشته بود بخش‌هایی از « پارک ملی خجیر» در حاشیه تهران مورد تصرف یکی از نهادها قرار گرفت.
آنها وارد پارک شده و البته با مقاومت محیط بانان مستقر در منطقه
مواجه شدند و همین موضوع درگیری‌هایی را هم بین طرفین به وجود آورد. آنها درصدد
تصرف بخشی از خجیر بودند که ادعا دارند برای تامین امنیت تاسیسات مستقر در پارک
ضروری است؛ در حالی که بر اساس قوانین ایران و جهان، پارک‌های ملی جزو اراضی ملی
محسوب شده و تحت عنوان مناطق چهار گانه سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار دارند.
براساس اخبار به دست آمده هر چند عملیات فوق، با اقدام قضایی سازمان حفاظت
محیط‌زیست و نیز حضور معصومه ابتکار در خجیر موقتا متوقف شده است؛ اما باز در
روزهای بعد ادامه یافته و قرار است با رعایت الزامات محیط‌زیستی مجددا انجام شود.
در همین حال کارشناسان هشدار می‌دهند در شرایط کنونی، کلانشهر تهران
که با انواع آسیب‌های جدی محیط‌زیستی مواجه است دیگر توان تغییرات قلمرو اکولوژیکی
جدید را ندارد و در صورت ادامه تخریب مناطق حفاظت شده و پارک‌های ملی، حتی با
رعایت آنچه ملاحظات محیط‌زیستی گفته می‌شود، پایتخت می‌رود تا به یک کانون بحران
زده و از دست رفته تبدیل شود.
مقاومت سازمان محیط‌زیست
نخستین روز از ماه آذر را شروع کرده بودیم که خبر تصرف پارک ملی خجیر
به گوش رسید. هر چند از سوی مسوولان اداره کل محیط‌زیست استان تهران، اطلاعاتی به
بیرون درز نکرد و به هیچ خبرنگاری پاسخ داده نشد، اما اخباری درباره فنس کشی داخل
پارک و درگیری گروهی با محیط بانان خجیر به بیرون درز کرد. موضوع از این قرار بود که
نیروهای متصرف، در بخش‌هایی از شمال پارک ملی خجیر وارد محدوده پارک ملی شده و
درصدد اتصال بخش‌های شمالی و جنوبی تصرف شده آن و فنس‌کشی کل پهنه فوق بودند که با
مقاومت رو‌به‌رو شدند.
در همین حال محیط‌بان‌ها اجازه اجرای عملیات فنس‌کشی و تصرف را به متصرفان
نداده و در برابر این هجوم مقاومت کرده‌اند که همین مساله، موجب درگیری بین طرفین
و زخمی شدن چند تن از محیط بانان شده است. یک شاهد عینی که نخواست نامش گفته شود
در این‌باره گفت: « زد و خورد بین طرفین به وجود آمده بود. وضعیت به
گونه‌ای بود که باور نمی‌کردی اینجا پارک ملی است و باید مامن حیات‌وحش باشد.
محیط‌بان‌ها ایستادگی کردند و نگذاشتند کار فنس‌ها به‌طور کامل اجرا شود؛
اما با این همه متصرفان قوی بودند و در بخش‌هایی فنس‌ها را با زور و بیرون راندن
محیط بان‌ها ایجاد کردند. » او تاکید کرد که در صورت ادامه این عملیات غیرقانونی،
علاوه بر تصرف ارزشمندترین عرصه‌های بکر پارک، این منطقه دو بخشی شده و ارتباط
حیات وحش در دو منطقه خجیر و سرخه حصار از دست خواهد رفت که این خود یکی از جدی‌ترین
آسیب‌ها را برای اکوسیستم یکپارچه پارک ملی خجیر و سرخه حصار ایجاد خواهد کرد.»
اهمیت پارک‌های ملی
اسماعیل کهرم، استاد بین‌المللی دانشگاه و مشاور رییس سازمان محیط‌زیست
درباره اهمیت پارک‌های ملی گفت: «از نظر قوانین ایران و جهان، پارک‌های
ملی دارای بالاترین درجه حفاظتی هستند. به گونه‌ای که حتی یک سنگ نباید در آنها جابه‌جا
شود. » کهرم هشدار داد: « خجیر، گوشواره سلامت و زیبایی تهران است که به دلیل
همجواری با این کلانشهر اهمیت بسیاری دارد. رویشگاه‌های آن، ریه‌های پایتخت به
حساب می‌آیند که اگر تبدیل به آسفالت و سازه شوند و مورد هجوم دیگر ساخت و‌سازها
قرار بگیرند کار تهران تمام است.»
او که دکترای محیط‌زیست دارد در ادامه گفت: «چندی پیش شرکت کنترل کیفی
آلودگی هوای تهران، گزارشی را تهیه کرده بود که جمعبندی گزارش جالب توجه است و می‌تواند
به این موضوع مربوط باشد. تاکید گزارش فوق بر این بود که اگر در منطقه خجیر و سرخه
حصار تهران ساخت و ساز صورت بگیرد آلاینده‌های هوا به میزان بسیار خطرناک‌تری از
امروز خواهند رسید و تهران از دست خواهد رفت.
چرا که اکنون این مناطق اندکی از اکسیژن مورد نیاز شهروندان ساکن
پایتخت را تامین می‌کنند و آن‌زمان خود، کانون آلودگی خواهند شد. » کهرم هشدار داد
که اگر مساله تصرف پارک ملی خجیر و دیگر مناطق حفاظت شده را حل نکنیم این «آتش زیر
خاکستر» ممکن است در دولت‌های بعد مجددا مساله ساز شود.
امیدوارم عمدی نبوده باشد!
«اتفاق تصرف پارک ملی خجیر، مخصوصا در زمانی که برای نخستین‌بار شاهد
ابلاغ منشور ١۵ ماده‌ای از سوی مقام معظم رهبری بوده‌ایم بسیار شگفت آور است.»
محمد درویش، مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به
مطلب فوق گفت: «در شرایطی که شاهد هستیم چگونه عالی‌ترین مقام کشور، دولت و مردم را تشویق
به رعایت مقررات مربوط به محیط‌زیست و منابع طبیعی می‌کنند اینچنین حرکت‌هایی دور
از انتظار و شگفت آور است.»
محمد درویش در ادامه با تاکید بر اینکه پارک ملی خجیر ریه‌های ارزشمند
کلانشهر تهران است، گفت: « تهران امروز دیگر تحمل بزهکاری‌های اکولوژیک را نداشته
و توان ندارد تغییرات قلمرو اکولوژیکی را تحمل کند. بر این اساس امیدوارم این حرکت
عمدی نبوده باشد. چرا که ادامه این عملیات یعنی از دست رفتن امنیت زیستمندان و
نابودی رویشگاه‌های پارک ملی خجیر و در اصل از دست رفتن پایتخت.»این عضو هیات علمی
موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور تاکید کرد: « تجربه تلخ پارک ملی کویر نباید
در خجیر تکرار شود که اگر بشود، تهران بحران زده امروز، با چالش‌های جدید و
غیرقابل حلی مواجه خواهد شد.
تهرانی که امروز از کمبود اکسیژن، کمبود آب‌های زیرزمینی، نشست زمین و
از دست رفتن باغات قدیم رنج میبرد دیگر توان بحران‌های جدید را ندارد. » او از
برخورد قانونی سازمان با متصرفان خبر داد و تاکید کرد که بر اساس دستور صریح مقام
فرماندهی کل قوا، سازمان در برابر این تخلف و تصرف هرگز کوتاه نخواهد آمد.
درگیری بی‌سرانجام
تمام این حوادث تلخ در حالی رخ داد است که مقام معظم رهبری در نطق ١٧
اسفندماه و در جمع فعالان حوزه محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور، حجت را بر همگان
تمام کرده و خطاب به دستگاه‌ها و شهروندان فرمودند: «دستگاه‌های مسوول باید
قاطعانه با تعدی به منابع طبیعی به هر بهانه‌ای اعم از هتل‌سازی و جذب گردشگر و
حتی ساخت حوزه علمیه و برخی توجیهاتِ به ظاهر قابل قبول، مقابله کنند. باید در
قانون، اینگونه اقدامات جرم تلقی شوند و افراد سوءاستفاده‌کننده بی‌هیچ اغماضی مورد
تعقیب قضایی قرار گیرند و اگر در دستگاه‌ها کوتاهی انجام گیرد، باید با عوامل این
کوتاهی نیز به‌شدت برخورد شود.»
به نظر می‌رسد ورود سازمان بازرسی کشور و دیگر نهادهای نظارتی و حقوقی
به رخداد فوق می‌تواند به گره‌گشایی و پایان دادن به این مناقشه تلخ و به ظاهر
پیچیده کمک کند تا اندک عرصه‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی این آب و خاک مورد تخریب
و بی‌توجهی قرار نگیرند و منویات رهبری آنچنان که شایسته است به اجرا درآید. این
مساله آزمونی برای نهادهای نظارتی نیز خواهد بود که تا چه حد خود را ملزم به اجرای
قانون و نظارت بر آن و نیز دستورات مقام معظم رهبری می‌دانند.
