استمدادبرای احیای حمام تاریخی

بی‌توجهی به آثار تاریخی در روستاها، طرح توسعه گردشگری در این مناطق را به وعده تبدیل کرده و عدم احیای حمام قدیمی «درو» با وجود استمداد چندین ساله روستائیان تاکیدی بر این بی‌توجهی است.

روستای «درو» یکی از روستاهای محروم اما با قابلیت گردشگری در منطقه
شاهرود شهرستان خلخال در جنوب استان اردبیل است، این روستا به دلیل برخورداری از طبیعت
زیبا و بکر به نگین بخش شاهرود شهرت داشته و از قدمت قابل توجهی برخوردار است.

این روستا بعد از روستای گردشگری «اسبو» و قبل از کلور مرکز بخش
شاهرود واقع شده و از سمت شرق به کوه و بند تالش (ییلاقات شاندرمن و رضوان شهر) و
از غرب از طریق کوه به روستاهای لرد و میانرودان متصل است. زبان مردم این روستا
تاتی از زبانهای قدیمی ایرانی شمال غربی است.

روستای درو همواره با دارا بودن آداب و رسوم کهن و آئین های سنتی و
مذهبی خاص از جمله «پیله چله» و «ولیه چله» مختص شب یلدا و نیز صنایع دستی اصیل
نظیر بافت جوراب پشمی و پاتانی در طرحها و رنگهای چشم نواز از روستاهای گردشگری
جنوب استان اردبیل محسوب شده و در بین گردشگران جذابیت چشمگیری دارد.

علاه بر این، روستای درو بافت و معماری ویژه داشته و دارای آثار
تاریخی با قدمت چند صد ساله است که به قابلیت و ظرفیتهای گردشگری و نیز زیبایی آن
می افزاید، حمام قدیمی و ۱۵۰ ساله درو یکی از این آثار تاریخی است. اثری که به
دلیل بی توجهی هم اکنون در آستانه تخریب کامل قرار دارد.

اثری که ناملایمات را بر دوش می کشد

این حمام که بافت منحصر بفرد و خاصی در مقایسه با سایر بناهای منطقه
دارد، در مرکز روستا واقع شده و بنا به مستندات موجود پیش از سال۱۲۸۰ هجری
قمری توسط محمد تقی خان مشهور به بخان از معماران مطرح آن دوره بنا شده و با وجود
تمام ناملایمات طبیعی و انسانی به دلیل استحکام بی نظیر همچنان به عنوان اثری قابل
توجه پا برجا مانده است.

ساختمان این حمام متشکل از یک طاق بزرگ بر روی ورودی و چندین طاق کوچک
‌تر از طاق اصلی در قسمت ‌های دیگر است، که باید تاکید کرد این شکل معماری در هیچ
جای روستا دیده نمی شود. چنانچه گنبد آجری آن که پس از سال ها همچنان پا برجا
مانده، نظر هر بیننده‌ای را جلب کرده و مهر تائیدی بر تاریخ و فرهنگ منطقه دارد.

مواد و مصالح حمام از خشت پخته مربع و سنگ‌های محلی بوده که از کوه
های مجاور حمام تهیه شده و با موادی همچون ساروج آنها را بر هم نهاده‌اند. سوخت
حمام چوب بوده و تا سه دهه قبل مردم روستای درو از این یادگار تاریخی استفاده می
کرده اند.

اما پس از آن این حمام تعطیل و رو به ویرانی گذاشته است، بطوریکه هم
اکنون حمام قدیمی درو در آستانه تخریب کامل قرار داشته و شاید با تداوم بی مهری ها
طی روزها و ماه های آینده شاهد این اثر که گویای فرهنگ ناشناخته مردم منطقه است،
نخواهیم بود.

چراکه این روستا علاوه بر زیبائی های طبیعی و تاریخی به لحاظ مجموعه
آثار مردم شناسی دارای غنای فراوان و اصالت بوده و سینه افراد مسن آن مملو از
گنجینه های فرهنگی و اجتماعی است، اما در این زمینه نیز تاکنون کار مهمی صورت
نگرفته تا این فرهنگ و آداب به نسلهای آینده منتقل شود.

کارشناس پژوهش علوم اجتماعی و یکی از اهالی این روستا با تاکید بر این
نگرانی مردم تاکید کرد که بی توجهی به این اثر و نابودی آن، در واقع از بین رفتن
هویت، فرهنگ و تاریخ گذشته منطقه خواهد بود.

حمام تاریخی درو دارای هویت معماری اسلامی است

مهدی ویسانیان با تاکید بر اینکه این حمام به عنوان
اثر تاریخی روستا با عدم احیا در آینده ای نه چندان دور با نابودی تنها گنبد باقی
مانده و سایر بخش های ویران شده روبرو خواهد شد، گفت: این اثر نیازمند احیاء و
معرفی است.

وی حمام درو را پیش از معرفی به عنوان یک اثر فیزیکی، دارایی فرهنگی
مردم منطقه و بخشی از استان اردبیل برشمرد و عنوان کرد: تمام آثار تاریخی و
باستانی محصول اندیشه های نیاکان و سند هویت ملت ها بوده و اعتبار و ریشه ملت ها
بشمار می روند.

کارشناس پژوهش علوم اجتماعی با اشاره به استفاده از خشت پخته شده و
سنگ های محلی به عنوان مصالح ساخت این حمام یادآور شد: این مصالح تا چند دهه قبل
در ساخت و سازها مورد استفاده مردم این روستا قرار می گرفته است.

وی با اشاره به نگرانی های مردم این روستا به دلیل تخریب این حمام
بیان کرد: مهمترین ویژگی بارز حمام درو رعایت اصول معماری اسلامی و قرار گرفتن در
مرکز روستا و کنار دو اصل اجتماعی دیگر یعنی مسجد و بازار است.

ویسانیان با بیان اینکه بازار، مسجد و حمام سه اصل در معماری اسلامی
بوده که همیشه در کنار یکدیگر قرار داشته اند، تصریح کرد: باید در حفظ این هویت و
معرفی فرهنگ غنی اسلامی تلاش بیشتری صورت گیرد.

تبدیل حمام به موزه مردم شناسی «تات زبانان»

وی با تاکید به اینکه مردم روستای درو خواستار مرمت این اثر و تبدیل
آن به موزه مردم شناسی تات زبانان شهرستان خلخال هستند، اضافه کرد: تاریخ و فرهنگ
هر قومی بی شک بیانگر هویت مردم آن بوده و در این بین بی توجهی برای اینگونه آثار
جایگاهی ندارد.

اما با وجود تاکیدات مردم روستای درو در سالهای گذشته، بی توجهی ها و
بی مهری تداوم داشته و هیچ اقدامی از سوی دستگاه های مرتبط برای احیا این اثر صورت
نگرفته است.

این پژوهشگر اجتماعی در این راستا به ارسال نامه از سوی مردم بویژه
جوانان روستای درو به معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی کشور برای ورود
به این موضوع و احیا آن اشاره کرد و گفت: در این نامه از مسعود سلطانی فر درخواست
شده که در راستای حفظ فرهنگ و تمدن و نیز گنجینه اجتماعی منطقه برای احیا این اثر
توجه نشان داده شود.

این همان نکته ای است که جوانان روستای درو در نامه خود به معاون رئیس
جمهور نیز بدان اشاره کرده اند و یادآور شده اند، «در حالی که گنجینه های ما در
تمام حوزه های مادی و معنوی می تواند غنای تاریخی و فرهنگی را به نمایش بگذارد،
اما امروز شاهدیم که نه یک سفالینه شکسته بلکه یک اثر قدیمی به دلیل بی توجهی و در
میان استمداد چندین ساله مردمبه خاک می نشیند».

کارشناس پژوهش علوم اجتماعی با بیان اینکه این اثر امروز در زیر برف و
باران، سرما و گرما و… و البته در برابر بی مهری ها تاب و توان برنتافته و در
حال خم کردن سر خود است، افزود: با این وجود همچنان هیچ نهادی متولی این اثر نشده
و فریادهای ما نیز به گوش کسی نرسیده است.

ویسانیان در تشریح ویژگی های این اثر به این نکته بسنده می کند که طاق
این حمام از چنان زیبایی برخوردار است که کمتر می توان نظیر آن را در معماری های
منطقه پیدا کرد.

وی در عین حال به مشارکت مردم روستا برای احیا این اثر اشاره کرد و
بیان داشت: بارها مردم و جوانان روستای درو برای احیا و ساخت آن اقدام کرده اند،
اما در عین ناباوری به دلیل مشکلات و بروکراسی اداری دلسرد شده و نتوانسته اند
کاری از پیش ببرند.

ولی قصه تلخ حمام درو زمانی تکمیل می شود که در نامه ارسالی مردم
روستا به رئیس سامان میراث فرهنگی کشور به این نکته برمی خوریم که با وجود تخصیص
اعتبار پنج سال پیش به منظور احیا اثر، بودجه مصوب به روستا نمی رسد تا گرمای حمام
پیش از گذشته به سردی و خاموشی رو نهد.

احیاء حمام درو در گرو واگذاری ملک

پیگیری این مطلب نشان می دهد که مسئولان وقت میراث فرهنگی با این
استناد که تمام وراث و یا شرکای این حمام در روستا نیستند، از تخصیص اعتبار و شروع
عملیات احیا خودداری کرده و آن را به حال خود رها کرده اند.

چنانچه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خلخال نیز با اشاره به این
بحث تاکید دارد که مرمت اثر تاریخی باید با رضایت صاحب ملک باشد. چراکه برای احیاء
آن باید ملک در اختیار میراث فرهنگی قرار گیرد که این امر نیازمند حضور تمام
مالکان است، اما به دلیل حضور برخی از صاحبان ملک در خارج از کشور سازمان میراث
فرهنگی موفق به خرید این ملک نشده است.

حمام تاریخی و قدیمی “درو” یکی از کهن‌ترین آثار این منطقه
است که در صورت احیا و بازسازی می تواند در کنار مجموعه آثار دیدنی موجود در این
روستا به یکی از قطبهای گردشگری روستایی تبدیل شده و شعار توسعه گردشگری روستایی
را محقق سازد.

در عین حال ناگفته نماند آثاری مانند حمام درو فارغ از قدمت به ظاهر
کمتر از بسیاری آثار تاریخی استان اردبیل و یا به دلیل قرار گرفتن در یک روستا،
اهمیت اجتماعی و مردم شناسی داشته و در آینده می تواند بازگو کننده فرهنگ، آداب و
سنن مردمی باشد که استواری را با نگاه خود طی سالهای متمادی به خاک و گل این اثر
انتقال داده اند تا همچنان به امید احیا پابرجا بماند.