نگاهی به چهار دهه انتخابات ریاست جمهوری در ایران
با گذشت ۳۹ سال از انقلاب اسلامی، مردم خراسان در کنار دیگر مردم ایران ۱۲ بار برای انتخاب رییس جمهور به پای صندوق‌های رأی آمده‌اند و تاکنون ۷ نفر را به عنوان «رییس جمهور» برگزیده‌اند، این گزارش نگاهی آماری دارد به چهار دهه انتخابات ریاست جمهوری در ایران و میزان مشارکت مردم خراسان و پشتوانه‌هایی که مسافران خیابان پاستور را برگزیده است.
اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران در حالی کمتر از یک سال
از پیروزی انقلاب برگزار شد که پس از استعفای دولت موقت در پی تسخیر سفارت آمریکا
به دست دانشجویان پیرو خط امام، امورات کشور توسط شورای انقلاب اداره می‌شد و لزوم
اداره کشور توسط دولت برخواسته از رأی و نظر مردم پیش از هر زمان دیگری احساس می‌شد.
مردم ایران پس از شرکت در دو همهپرسی
برای انتخاب نوع حکومت و تصویب قانون اساسی در روز جمعه پنجم بهمن ۱۳۵۸ پای صندوق‌های
رأی رفتند و از میان ۸ نامزد شناخته شده یعنی ابوالحسن بنی صدر، احمد مدنی، حسن
ابراهیم حبیبی، داریوش فروهر، صادق طباطبایی، صادق قطب زاده، محمد مُکری و کاظم
سامی نخستین رئیس جمهور خود را انتخاب کنند.
در این میان از حدود ۱۹ میلیون نفر واجدین شرایط شرکت در انتخابات
حدود ۱۴ میلیون نفر در انتخابات شرکت کردند و با مشارکت ۷۳ درصدی خود «ابوالحسن بنی‌صدر»
را که به صورت مستقل در انتخابات شرکت کرده بود با حدود ۱۰ میلیون رای و ۷۶ درصد
آراء به عنوان نخستین رئیس جمهور ایران برگزیدند.
در این دوره ۲میلیون و ۱۱۴هزار و ۹۹۳ نفر از مردم خراسان حق شرکت در انتخابات
را داشتند که با مشارکت ۶۴.۷ درصدی خود ۱ میلیون و ۳۶۹هزار و ۶۴۰ نفر پای صندوق‌های
رأی حاضر شده و در سرنوشت خود مشارکت کردند.
عمر دولت بنی‌صدر کوتاه بود و بعد از ۱ سال و ۵ ماه از انتخابات با
توجه به حوادث و اتفاقات رخ داده که موجب بالا گرفتن تنش در کشور شده بود، اکثریت نمایندگان
مجلس شورای اسلامی در روز ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ رای به عدم کفایت وی در مقام ریاست جمهوری
داده و او را از این مقام عزل کردند.
با گذشت یک ماه از عزل بنی‌صدر و در حالی که ایران از یک سو در حال
جنگ با عراق و از سوی دیگر درگیر تنش‌ها و درگیری‌های داخلی بود، دومین دوره انتخابات
ریاست جمهوری در دوم مرداد ۱۳۶۰ برگزار شد و ۱۴ میلیون و ۵۷۳هزار و ۴۹۳ ایرانی در سراسر دنیا در انتخابات شرکت کرده و با مشارکت ۶۴ درصدی خود
از میان سیداکبر پرورش، محمدعلی رجایی، عباس شیبانی و حبیب‌الله عسگراولادی
، با ۱۲میلیون و ۷۷۰هزار و ۵۰ رای و حدود ۹۰درصد آرا «محمدعلی رجایی» را به عنوان
دومین رئیس جمهور ایران انتخاب کردند.
همزمان در استان خراسان نیز از میان ۲میلیون و ۱۳۶هزار و ۶۷۲ نفری که
واجد شرایط شرکت در انتخابات بودند ۱میلیون و ۵۴۹ هزار و ۸۶۸ نفر در انتخابات شرکت
کردند. میزان مشارکت خراسانی‌ها در این دوره ۸درصد افزایش داشت و به ۷۲.۵درصد رسید.
رجایی در ۸ شهریور ۱۳۶۰ کمتر از یک ماه از آغاز ریاست
جمهوری در انفجار دفتر نخست وزیری به شهادت رسید و بار دیگر جمهوری
اسلامی آماده برگزاری انتخاباتی دیگر شد.
یک ماه بعد و در شرایطی که کشور به شدت درگیر بحران‌های سیاسی و
امنیتی همچون جنگ با عراق و ترور مقامات بود، سومین دوره انتخابات ریاست جمهوری در
دهم مهر ۱۳۶۰ برگزار شد و ایران در دو ماه شاهد برگزاری دو انتخابات ریاست
جمهوری بود.
در این انتخابات مردم ایران از میان ۴ نامزد تایید صلاحیت شده یعنی
آقایان سیدعلی خامنه‌ای، سیدعلی‌اکبر پرورش، حسن غفوری‌فرد و سیدرضا زواره‌ای، «آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای» را با ۱۵میلیون و ۹۰۵هزار و ۹۸۷ رای و با اکثریت
قاطع ۹۵درصدی به عنوان سومین رئیس جمهور ایران انتخاب کردند.
مشارکت مردم خراسان در این دوره انتخابات نیز افزایش یافت، ۱میلیون و ۶۶۸هزار و ۱۶۸ نفر به پای صندوق‌های رأی رفتند، به گونه‌ای که میزان
مشارکت مردم در این استان به ۷۸ درصد رسید.
پس از پایان نخستین دوره ریاست جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای و ثبات نسبی
در شرایط سیاسی و امنیتی کشور و جنگ با عراق، در ۲۵ مرداد ۱۳۶۴ چهارمین انتخابات
ریاست جمهوری برگزار شد و مردم ایران از میان حبیب‌الله عسگر اولادی از حزب موتلفه
اسلامی، آیت‌الله خامنه‌ای از حزب جمهوری اسلامی و رییس جمهور وقت و سیدمحمود
کاشانی نامزد مستقل، با ۱۲میلیون و ۲۰۵هزار و ۱۲ رای بار دیگر به آیت‌الله خامنه‌ای
رای اعتماد دادند.
در این دوره از حدود ۲۶ میلیون ایرانی که حق شرکت در انتخابات داشتند ۱۴میلیون و ۲۳۸هزار و ۵۸۷ نفر یعنی حدود ۵۵درصد واجدین در انتخابات شرکت
کردند، به همین نسبت در استان خراسان نیز ۱میلیون و ۴۹۰هزار و ۵۰۰ نفر از میان
۲میلیون و ۵۴۸هزار و ۲۹۲ نفر در انتخابات شرکت کردند و میزان مشارکت ۵۸ درصدی را به ثبت رساندند.
پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در حالی برگزار شد که با رحلت حضرت
امام(ره) و پایان جنگ ۸ ساله فضای جامعه ایران در حال تغییر بود، در چنین شرایطی
مردم بار دیگر در ششم مرداد ۱۳۶۸ به صحنه آمدند و با مشارکت ۵۴ درصدی خود از میان
اکبرهاشمی رفسنجانی و عباس شیبانی، دو نامزدی که صلاحیتشان از سوی شورای نگهبان
قانون اساسی تایید شده بود، «آیت‌الله اکبرهاشمی رفسنجانی» را با ۱۵میلیون و
۵۵۰هزار و ۵۲۸ رای و ۹۴درصد آرا راهی کاخ ریاست جمهوری کردند.
خراسانی‌ها نیز در این انتخابات ۱میلیون و ۶۵۷هزار و ۹۴۹ رای در صندوق‌ها
انداختند، میزان مشارکت آنان در این دوره حدود ۵۸درصد بود.
۲۱ خرداد ۱۳۷۲ موعد برگزاری ششمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران بود. در این دوره ۱۶ میلیون و ۷۶۹ هزار و ۷۸۷ نفر که حدود نیمی از واجدین
شرایط را شامل می‌شدند در انتخابات شرکت کرده و از میان اکبر هاشمی‌رفسنجانی، عبدالله
جعفرعلی جاسبی، مهندس رجبعلی طاهری و احمد توکلی، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را با
۶۳ درصد آرا برای ۴ سال دیگر به عنوان رئیس جمهور ایران برگزیدند.
سهم مردمان خراسان از این انتخابات نیز ۱میلیون و ۷۵۴هزار و ۶۲۴ رأی
از ۳میلیون و ۱۳۰هزار و ۲۵ نفری بود که طبق
قانون امکان شرکت در انتخابات را داشتند که این رقم مشارکتی ۵۸درصدی را رقم زد.
با پایان دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، در دوم خرداد ۱۳۷۶ ملت
ایران برای انتخاب پنجمین رئیس جمهور خود به پای صندوق‌های رأی رفتند تا از بین سیدمحمد
خاتمی، محمدمحمدی ری‌شهری، رضا زواره‌ای و علی‌اکبر ناطق نوری یک نفر را به خیابان
پاستور بفرستند. در این انتخابات از میان ۲۹میلیون و ۱۴۵هزار و
۷۵۴ نفری که در انتخابات شرکت کردند و «حجت‌الاسلام و المسلیمن سیدمحمد خاتمی» را
با حدود۲۰ میلیون رأی و ۶۹درصد آرا را به عنوان رئیس جمهور خود انتخاب کردند.
در این دوره بر خلاف انتخابات‌های چند دوره قبل، درصد مشارکت به شکل
قابل ملاحظه‌ای افزایش پیدا کرد و حدود ۸۰درصد مردم در انتخابات شرکت کردند، بر همین
منوال در استان خراسان نیز ۲میلیون و ۹۲۶هزار و ۳۶۷ نفر در انتخابات شرکت کرده و
مشارکت ۸۹.۵درصدی را رقم زدند که بالاترین میزان مشارکت مردم استان در ادوار مختلف
انتخابات‌های ریاست جهوری است.
هشتمین دوره‌ی انتخابات ریاست جمهوری در حالی در ۱۸ خرداد ۱۳۸۰ برگزار
شد که ۹ نفر با رییس جمهور وقت به رقابت پرداختند. از میان احمد توکلی، علی شمخانی،
عبدالله جاسبی، حسن غفوری‌فرد، منصور رضوی، شهاب‌الدین صدر، علی فلاحیان، مصطفی
هاشمی‌طبا و محمود کاشانی هیچ‌یک نتوانستند خاتمی را شکست دهند و وی توانست از
مجموع ۲۸میلیون و ۱۵۵هزار و ۹۶۹ نفر، رأی ۲۱میلیون و ۶۵۴هزار و
۳۲۰ نفر را به سمت خود جذب کند و با ۷۷ درصد آرا بار دیگر رییس جمهور ایران شود.
در این سال از بین ۳میلیون و ۹۳۷هزار و ۳۰۳ نفری که واجد شرایط شرکت
در انتخابات بودند، ۳میلیون و ۱۲۴هزار و ۸۲۶ نفر در خراسان رضوی در انتخابات شرکت
کردند که شامل ۷۹درصد واجدین شرایط می‌شد.
نهمین دوره، تنها دوره‌ای بود که در آن انتخابات به دور دوم کشید. در
روز ۲۷ خرداد مردم ایران به پای صندوق‌های رأی رفتند
تا از میان محمود احمدی‌نژاد، محمدباقر قالیباف، اکبر هاشمی رفسنجانی، مصطفی معین،
علی اردشیر لاریجانی، مهدی کروبی و محسن مهرعلیزاده یکی را به عنوان ششمین رییس جمهور
ایران انتخاب کنند، اما با وجود رأی ۲۹میلیونی و مشارکت ۶۳درصدی هیچ‌کدام از
نامزدها نتوانستند در دور اول اکثریت مطلق را به دست آورند و انتخابات به دور دوم
رفت.
در دور دوم مردم که می‌بایست از میان اکبر هاشمی رفسنجانی و محمود احمدی‌نژاد که بیشترین آراء را در دور اول به دست آورده بودند یکی را انتخاب
کنند با ۱۷میلیون و ۲۸۴هزار و ۷۸۲ رای از مجموع ۲۷میلیون و ۹۵۸هزار و ۹۳۱ رأی «محمود احمدی‌نژاد» را برگزیدند.
در این دوره در دور اول ۲میلیون و ۵۹۱هزار و ۵۷۲ نفر از خراسان
رضوی در انتخابات شرکت کردند و میزان مشارکت مردم در انتخابات ۷۱درصد بود. همچنین در
دور دوم ۲میلیون و ۳۳۵هزار و ۹۴۵ نفر در انتخابات شرکت کردند، میزان مشارکت در دور
دوم در استان مشابه کل کشور کاهش داشته و ۶۴درصد بود.
در سال ۱۳۸۸ دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران برگزار شد و مردم
ایران بار دیگر پای صندوق‌های رأی رفتند تا از میان رییس جمهور وقت و میرحسین
موسوی، مهدی کروبی و محسن رضایی یک نفر را راهی دفتر ریاست جمهوری در خیابان
پاستور کنند. آمارهای این دوره انتخابات نشان می‌دهد که حدود ۴۰میلیون ایرانی که حدود ۸۵درصد واجدین شرایط را شامل می‌شدند در
انتخابات شرکت کرده و به ابقای ریاست جمهوری او برای ۴ سال دیگر رأی دادند.
در این دوره نیز ۳میلیون و ۱۷۱هزار و ۹۱۱ نفر از استان خراسان رضوی در
انتخابات شرکت کردند که ۸۶ درصد واجدین شرایط را شامل می‌شدند.
با پایان ۸ سال ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد یازدهمین دوره انتخابات
ریاست جمهوری در روز جمعه ۲۲ خرداد ۱۳۹۲ برگزار شد و مردم ایران با مشارکت ۷۳درصدی خود از میان سعید جلیلی، محمدباقر قالیباف، حسن روحانی، محسن رضایی،
علی‌اکبر ولایتی و سیدمحمد غرضی با ۱۸میلیون و ۶۱۳هزار و ۳۲۹ رای «حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی» را به عنوان هفتمین رییس جمهور
ایران برگزیدند.
همچنین در این دوره از انتخابات ریاست جمهوری ۳میلیون و ۲۸هزار و ۸۲۰
نفر در استان خراسان رضوی در انتخابات شرکت کردند و میزان مشارکت در استان ۷۶ درصد
بود.
۲۹ اردیبهشت ماه نیز موعد دوازدهمین انتخاب سرنوشت‌ساز مردم بود تا از
میان حسن روحانی، سیدابراهیم رئیسی، سیدمصطفی آقا میرسلیم و سید مصطفی هاشمی‌طبا
یک نفر را به عنوان رئیس جمهور انتخاب کنند، در این دوره که عملا به رقابتی سخت
میان روحانی و رئیسی تبدیل شده بود در نهایت «حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی»
با ۲۳میلیون و ۵۴۹هزار و ۶۱۶ و ۵۷درصد آراء بار دیگر از مردم رأی اعتماد گرفت و
رئیس جمهور ایران شد.
در این انتخابات که با حضور پر شور مردم در داخل و خارج از کشور
برگزار شد، ۴۱میلیون و ۲۲۰هزار و ۱۳۱ نفر در انتخابات
شرکت کردند که میزان مشارکت مردم به ۷۴ درصد رسید، در استان خراسان رضوی نیز سه
میلیون و ۴۱۳ هزار و ۹۵۲ نفر در
انتخابات شرکت کردند و مشارکتی ۷۵درصدی را رقم زدند.
