درگیری سه دولت با مسکن مهر احمدی‌نژاد
روزنامه وقایع اتفاقیه نوشت: یک جامعه‌شناس با اشاره به اینکه در پروژه مسکن مهر، مسجد، مدرسه و محیط انتظامی، به ترتیب ۱۵، ۹ و ۶ درصد ساخته شده است، گفت: وضعیت مسکن مهر از لحاظ زیرساختی اسفناک است و برنامه‌ریزان آن، فقط به فکر تحویل مسکن بوده‌اند؛ بدون آنکه توجه کنند که خریداران به دنبال محیطی برای زندگی هستند، نه یک چاردیواری.
وقتی پروژه عظیم ۴,۴ میلیونی مسکن مهر که جمعیتی بالغ بر ۱۰ میلیون
نفر را شامل می‌شود، کلید خورد، موافقان و مخالفان بسیاری داشت. در این میان،
دولتمردان دولت نهم امیدوار بود که با اجرای این طرح در مدت ۶ سال نه‌تنها دولت
دهم را برنده خواهند شد بلکه بنای یادبود بزرگی از خود برای آیندگان به جا خواهند
گذاشت. باوجود تمام تلاش‌های دولت نهم و دهم در به اتمام‌رساندن این پروژه، به نظر
می‌رسد همه برآوردهای آنها غلط بوده و بخش بزرگی از کار را نادیده گرفته بودند.
این پروژه که در ابتدا قرار بود با ۸۰ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری دولت به
سرانجام برسد، تاکنون ۴۵ هزار میلیارد تومان هزینه روی دست بانک مسکن گذاشته و
چیزی نزدیک به همین میزان نیز خریداران هزینه کرده‌اند. بااین‌حال، تنها روح سخت
شهرهای جدید به اتمام رسیده و ماهیت شهری آنها که نیازمند توسعه زیرساختی، ایجاد
فضای سبز، ایجاد بیمارستان، پارک، مدرسه و محیط‌های اجتماعی بوده، هنوز آغاز نشده
است.
دکتر حسین ایمانی‌جاجرمی، استاد دانشگاه تهران و جامعه‌شناس، معتقد
است که این پروژه تا سه دولت آینده را درگیر خواهد کرد. او می‌گوید «در کنار توسعه
شهری این مکان‌ها، دولت باید فکری برای مشکلات آینده بکند زیرا میزان جرایم و
درگیری‌ها در این مناطق در آینده نزدیک رو به افزایش خواهد گذاشت.» از دید این استاد جامعه‌شناسی شهری، آشنایی‌نداشتن بسیاری از ساکنان
با قوانین آپارتمان‌نشینی، محل اصلی نزاع‌های پیش‌رو خواهد بود. در ادامه گفت‌وگوی
ما با این استاد دانشگاه را بخوانید:
مسکن مهر از سال ۸۶ با تمرکز بر ساخت‌وساز، اجرایی شده است، در حوزه
اجتماعی چه فرصت‌ها و تهدیدهایی را پیش‌روی جامعه قرار داده است؟
ایمانی: خیلی خوب بود که قبل از اجرای چنین پروژه بزرگی، دوستان ابتدا
مطالعات اجتماعی و زیرساختی برای تأسیس شهرهای جدید انجام می‌دادند. متأسفانه پیامدهای اجتماعی این مساکن، مورد مطالعه نبوده و به‌همین‌دلیل،
راهکاری برای این پیامدها اندیشیده نشده است. این دولت، وارث این مشکل بوده و نمی‌تواند
آن را رها کند زیرا منابع عظیم عمومی در این طرح هزینه شده و لازم است که دراینباره
آسیب‌شناسی و چاره‌اندیشی کنیم. این خانه‌ها عموما در قالب برج‌های بلندمرتبه
ساخته شده و بیشتر در اختیار افرادی قرار می‌گیرند که تجربه زندگی در فضاهای
آپارتمانی را نداشته‌اند؛ بنابراین لازم است که یک ظرفیت مناسب مدیریتی و قانونی
برای این فضاها فراهم شود. همین الان بخش بزرگی از مشکلات در حوزه مشاعات و پرداخت
هزینه‌های مشترک است و در آینده با مشکلات بیشتری دراینباره روبه‌رو خواهیم بود.
مجتمع اکباتان که بیشتر از ۵۰ سال از احداث آن می‌گذرد، تازه چندسالی بوده که از
مشکلات مشاعات خلاص شده است؛ بنابراین در شهرهای جدید باید منتظر مشکلاتی از این دست
باشیم.
گفتید در حوزه زیرساختی مشکلاتی وجود دارند؛ این مشکلات چه هستند؟
ایمانی: آن‌طور که گزارش کمیسیون اصل «۹۰» عنوان کرده، متأسفانه خیلی
وضعیت خوبی ندارد. اگر بخواهم درست بیان کنم، این وضعیت اسفناک است؛ به‌عنوان مثال،
مدرسه‌سازی چیزی حدود ۹ درصد انجام شده، محیط‌های امنیتی و انتظامی حدود ۶ درصد
رشد داشته و ساخت مسجد به‌عنوان یک محیط عمومی و محور تشکیلات اجتماعی در جامعه
ایران، چیزی حدود ۱۵ درصد پیشرفت داشته که همین میزان هم در دولت یازدهم صورت
گرفته است.
اینکه ما افراد را از شهرها و روستاهای دارای هویت خارج کرده و به چنین
مکان‌هایی بدون برنامه و زیرساخت هدایت کنیم، رفتار ضدفرهنگ به شمار نمی‌آید؟
ایمانی: شما وقتی جمعیتی را به صورت میلیونی در یک محل جمع کنید،
اینها نیاز به خدمات دارند. بخشی از این خدمات، مانند فروشگاه‌ها را بخش خصوصی تأمین
می‌کند اما سیستم حمل‌و‌نقل، آموزش‌و‌پرورش، خدمات پلیس و خدمات درمانی، جزء خدمات
دولتی است. فراموش نکنیم که در ایران زندگی می‌کنیم و بخش بزرگی از مدیریت کشور در
اختیار دولت است. گزارش‌هایی داریم که زنی باردار بوده و به‌دلیل آنکه تاکسی
نبوده، فرزندش را از دست داده است. در یک دوره، مسکن به‌عنوان مشکل اصلی در نظر
گرفته شد و بدون آنکه توجه کنند که مسکن نیازمند خدمات است، فقط بلوک‌های ساختمانی
را در وسط بیابان علم کردند. الان با مردمی طرف هستیم که هر آنچه وجه نقد داشته‌اند،
به میان آورده و عمرشان را گذاشته‌اند اما خانه‌هایی در وسط بیابان بدون خدمات اجتماعی
و زیرساخت در اختیار آنها قرار گرفته است.
دولت قبل در روزهای پایانی اعلام کرد که تمام مسکن‌ها آماده تحویل
است؛ چرا این دولت گرفتار شد؟
همان زمان هم آماده نبود؛ البته مسکن به این عنوان که یک چاردیواری
آماده باشد، الان تحویل مردم هم شده اما آنها می‌خواهند با زن و بچه‌هایشان به این
مکان‌ها بروند. آیا آب، برق، گاز و مدرسه دارند؟ بیمارستان و محیط درمانی وجود
دارند؟ به میزان کافی نیست. این دولت تلاش کرده است که بخشی از این نیاز را رفع
کند اما این کار، هزینه‌ای معادل کل ساخت‌وساز را دربر می‌گیرد زیرا در امر
شهرسازی گفته می‌شود، ۵۰ درصد هزینه، برای زیرساخت است که در پروژه مسکن مهر این
هزینه از دید طراحان مغفول مانده بود.
| در ابتدای صحبت فرمودید که دولت یازدهم وارث این مشکل است؛ به نظر
شما، دولت با این ارثیه چه‌کار باید بکند؟
ایمانی: یک اشتباهی که از ابتدا صورت گرفته و هنوز هم ادامه دارد، این
بوده که وزارت راه، مسکن و شهرسازی، تنها مجری این طرح است؛ در صورتی که این طرح
نیاز به مدرسه، مسجد، بیمارستان و نیروی انتظامی دارد و همه این دستگاه‌ها باید به
میدان بیایند. از ابتدا، این طرح درست بنا نشده و کل بار مسئولیت بر دوش وزارت
راه، مسکن و شهرسازی قرار گرفته و این دولت باید دراین‌زمینه تجدیدنظر کند. مسکن
مهر با مشکلاتی که ایجاد کرده است، کار این دولت و دولت بعد نیست و حداقل سه دولت
دیگر را درگیر خواهد کرد؛ بنابراین نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت و دخالت سایر
ارگان‌ها و نهادها برای تکمیل این پروژه هستیم.
