سقف سازی به روش طاق ضربی

خصوصیات یک سقف مناسب چیست؟

اولین خصوصیتی که  در سقف سازی و از یک سقف انتظار داریم، مقاومت و پایداری آن در برابر نیروی وزن خود و وزن بارهایی است که باید تحمل کند. بار برف از عمده نیروهاییست که سقف باید در برابر آن مقاومت کند. و مقاومت در برابر آب و هوا، از دیگر ویژگیهای سقف مناسب است. سقف باید بوسیله مصالح عایق، مانع از عبور رطوبت به داخل فضا بشود.
دوام قطعات و اجزای مختلف تشکیل دهنده سقف در برابر فرسودگی، مقاومت در برابر حرارت و سرما، و مقاومت در برابر اصوات خارجی و همینطور آتش سوزی، از عمده خصوصیات یک سقف خوب می باشند. و با توجه به مطالب بالا، بررسی دقیق در مورد انتخاب مصالح و شیوه بکارگیری درست آنها با توجه به کاربری ساختمان، از جمله عوامل مهم انتخاب نوع سقف می باشد .

 

خصوصیات سقف در ساختمانهای با دیوارهای باربر

در ساختمانهای بنایی، سقف، بار خود را مستقیما به دیوارها منتقل می نماید (شکل ۱-۵). به همین دلیل در محل تکیه گاه، اتصال کافی بایستی بین سقف و دیوارها برقرار گردد. باید بدانیم که سقفهای طاق ضربی همانند یک صفحه یکپارچه و همگن نیستند، سقف طاق ضربی از تعدادی اعضاء باربر و یک سری اعضاء پر کننده تشکیل شده است.

شکل ۵ ۱ سقف در ساختمانهای بنایی بار خود را به دیوارها منتقل می کند. اگر اتصال مناسبی مابین دیوار و سقف نباشد بر اثر وارد آمدن نیرو، سقف از دیوار جدا می شود. کلافبندی زیر سقف، هم محل مناسبی برای اتصال سقف و دیوار ایجاد می کند و هم نیروهای سقف را به طور یکنواخت به دیوار منتقل می کند.

 سقف طاقی ضربی

ساده ترین سقفهای افقی که در آنها از تیر آهن بعنوان اعضاء باربر و از آجر بعنوان پرکننده استفاده می شود، سقفهای طاق ضربی هستند که در کشور ما نیز بسیار رایج می باشند. در زیر مصالح مورد مصرف در آنها مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

 تیر آهن:

در ساخت طاقهای ضربی از تیرآهن معمولی استفاده می شود. هنگام استفاده از تیرآهن باید مراتب زیر را در نظر داشته باشید :

الف : تیرها باید کاملا سالم و بدون عیب و تغییر شکل باشند.
ب : حتی الامکان از قطعات فولادی یکپارچه باید استفاده شود و از وصله نمودن قطعات کوتاه به یکدیگر خودداری شود.
ج: قطعات فولادی نباید مدت زیادی در فضای آزاد باقی مانده باشند.
د: رنگ ضد زنگ (سرنج) باید روی سطوح خشک و تمیز و عاری از زنگ زدگی زده شود. در تیرهای طاق ضربی ارجح است بعد از قراردادن آنها در محل مورد نظر، رنگکاری شوند.
ه: در هنگام جابه جا نمودن قطعات فولادی باید ایمنی کارگران و خود قطعه موردنظر، رعایت شود.

 ملات و دوغاب:

ملات مصرفی برای ساخت طاق ضربی ملات گچ و خاک می باشد. همان طور که اطلاع دارید این ملات دارای چند خاصیت عمده زیر است :
الف : دارای چسبندگی مناسبی به مصالح است. ب: دارای سرعت خودگیری نسبتا بالایی است.
ج : ملاتهای گچی پس از خودگیری، مقدار کمی منبسط می گردند و همین امر موجب چسبندگی بیشتر بین آجرها می شود.
د: ارزان قیمت است و ساخت آن احتیاج به زمان زیادی ندارد.
ملات گچ و خاک از مخلوط گچ و خاک به نسبتهای حجمی مساوی با اضافه نمودن آب به دست می آید. قبل از تهیه ملات، باید گچ و خاک را به مقدار مساوی مخلوط کرد و سپس مخلوط را به تدریج به آب اضافه نموده و هم زد تا ملات موردنظر ساخته شود. ملاتی که شروع به گرفتن نموده باشد، نباید به کار رود، خرد کردن و آب زدن چنین ملاتی به منظور به کار بردن مجدد، جایز نمی باشد. به همین دلیل و با توجه به سرعت خودگیری این ملات، آن را به مقدار کم و به دفعات تهیه می نمایند.
دوغاب گچ نیز جهت استحکام بیشتر سقف مورد مصرف دارد که به نسبت وزنی تقریب ۳ گچ و ۲ آب تهیه می گردد .

 

 مراحل ساخت طاق ضربی

برای ساخت طاق ضربی کارها را می توان به مراحل جداگانه ای تقسیم نمود که به ترتیب زیر انجام می پذیرند :

– آماده نمودن تیرآهنها – تیر ریزی – نصب میل مهار – ضد زنگ نمودن قطعات فولادی – طاق زنی – دوغاب ریزی – آماده کردن روی سقف – آماده کردن زیر سقف حال به ترتیب به تشریح هریک از مراحل یاد شده و همچنین ملاحظات مربوطه می پردازیم.

آماده نمودن تیر آهنها

تیرآهنهای سالم و بدون تاب خوردگی و پوسیدگی را در ابعاد مورد نظر می بریم. در این مرحله باید به خاطر داشته باشیم که تیرآهنها نباید برای مدت زیادی در فضای باز انبار شوند.

 تیرریزی:

قرار گرفتن سر تیرآهنها مستقیما بر روی دیوارهای آجری مجاز نمی باشد و حتما باید یک زیرسری بتنی در سرتاسر دیوار، در ترازی که تیرآهنها واقع می شوند بصورت یک کلاف بتنی سرتاسری پیش بینی گردد. این عمل به خاطر آن است که اگر سر تیرآهن مستقیم روی دیوار آجری قرار گیرد، چون عرض بال تیرآهن نسبتا کم بوده و فشارهای وارده به یک نقطه اثر می کند، لذا آجر زیر آهن در اثر نیروی زیاد خواهد شکست و باعث خرد شدن سایر آجرها و دیوار خواهد شد. با ساختن کلاف افقی زیر سقف بار به طور یکنواخت به دیوار منتقل می شود – فواصل تیرآهنهای طاق ضربی به طور معمول بین ۹۰ تا ۱۱۰ سانتیمتر در نظر گرفته میشود. تیرآهنها را به صفحات فولادی که قبلا در کلاف افقی جای گرفته اند جوش می نمایند. این صفحات بوسیله میلگردهایی در بتن محکم شده اند. برای پاطاق یا آخرین دهانه طاق ضربی نیز باید تکیه گاه مناسبی برابر آنچه در شکل ۲-۵ مشاهده می گردد، در نظر گرفته شود.

نصب میل مهار:

زمانی که سقفی را با تیرآهن و آجر می پوشانیم، مسلما دو تیرآهن در طرفین سقف، یعنی ابتدا و انتهای سطح پوششی قرار می گیرند. این سقف می تواند به خوبی نیروهای عمودی، یعنی نیروهای ناشی از جاذبه زمین را تحمل نماید. اکنون اگر به سقف فوق یک نیروی افقی وارد کنیم چه خواهد شد؟ آیا آجرها می توانند فاصله مابین تیرها را حفظ نمایند؟ البته خیر، نیروی جانبی اگر شدید باشد، موجب تغییر شکل قوس و فروریختن آجرها خواهد شد.ساده ترین روش برای جلوگیری از نزدیک و دور شدن تیرها در طول دهانه استفاده از میل مهار است. تیرآهنهای سقف باید به وسیله تسمه ها و یا میلگردهای حداقل ۱۰ میلیمتر به طور ضربدری به یکدیگر مرتبط شوند. تعداد این ضربدرها برای هر حداکثر ۲۵ متر مربع یک عدد و مطابق شکل۵ – ۲ می باشد. آخرین تیرآهن سقف (پاطاق) نیز باید بوسیله میلگردهای کاملا کشیده و مستقیم در دو انتهای تیر پاطاق و همچنین در فواصل کمتر از ۲ متر به تیرآهن ماقبل آخر مانند شکل ۳-۵ متصل گردد.

ضدزنگ نمودن قطعات فولادی

تیرآهنها و میلگردها را با سرنج، قبل از زدن طاق و پس از نصب، باید رنگ کرد، تا از زنگ زدگی آنها جلوگیری شود. به این دلیل آنها را قبل از نصب رنگ نمی کنند که اولا، در موقع حمل و نصب مقداری از پوشش رنگها از بین رفته و ثانیا، به هنگام جوشکاری مقداری از رنگها در محل جوش بر اثر گرمای زیاد از بین می رود. چون گچ موجب پوسیدگی در فولاد می شود، لذا دقت در ضد زنگ نمودن قطعات از اهمیت زیادی برخوردار است.

در این شکل فواصل بین تیرها و چگونگی قرار گیری میل مهار مشخص شده است. به فواصل چگونگی قرارگیری میل مهارها در دهانه آخر دقت کنید.

 طاق زنی

در طاق زنی رجهای آجر باید کلا در صفحه ای عمود بر سطوح جانبی تیرآهن و با خیزی بین ۳ تا ۴ سانتیمتر، به صورت یکنواخت و بدون پستی و بلندی اجرا شود. در اتصال آجرهای سقف باید دقت شود که بندها رو به روی هم واقع نشوند. یعنی فاصله بین هر دو آجر در وسط آجر ردیف قبلی قرار گیرد (همانطور که در دیوار چینی با آجر به آن اشاره شد).
تعبیه سوراخهای لازم برای عبور لوله و غیره از طاق ضربی باید در حین کار انجام گیرد و تخریب طاق ساخته شده برای تعبیه سوراخ مجاز نیست.

دوغاب ریزی

پس از اتمام پوشش سقف – برای ایجاد استحکام لازم و پرشدن خلل و فرج – از بالای سقف روی آن را باید دوغاب گچ ریخت، به طوری که درزهای بین آجرها را پرکرده و پوسته ای بر روی سطح طاق ضربی تشکیل دهد.

 آماده کردن روی سقف:

چون روی سقف طاق ضربی ناهموار می باشد، برای پوشش نهایی، سطح طاق ضربی را تا تراز مورد نظر با مواد پرکننده با وزن مخصوص کم همانند بتن سبک پر می کنند. بعد از این مرحله کف سازی سطح فوقانی برابر نقشه انجام خواهد شد. از خصوصیات این پوشش پرکننده، امکان عبور لوله های تأسیساتی می باشد. لذا قبل از انجام این مرحله بایستی کلیه لوله گذاریهای لازم انجام شده باشد.

شکل ۴-۵- به علت شکل نهایی به وجود آمده از قوسها در طاق ضربی فضای بین آنها را با بتن سبک پر می کنند.

 آماده کردن زیر سقف

چون فولاد و آجر، دو جنس متفاوت بوده و از نظر انقباض و انبساط و سایر خصوصیات با یکدیگر تفاوت بسیاری دارند، غالب پس از اندود کردن زیر سقف در مجاورت آهن و آجر، ترکهای مویی ایجاد شده و تیرآهنها خود را نشان میدهند. برای جلوگیری از عیوب فوق بهتر است قبل از اندود، در اطراف تیرآهنها توری سیمی گالوانیزه مشابه شکل ۵- ۵ بکار برد تا هم از ایجاد ترکهای مویی جلوگیری شود و هم باعث بهتر چسبیدن اندود به تیرآهن گردد.