چگونگی برداشت و تهیه نقشه از بنا – قسمت اول

مقدمه

نقشه های ساختمان معمولاً هنگامی تهیه می شوند که هنوز ساختمان ساخته نشده است و طراح با کمک نقشه آنچه را در ذهن دارد به مجری ساختمان منتقل میکند اما گاهی این روند معکوس می شود. گاهی اوقات ما نیاز به نقشه های یک بنای موجود داریم. مثلاً برای بازسازی یا الحاق قسمت تازه ای به آن. علاوه بر این بسیاری از بناهای قدیمی فاقد نقشه هستند و تهیه نقشه از آنها به ما کمک می کند تا دانش خود را نسبت به ایده های طراحی و ارزش های معماری این بناها افزایش دهیم.

از این رو ما اقدام به تهیه نقشه از بناهای ساخته شده می کنیم. به این عمل برداشت یا رولوه می گویند. ممکن است حتی نقشه های یک بنا موجود باشد اما در موقع ساخت قسمت هایی از آن تغییر کرده و مطابق نقشه اجرا نشده باشد که بسیار هم پیش می آید. در چنین مواردی اگر بخواهند مثلاً بعد از چند سال تغییراتی در بنا ایجاد کنند، تهیه نقشه های وضع موجود بنا لازم میشود. ه مچنین ممکن است در ساختمانی که در هنگام اجرا تغییراتی در نقشه آن داده شده در پایان کار و برای برآورد هزینه، برداشت مجدد از تمام یا قسمت های تغییر یافته لازم باشد به این نوع نقشه ها  (چون ساخت ) یا (as built) می گ.یند.

 

برداشت نقشه یک بنا چگونه انجام می شود؟

امروزه با استفاده از ابزارهای پیشرفته نقشه برداری، دوربین های مجهز عکاسی و رایانه میتوان نقشه های دقیقی از بن اهای موجود تهیه کرد. پیش از اختراع دوربی نهای نقشه برداری که روز به روز هم دقیق تر و پیشرفته تر شده اند، یک روش آسان با دقت کافی در برداشت از بناهای معمولی رایج بوده است که هنوز هم مورد استفاده قرار می گیرد. به این روش برداشت، مثلث بندی می گویند.

 

مثلث بندی

می دانیم که یک بنا که مطابق نقشه ساخته شده است کاملاً مشابه نقشه آن است به عبارت بهتر اگر بتوانیم پلان یک بنا را یک شکل تصور کنیم. این شکل شکلی است کاملاً متشابه با نقشه آن و برای مثال صدبرابر نقشه بنا در مقیاس یک صدم است اما تشابه دو شکل یعنی چه؟ در بخش اول دیدید که دو شکل را مشابه هم گویند آ نگاه که زوایای آنها با هم مساوی و اضلاع متناظر آنها با هم متناسب باشند. مث لاً دو مثلث شکل ۱ ۱۰ با هم مشابهند زیرا زوایای شان با هم مساوی و اضلاع یکی دو برابر اضلاع دیگری است. یا دو چهار ضلعی شکل ۲ ۱۰ با هم متشابهند. زیرا زوایای آنها با هم برابر و اضلاع متناظرشان یکی سه برابر دیگری است. دقت کنید که دو شکل مساوی هم در واقع دو شکل مشابهند که نسبت اضلاع آنها یک به یک است.

 

چگونه می توان شکلی مشابه شکل دیگر ترسیم کرد؟

مثلاً می خواهیم شکلی مشابه شکل ۱ -۱۰ ترسیم کنیم به نحوی که شکل جدید دو برابر شکل اول باشد. شاید یک راه آن این باشد که از یک خط کش مدرج استفاده کنیم. اضلاع مثلث را اندازه گرفته آنها را دو برابر کرده آن گاه مطابق آنچه در بخش اول آموختیم با استفاده از معلوم بودن سه ضلع مثلث را ترسیم کنیم. دو مثلث با هم متشابه خواهند بود.

آیا با استفاده از روش فوق میتوانیم دو برابر چهارضلعی شکل ۳ ۱۰ را ترسیم کنیم؟ اصولاً آیا می توان فقط با داشتن چهار ضلع یک چهارضلعی، مشابه آن را ترسیم کرد؟ می بینید که امکان ندارد. اضلاع دو چهار ضلعی شکل ۴ ۱۰ با اضلاع چهار ضلعی شکل ۳ ۱۰ مساوی است. ولی میبینید که هی چکدام با هم و با چهار ضلعی شکل ۳ ۱۰ مشابه نیستند.

واقعیت این است که برای ترسیم یک چهارضلعی مساوی یا مشابه با یک چهارضلعی دیگر داشتن لااقل سه ضلع و دو زاویه مجاور به دو ضلع معلوم لازم است. آیا راه دیگری وجود دارد؟ به شکل ۵ ۱۰ نگاه کنید. مشاهده می کنید که با استفاده از قطرهای چهارضلعی می توان مشابه یا مساوی آن را ترسیم کرد. در واقع چهارضلعی را تبدیل به دو مثلث کرده ایم و چون همیشه می توان یک مثلث را با سه ضلع معلوم ترسیم کرد میتوانیم چهارضلعی را هم ترسیم کنیم

 

توجه کنید که چگونگی تقسیم چهارضلعی به مثلث اهمیت چندانی ندارد. هر کدام از قطرها را که ترسیم کنیم .) چهارضلعی به دو مثلث تقسیم شده و امکان ترسیم مشابه آن وجود دارد )مقایسه دو تصویر الف و ب شکل ۵ ۱۰ ولی در عمل بهتر است مثلث بندی به نحوی انجام شود که طول های قابل انداز هگیری کوچک تر باشد و انداز هگیری آسا نتر شود. آیا همه اشکال را میتوان به تعدادی مثلث تبدیل کرد؟

به شکل ۶ ۱۰ توجه کنید:

مشاهده می کنید که این شکل به دو طریق به چند مثلث تقسیم شده است. تمرین آیا می توانید مشابه شکل بالا را با اندازه گیری اضلاع مثلث ها در سه برابر اندازه آن ترسیم کنید؟ اکنون دانستید که می توان بدون داشتن نقاله یا ابزار دیگر سنجش زاویه، مشابه هر شکلی را فقط با تقسیم آن به تعدادی مثلث و اندازه گیری اضلاع مثلث ها، ترسیم کرد. به این عمل مثلث بندی می گویند. مثلث بندی روش ساده و عملی برای تهیه نقشه های یک بنای موجود است. در این روش می توانیم بدون استفاده از دوربین و ابزار و تجهیزات نقشه برداری و فقط با متر و طناب نقشه بناهای معمولی را برداشت یا رولوه کنیم.

 

برداشت نقشه عناصر و فضاهای معماری

فرض کنید مالک یک باغ قدیمی می خواهد باغ خود را بفروشد. اما نقشهٔ باغ و مساحت دقیق آن را ندارد. چگونه می توانید نقشه باغ او را برایش رسم کرده و مساحتش را محاسبه کنید؟ دو وسیله مورد نیاز ما یکی متر است و دیگری طناب بلند ( جایگزین یک متر بلند) ما می توانیم در درون باغ راه برویم و مرز باغ یا دیواره آن را با زمین همسایه تشخیص دهیم. باغ احتمالاً یک چند ضلعی محدب یا مقعر است. با حرکت در باغ و شناسایی مرز بیرونی آن ما می توانیم تصوری تقریبی از شکل باغ داشته باشیم. بنا براین می توانیم کروکی یا طرح اولیه و اجمالی از باغ ترسیم کنیم.  حال باید اندازه اضلاع و زوایای باغ را به دست آوریم. دوربین نقشه برداری نداریم و زوایای باغ را که با نقاله نمی توان اندازه گرفت. بنابراین تنها راه آسان و عملی مثلث بندی است.

م یدانید که مثل ثبندی را به طرق مختلفی م یتوان انجام داد. در شکل ۸ ۱۰ سه حالت مثل ثبندی دیده م یشود. حتی می توان در صورت بعد فاصله رئوس، با تعیین نقاطی جدید مثل ثهای کوچ کتری درست کرد و اضلاع این مثلث ها را اندازه گرفت. مانند شکل ۹ ۱۰ اکنون دیگر ترسیم نقشه باغ کار ساده ای است. تمرین اگر فرض کنیم نقشه باغ با روش شکل ۹ ۱۰ مثل ثبندی شده و ابعاد اضلاع آن با واحد متر انداز هگیری و در کروکی منعکس شده است، نقشه محوطه باغ را در مقیاس ۱:۵۰ ترسیم کنید.

 

چگونگی برداشت و تهیه نقشه از بنا – قسمت دوم