عایق کاری ؛ بهترین راهکار برای بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان ها
یکی از مهم‌ترین اصولی که امروزه در امر ساختمان‌سازی مطرح می‌شود، موضوع بهینه‌سازی مصرف از راه تغییر الگوی مصرف انرژی است. با استفاده از عایق کاری خارجی ساختمان می‌توان مصرف انرژی در ساختمان را کنترل کرد و به حداقل میزان ممکن کاهش داد. در خانه پایدار تمام اصول عایق‌کاری رعایت شده است. چنین خانه‌ای دوست‌دار محیط زیست است و کمترین میزان انرژی را مصرف می‌کند.
مصرف انرژی در ایران چندین برابر ژاپن!
گوش‌ها پر است از این‌که باید در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنیم و از منابع طبیعی محدود، برای آیندگان هم باقی بگذاریم. اما واقعیت این است که حتی به‌رغم صرفه‌جویی باز هم مصرف انرژی در ایران بسیار بالا است. گویا مشکل از جای دیگری نشات می‌گیرد که با صرفه‌جویی برطرف نمی‌شود. شاید این آمار به‌نظر عجیب برسد؛ اما نرخ مصرف انرژی در ایران ۱۴ برابر ژاپن و ۴٫۴ برابر مصرف جهانی است.
میزان مصرف بالای انرژی به اقتصاد کشور لطمه بزرگی می‌زند. علاوه بر این امنیت انرژی را به مخاطره می‌اندازد و به محیط زیست آسیب جدی وارد می‌کند. واقعیت این است که ایران پروتکل‌های بین‌المللی محیط زیست را امضا کرده است و با ادامه این وضعیت هیچ بعید نیست کار حتی به پرداخت جریمه هم برسد.
شاید کمتر کسی بداند که بیشترین بخش از کل مصرف انرژی به بخش ساختمان مربوط می‌شود. پوسته خارجی ساختمان‌ها عایق نیست و در نتیجه به‌طور میانگین تقریبا ۳۵ درصد انرژی از دیوارهای جانبی، ۲۵ درصد از سقف، ۱۰ درصد از کف و ۲۰ تا ۳۰ درصد از راه پنجره‌ها به هدر می‌رود.
با توجه به این‌که منابع طبیعی محدود هستند و بهای مصرف انرژی هم بالا است، اهمیت عایق خارجی ساختمان بیش از پیش آشکار می‌شود.
مفهوم ساختمان صفر انرژی چیست؟
امروزه ضرروت ساخت ساختمان‌هایی که عایق کاری خارجی ساختمان دارند، از فرهنگ‌سازی برای صرفه‌جویی هم مهم‌تر است. زیرا توجه به عایق خارجی ساختمان یک کار زیربنایی است و ترتیبی می‌دهد که دیگر صرفه‌جویی به شکل کنونیش دیگر آن‌قدرها لازم نباشد.
جالب است بدانید ساختمان‌هایی هستند به نام «ساختمان های صفر انرژی» که برای بهینه‌سازی مصرف طراحی شده‌اند و مصرف انرژی در ساختمان آن‌ها تقریبا صفر است. زیرا این ساختمان‌ها طوری طراحی شده‌اند که خودشان انرژی لازم خود را تامین می‌کنند؛ ساختمان صفر انرژی در واقع نیاز ساختمان را کاهش می‌دهد و بعد با تجهیزات الکتریکی و مکانیکی، مصرف انرژی را به حداقل میزان ممکن می‌رساند.
| ساختمان صفر انرژی نه‌تنها مانع هدر رفتن انرژی خانه نمی‌شود؛ بلکه با طراحی خاصی که دارد، به‌جای مصرف انرژی از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده می‌کند. |
اولین ساختمان های صفر انرژی و عایق کاری شده در ایران
در ایران نیز سال۱۳۷۰ یا تصویب مبحث ۱۹ توسط هیئت وزیران در بهینه سازی مصرف انرژی و کاهش مصرف انرژی در ساختمان اقدامات مهمی انجام شد و از سال ۱۳۸۴ اعمال ان برای ساختمان های دولتی اجباری گردید.
ایران هم در سال ۱۳۷۰ برای بهینه‌سازی مصرف مبحث ۱۹ را به تصویب رساند و طبق آن قرار شد از سال ۱۳۸۴ به بعد ساختمان‌های دولتی به فناوری صفر انرژی مجهز شوند. اقداماتی نیز صورت گرفت. اما معلوم نشد در ادامه چه بر سر این طرح آمد. چون تغییر محسوسی رخ نداد.
معمولا از اسم ساختمان صفر انرژی چنین برداشت می‌شود که صرفا در طول زمان باعث بهینه‌سازی مصرف انرژی می‌شود. اما در واقع بخشی از بهینه‌سازی مصرف در این ساختمان‌ها به انرژی مصرفی در مرحله ساخت و بهره‌برداری، مصالح و تجهیزات برمی‌گردد.
بهینه‌سازی مصرف به دو روش انجام می‌پذیرد؛ اول نیاز به انرژی به کمترین میزان ممکن می‌رسد و بعد انرژی لازم با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین می‌شود. میزان مصرف انرژی در ساختمان صفر انرژی تقریبا صفر است.
کدام بخش‌های ساختمان بیشتر به عایق کاری نیاز دارند؟
سقف و دیوارهای جانبی ساختمان بیش از سایر قسمت‌های خانه باعث هدررفت انرژی می‌شوند. چون دیوارها و سقف مستقیما در معرض محیط بیرون و تابش خورشید هستند.
بنابراین طبیعی است که در تابستان و زمستان با عبور دادن انرژی از محیط خارج به داخل و بالعکس باعث اتلاف انرژی می‌شوند. به همین دلیل است که در فصل گرما و سرما ناگزیر بیشتر از وسایل گرمایشی و سرمایشی استفاده می‌شود. این مساله موجب تولید گازهای گلخانه‌ای می‌شود و به محیط زیست هم آسیب می‌رساند.
مفهوم خانه پایدار یعنی چه؟
مفهوم توسعه پایدار یکی از جریان‌های مهم معماری به‌شمار می‌رود و برای پیشگیری از اتلاف انرژی و آلودگی محیط زیست در معماری مطرح شده است. در این سبک معماری، ساختمان با محیطی که در آن قرار می‌گیرد، کاملا در ارتباط است.
طراحی پایدار که معماری پایدار یکی از زیرمجموعه‌های آن است واکنشی منطقی است در برابر مشکلاتی که مدرنیته و صنعت برای بشر و طبیعت به‌وجود می‌آورد.
مطابق آمار درست نیمی از ذخایر سوختی در ساختمان‌ها به مصرف می‌رسد. این میزان مصرف باعث تولید گازهای گلخانه‌ای می‌شود و باید فکری به حال آن اندیشید. در واقع معماری پایدار موضوع خانه پایدار را مطرح می‌کند تا از ادامه این روند جلوگیری کند.
با نگاهی به تاریخ شهرنشینی می‌بینیم که توسعه شهرنشینی باعث قطع جنگل‌ها و از بین رفتن طبیعت شده است. از سویی دیگر انسان برای تامین سوخت ماشین، ساخت‌وسازهای بی‌انتها و سرمایش و گرمایش خود سوخت بیشتری مصرف می‌کند.
به همین ترتیب صنعتی شدن به بهای گزاف از بین رفتن تدریجی منابع طبیعی محقق شده است. در همین راستا است که لزوم توجه به خانه پایدار که از آن با عنوان خانه سبز هم یاد می‌شود، ضرورت بیشتری پیدا می‌کند.
نتیجه گیری:
- بیشترین میزان مصرف انرژی در ساختمان است.
- با صرفه‌جویی و تغییر الگوی مصرف انرژی در خانه، تنها میزان ناچیزی از مصرف انرژی در ساختمان کنترل می‌شود. این امر اگرچه ضروری است، اما راهکار اساسی به‌شمار نمی‌آید.
- عایق‌کاری ساختمان بهترین روش تغییر الگوی مصرف انرژی است.
- عایق‌کاری ساختمان شامل عایق کردن دیوارها و سقف از مهم‌ترین اقداماتی است که برای کاهش مصرف انرژی در ساختمان انجام می‌شود.
- در یک خانه صفر انرژی یا یک خانه پایدار نه‌تنها میزان مصرف انرژی در ساختمان به پایین‌ترین سطح خود می‌رسد؛ بلکه از انرژی‌های تجدیدپذیر هم استفاده می‌شود.
- اگر حین ساخت برای کاهش مصرف انرژی در ساختمام تدابیر لازم اندیشیده نشده باشد، می‌توان بعد از ساخت با یک بازسازی عایق خارجی ساختمان را انجام داد.
- عایق‌کاری خارجی ساختمان راهکار موثری است برای یکنواخت نگه داشتن دمای داخل منزل؛ به ترتیبی که مصرف انرژی در ساختمان بهینه می‌شود. یعنی دیوارها و سقف در تابستان گرما را منتقل نمی‌کنند و در زمستان سرما را.
