براساس قانون نظام‌مهندسی ساختمان مصوب اسفندماه ۱۳۷۴ و آئین‌نامه اجرایی آن و با الهام از تجربیات کسب‌شده در دوره‌های گذشته ، انتخابات هشتمین دوره هیئت‌مدیره سازمان‌های نظام‌مهندسی ساختمان استان‌ها مهرماه امسال در سراسر کشور برگزار می‌گردد.
انتخابات این دوره تغییرات عمده‌ای نسبت به دوره ماقبل
¬دارد در این انتخابات اولاً براساس دستورالعمل
ابلاغی اختیارات محلی به استان‌ها داده‌شده ثانیاً شرط کاندیدا شدن عدم اشتغال در دستگاه‌های
نظارتی و اجرایی مرتبط با قانون که تصدی همزمان آن با عضویت در هیئت‌مدیره موجبات تعارض
منافع و اختلال در انجام وظایف می‌شود ثالثاً داشتن پروانه پایه‌یک در رشته موردتقاضا
با گذراندن دو سال سابقه پس از اخذ صلاحیت پایه‌یک از جمله تفاوت‌های انتخابات این
دوره نسبت به دوره قبل است.در این نوشتار با الهام از انتخابات ادوار گذشته به این
سؤال پاسخ داده خواهد شد که منتخبین دوره هشتم هیئت‌مدیره سازمان‌های نظام‌مهندسی ساختمان چه ویژگی‌هایی می‌بایستی داشته
باشند؟ پاسخ داده خواهد شد.
امسال نیز با نزدیک شدن اتمام مدت دوره تصدی هیئت‌مدیره
، شاهد برگزاری انتخابات هیئت‌مدیره سازمان نظام‌مهندسی ساختمان هستیم ، هرچند که امروزه
سازمان موصوف دورانی بحرانی را طی می‌کند و دیگر چهره مردم‌نهاد سازمان نظام‌مهندسی
را از پشت انبوه بخشنامه‌ها و آئین‌نامه‌های دیکته شده دولتی ، به‌سختی می‌توان تشخیص
داد ، در اثر این انحصارگرایی‌های عمدتا دلسوزانه و بعضا از سر حس تملک ، مدت‌ها فضا
را برای فعالیت حداکثری اعضا محدود گردیده و بدین‌جهت در آستانه هر دوره انتخابات هیئت‌مدیره
، تلاش برای تصاحب سکوهای قدرت و یا کرسی‌های خدمت به‌نوعی تقابل گروه‌های جدید و قدیم
را رقم می‌زده است . در این رقابت آنچه دل هر صاحب‌نظر علاقه‌مندی را بدرد می‌آورده
آن است که در این تقابل، گروه‌های مختلف در زمان انتخاب، بجای تمرکز بر توانمندی‌های
کاندیداها در تحقق اهداف مشترک و ضروری سازمان ، بیشتر بر مبنای تعلق‌خاطر و یا حفظ
قدرت در گروه‌های منصوب به خود فعال بوده‌اند . و عملاً اهداف اصلی و تحقق انتظارات
قانون‌گذار فراموش می‌شود.
اما خوشبختانه در انتخابات این دوره و تغییرات صورت
گرفته شاهد بارقه‌های امید هستیم تا فضا را برای نیروهای مستعد و علاقه‌مند بازشده
و نقطه پایانی بر این سنت دیرینه گذاشته تا
منتخبین آن آمادگی و فرصت کافی و قانونی بیشتری داشته باشند
با توجه به اهمیت این انتخابات که سرنوشت سه سال آینده
سازمان را رقم خواهد زد . و یقیناً در این دوره نیز بسیاری از واجدین شرایط برای عضویت
در هیئت‌مدیره کاندیدا شده‌اند و انتخاب اندیشمندانه اعضای سازمان موجبات ارتقا و تداوم رشد و بالندگی سازمان را
تضمین خواهد کرد . در این شرایط بر ماست که با درک کامل از موقعیت حاضر با انتخابی
اندیشمندانه و مبتنی بر شناخت ، راه را برای تحقق اهداف عالیه قانون نظام‌مهندسی و
کنترل ساختمان هموار نمائیم . این مهم میسر نمی‌شود مگر با شناخت چالش‌های پیش رو و
الهام از تجربیات پیشین .
اگرچه همواره در کلام‌ها و گفتارهای متعدد سخن از عدم
تحقق قانون نظام‌مهندسی و ناکارآمدی سازمان مطرح است، اما این انتخابات فرصتی بی‌بدیل است تا با حضور
موثر خود ، ضمن قدردانی از تلاش و نتایج مثبت مجموعه دست‌اندرکاران و هیئت‌مدیره‌های
پیشین ، با انتخاب افراد لایق برای رفع نواقص موجود ، از به تاراج رفتن سازمانی که
حاصل دسترنج اعضا و تلاش خالصانه بزرگوارانی است که تاکنون استقلال نسبی سازمان را
از جریانات سیاسی و تفکرات بسته دولتی حفظ کرده‌اند ، جلوگیری نموده و حداقل تأثیرگذاری
را در آینده حرفه‌ای خود و دیگر همکاران پایه‌ریزی نمائیم .
نکته بسیار مهمی که می‌بایستی موردتوجه اعضای محترم
سازمان نظام‌مهندسی ساختمان کشور قرار گیرد توجه به ماهیت انتخابات در این مجموعه مردم‌نهاد
است ، بزرگترین دغدغه بایستی جلب مشارکت حداکثری اعضا در انتخابات باشد . مشارکت اعضا
نیز به نحوی وابسته به عملکرد هیئت‌مدیره است و عملکرد هیئت‌مدیره نتیجه مشارکت و انتخاب
اعضا و این دور تسلسل چنانچه در جهت مثبت باشد،
ارتقا سازمان را در همه عرصه‌ها رقم خواهد زد و چنانچه به دوری باطل مبدل شود
موجبات نابودی و اضمحلال تدریجی خواهد بود . لذا کاندیداهای هیئت‌مدیره می‌بایستی در
رئوس برنامه‌ها و اهداف خود به موارد زیر توجه جدی داشته باشند.:
رویکرد و عملکرد سازمان بیشتر به سمت شخصیت
مردم‌نهاد آن سوق داده شود.
سازمان در چشم و دل اعضا و جامعه عزیز ، مقتدر
و تأثیرگذار باشد.
نقش سازمان در زندگی حرفه‌ای اعضا بایستی پر
رنگ و غیرقابل چشم‌پوشی باشد.
اعضا باید به سازمان و عملکرد آن اعتماد و
اطمینان داشته باشند و روند اخذ تصمیمات شفاف باشد.
سازمان باید در دفاع از حقوق اعضا مصر باشد
و تکیه‌گاهی مطمئن برای آنان لحاظ شود .
سازمان در خط مقدم تحولات فنی و حرفه‌ای حاضر
بوده و اطلاع‌رسانی به‌موقع داشته باشد.
عدالت و برابری در برخورد با کلیه اعضا رعایت
شود و فضایی صمیمی و آمیخته با احترام داشته باشد.
ارائه خدمات مناسب فنی، حقوقی و حمایتی به
اعضا سرلوحه امور سازمان تلقی شود.
بسترسازی
جهت مشارکت بیشتر اعضا و استفاده از افکار ، قابلیت‌ها و توانایی‌های ایشان صورت پذیرد.
امتیازات
تشویقی برای حضور در مجامع فوق‌العاده مخصوص انتخابات تبیین و لحاظ شود
حضور و مشارکت اعضا در صورتی بیشترین تأثیرگذاری
را خواهد داشت که انتخاب با شناخت کامل و بر اساس معیارهای مشخصی صورت پذیرد . هرچند
که مهندسان طی دوره‌های گذشته اثبات کرده‌اند که قدرشناس مدیران خدوم شهری و اساتید
صاحب‌نظر ، درستکار و آزاداندیش بوده و هستند ، اما بدون قصد زیر سوال بردن توانائی‌های
هیچ‌یک از اعضا تمامی ادوار هیئت‌مدیره‌های سازمان ، شاید بتوان ادعا کرد که در ادوار
گذشته ، در مواردی ، گزینه‌های مناسب‌تر و کاندیداهای با لیاقت‌تر ، به علت عدم برخورداری
از شناخت جامعه مهندسی از راهیابی به هیئت‌مدیره بازمانده‌اند و بجای آنها افرادی با
تکیه‌بر آرا بخشی خاص از جامعه مهندسی به هیئت‌مدیره راه یافته‌اند که به‌هیچ‌وجه حضورشان
تاثیری بر پیشبرد اهداف جامعه مهندسی نداشته است .
هر چند براساس ارزیابی
عملکرد و آسیب‌شناسی از سازمان نظام‌مهندسی ساختمان، لزوم بازنگری در قانون و آئین‌نامه
اجرایی آن، برای افزایش کارآیی و ثمربخشی این سازمان در ساخت‌و‌سازهای شهری ضرورتی
انکار ناپذیراست، اما در شرایط کنونی به نظر می‌رسد، اولویت اول این سازمان انتخاب هیئت‌مدیره‌ای توانمند
و مقتدر است.. با نگاهی به انتخابات ادوار گذشته و آسیب‌شناسی آن، چالش‌های زیر کاملاً مشهود بوده و بزرگترین تاثیر
را در نتیجه انتخابات هیئت‌مدیره‌ها داشته است:
در زمان برگزاری انتخابات
وقتی که کاندیداها امکانات کافی برای معرفی توانایی‌ها و قابلیت‌های خود نداشته باشند
و متعاقب آن اعضای سازمان نیز با بی‌اهمیتی وعدم حضور حداکثری و نتیجتاً با شناختی
محدود از کاندیداها در پای صندوق‌های رای حضور یابند موجب می‌گردد تا برای کاندیداها
فرصتی مناسب ایجاد گردد تا آسیب‌های زیر چهره سازمان را خدشه‌دار کند:
وابستگی به افراد موثر در شکل‌گیری سازمان
و اولین هیاتهای مدیره
برخورداری از نفوذ در دیگر تشکل‌های حرفه‌ای
و یا وابستگی به منابع قدرت در دیگر ارگان‌ها
رابطه استاد و شاگردی برای مدرسان در دانشگاه‌ها
و کلاس‌های آموزشی سازمان
حضور در گروه‌های فعال انتخاباتی که برخوردار
از اصول فکری شناخته‌شده و تأثیرگذار هستند
تخریب شخصیت‌های اثرگذار براساس تهمت‌های واهی
یا عوام‌فریبانه
این در حالی است که اگر به‌درستی دقت کنید،
شخصیت‌های متفاوتی برای عضویت در هیئت‌مدیره کاندیدا می‌شوند و هرکدام اهداف و نیات
خاصی دارند :
بعضی افراد با حضور خود ارزش سازمان را افزایش
می‌دهند و بعضی به دنبال کسب ارزش از سمتی در هیئت‌مدیره هستند
.
برخی چنان به خود می‌بالند که حضورشان در سازمان
تنها محدود به زمان انتخابات و عرضه خود برای عضویت در هیئت‌مدیره و ریاست سازمان است
.
برخی چنان مشغول به خدمت هستند که حتی زمان
انتخابات را فراموش می‌کنند .
بعضی مدعی ریاست هستند و بعضی مشتاق خدمت
.
عده‌ای ساکت هستند و سکوتشان از حلم و حکمت
است و عده‌ای ساکت از بی‌بضاعتی در اندیشه .
عده‌ای زبان به سخن می‌گشایند و از هر کلامشان
حکمت جاریست و حتی در قید نحوه بیان نیستند و در مقابل عده‌ای ساعت‌ها به زیبایی سخن
میگویند اما دریغ از کلامی ارزشمند در لابه‌لای گفته‌هایشان.
عده‌ای در زمان انتخابات ادعای حمایت از مهندس
و نظام‌مهندسی دارند اما سوابق‌شان حکایت از چیز دیگری دارد و عده‌ای در هر پست و مقامی
(حتی بدون اینکه سمتی در نظام‌مهندسی داشته باشند ) مدافع بی ادعا و بی‌چون و چرای
مهندسان و نظام‌مهندسی بوده و هستند .
عده‌ای فاقد هرگونه برتری یا صلاحیت و به دنبال
نام و نان، با قصد تخریب رقبا و به امید جذب آراء گروهی خاص از اعضا ( مثل فارغ‌التحصیلان
دانشگاه‌های خاص، جوانان، مهندسان فاقد کار
یا درآمد مکفی و . . . ) با سردادن شعارهای کلیشه‌ای نخ‌نما شده ، قدم به عرصه می‌گذارند
و گروهی براساس احساس وظیفه و با تکیه‌بر توانائی‌ها و برخورداری از اندیشه و فکری
پویا و آگاهی از محدوده اختیارات هیئت‌مدیره .
در این شرایط تکلیف اعضای سازمان چیست ؟ آیا معیارهایی
وجود دارد تا بتوان بهترین‌ها را انتخاب کرد ؟ آیا سازوکار مناسبی برای شناخت بهتر
توانائی‌های نامزدهای انتخاباتی وجود دارد ؟ آیا سیستمی جهت برآورد میزان تأثیرگذاری
هریک از اعضا هیئت‌مدیره ادوار پیشین وجود دارد ؟ چگونه می‌توان با شناخت توانائی‌ها
، افکار و خدمات هر یک از اعضا فعلی هیئت‌مدیره با رای دوباره به افراد توانمند از
آنها قدردانی کرد و با جایگزینی افراد بی‌اثر یا کم اثر با افراد توانمند دیگر ، راه
را برای پیشبرد اهداف هموارتر نمود ؟
به نظر می‌رسد با تغییر ساختار اعضا سازمان و افزایش
امکانات ارتباطی، در انتخابات آتی بایستی شاهد تأثیرگذاری عوامل دیگری به‌جز موارد
فوق الاشاره نیز بود . البته هنوز هم به علت ارتباط محدود اعضا با سازمان و مدت محدود
فعالیت‌های تبلیغاتی ، شرایط لازم برای شناخت توانائی‌های کاندیداها مهیا نیست و لذا
بر علاقه‌مندان به پیشبرد نظام‌مهندسی است که با هدف رشد و تعالی سازمان و در نظر داشتن
تاثیر ارتباط موثر با دیگر ارگان‌های ذی‌ربط بر توفیق درازمدت سازمان و به دور از شعارهای
پوپولیستی جوسازی‌های مغرضانه کاندیداها را موردبررسی قرار داده و آگاهانه در انتخابات
شرکت کنند .
نتیجه‌گیری
سازمان نظام‌مهندسی ساختمان به‌عنوان یک تشکل غیردولتی
از نقش و جایگاه ویژه‌ای در صنعت ساختمان برخوردار است. براساس انتظارات مقنن ، موارد
متعددی از برنامه‌ریزی در جهت تقویت و توسعه فرهنگ و ارزش‌های اسلامی در معماری و شهرسازی،
برنامه‌ریزی برای رشد و اعتلای مهندسی ساختمان و مشاغل مرتبط، ارتقای دانش فنی و کیفیت
کار شاغلان این عرصه، نظارت بر حسن انجام خدمات مهندسی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی و
تنظیم روابط بین صاحبان حرفه‌های مهندسی ساختمان و کارفرمایان بر عهده این سازمان است.
از این منظر شاید کمتر نهادی مردمی و تخصصی به‌صورت مستقل در کشور وجود داشته باشد.،
اما برای اداره امور چنین سازمانی و در پاسخ به سؤال مطروحه که منتخبین دوره هشتم هیئت‌مدیره سازمان‌های نظام‌مهندسی ساختمان چه ویژگی‌هایی می‌بایستی داشته
باشند؟ با توجه به موارد صدرالذکر، تیتر وار به ویژگی‌های لازم برای هیئت‌مدیره اشاره‌ای
مختصر خواهیم داشت. بنابراین علاوه بر خصوصیات
مندرج در قانون ، اعضا هیئت‌مدیره ترجیحا بایستی از خصوصیات ذیل نیز بهره‌مند باشند
:
۱) ویژگی شخصیت فردی
خصوصیاتی مانند: کیاست،
شجاعت، حلم، تواضع، ادب، خوشنامی، فن بیان، ثبات قدم، راد مردی، آراستگی ، …
۲) ویژگی توان و تدبیر مدیریتی
حتی تصور هیئت‌مدیره
بدون افراد مدیر و مدبر نیز دور از ذهن است . خوشبختانه تقریبا نمی‌توان کسی را یافت
که ادعای این توانائی را نداشته باشد و لذا تنها سوابق مدیریتی موفق است که این امر
را به اثبات برساند .
۳) آشنایی با مجموعه قوانین و آئین‌نامه‌های جاری
آشنا نبودن کاندیداها
به قوانین با وعده‌های پوشالین در زمان انتخابات آغاز شده و با سرخوردگی در طول دوره
باتمام خواهد رسید و چه بسا افراد نا آشنا با قوانین با عنوان نمودن مطالب ناصحیح و
اتخاذ مواضع اشتباه حتی اعتبار سازمان را نیز خدشه‌دار کنند .
۴) مقبولیت اجتماعی یا حرفه‌ای در سطح استان و
کشور
جذب و حفظ افرادی که
از چنین خصوصیاتی بهره‌مند هستند در جهت پیشبرد اهداف نظام‌مهندسی و دفاع از حقوق سازمان
و اعضا در جایگاه‌های مختلف از اهمیت بسیاری برخوردار است . برای افرادی که به جایگاه
سازمان استان در کشور اهمیت قائل هستند ، نیم‌نگاهی به وجاهت ، جایگاه و مقبولیت فرد
در سازمان مرکزی نیز خالی از لطف نخواهد بود .
۵) صاحب‌نظر در امور نظام‌مهندسی و مباحث مربوطه
برخورداری از امتیازاتی
مانند مدرک تحصیلی ، جایگاه آکادمیک و یا تدریس در دانشگاه هرچند درجای خود با ارزش
است ، اما مترادف با صاحب‌نظر بودن در امور نظام‌مهندسی نیست و تنها برای کاندیداهایی
که حداقل از دور دستی بر آتش فعالیت‌های حرفه‌ای دارند به‌نوعی فضیلت محسوب می‌شود
.
۶) داشتن فرصت کافی و امکان تخصیص زمان مناسب جهت انجام
تکالیف قانونی
بسیار جای تعجب دارد
که بعضا افرادی کاندیدای عضویت در هیئت‌مدیره می‌شوند که جدای آنکه با تمام قوا در
بخش‌هایی فعالیت می‌کنند که ارتباطی به عملکرد سازمان ندارد ، فرصت کافی حتی برای رتق‌وفتق
امور شخصی یا مسئولیت‌های اداری خود ندارند . بدیهی است انتخاب نکردن این افراد هم
کمکی به خودشان خواهد بود و هم به سازمان .
۷) داشتن سوابق موفق کار تیمی
حضور افرادی که عادت
و علاقه به کار تیمی ندارند به هیئت‌مدیره کمکی نخواهد کرد و علاقه به کار تیمی از
سوابق فعالیت در تشکل‌های حرفه‌ای و ترجیحا در ارکان سازمان مشخص می‌شود و حضور موثر
افراد در این جایگاه‌ها می‌تواند محک مناسبی برای تشخیص میزان برخورداری از این خصیصه
می‌باشد .
۸) عدم وابستگی و عضویت تأثیرگذار در جناح‌های
سیاسی
سازمان نظام‌مهندسی
یک‌نهاد حرفه‌ای و غیرسیاسی است و بایستی این خصوصیت را بهر قیمت حفظ نماید چراکه عرصه
سیاست همان‌گونه که ممکن است در برهه‌ای کمک محسوب شود با تغییر شرایط می‌تواند بسیار
مخرب باشد . جایگاه علمی و حرفه‌ای سازمان بایستی همواره بارزترین خصیصه آن باشد و
حضور افرادی که بهر شکل رنگ و بوی سیاسی از هر جناحی به سازمان بدهند به‌هیچ‌وجه مطلوب
نخواهد بود و با دکترین اصلی سازمان در تناقض کامل است.
۹) توانایی برقراری ارتباط مناسب با اعضا از یک‌سو
و نهادهای مرتبط و تأثیرگذار از سوی دیگر
هیئت‌مدیره سازمان به‌مثابه
پلی است بین اعضا و نهادهای مرتبط و حضور در هیئت‌مدیره ، نیازمند توانایی ارتباط و
تشخیص خواست‌ها و نیازهای اعضا و طرح و پیشبرد مدبرانه آن در مراجع ذی‌ربط است و ناتوانی
در ارتباط با هریک از طرفین یک ضعف جدی محسوب می‌شود که البته با کار تیمی با دیگر
اعضا می‌توان از شدت آن کاست .
۱۰) مشارکت موثر در مجامع
و فعالیت‌های کاری سازمان نظام‌مهندسی ساختمان
انتخابات هیئت‌مدیره
جایگاه آزمون و خطا نیست و یکی از موثرترین راه‌های شناخت کاندیداها ، برآورد توانائی‌ها
و نحوه عملکردشان در دیگر جایگاه‌های خدمت در سازمان خواهد بود . چنانچه این روش تشخیص
موردتوجه قرار گیرد عملا افرادی که گوشه چشمی به عضویت در هیئت‌مدیره دارند از جایگاه‌های
پائین تر شروع به فعالیت در سازمان خواهند نمود و ضمن آشنایی با قوانین و ارکان نظام
به اعضا نیز این امکان را می‌دهند تا تصویری دقیق‌تر از ایشان داشته و برآوردی دقیق‌تر
داشته باشند . از طرف دیگر با توجه به اینکه مجمع عمومی سازمان بالاترین مرجع تصمیم‌گیری
در سازمان است ، چه خصوصیتی به‌جز جاه‌طلبی را می‌توان در نظر گرفت برای کسی که به
دنبال عضویت در هیئت‌مدیره برای تأثیرگذاری است ولی در مجامع عمومی که مرتبه بالاتری
دارد حضور موثر پیدا نمی‌کند ؟
به هرحال ، امید است در انتخابات این دوره با
حضور پرشور ، آگاهانه و حداکثری اعضا و با توجه به نکاتی که در مقام یادآوری عنوان
شد ، شاهد بکار بستن دقت و حساسیت بیشتری در انتخاب برترین گزینه‌ها از میان جمع بزرگوارانی
که خود را برای خدمت به اعضا و سازمان در این کسوت کاندیدا نموده‌اند، باشیم
.
