انعطاف پذیری طرح تفصیلی جدیدشهر تهران نقطه ضعف و یاقوت؟

در راستای بکارگیری روش های نوین طرح های توسعه شهری و بکارگیری تجارب دیگر کلان شهرهای دنیا در تدوین طرح های توسعه شهری جدید تهران (طرح های جامع و تفصیلی جدید) که جهت بهره گیری ازدستاوردهای دیگر شهرهای موفق جهان مد نظرقرار گرفته است نکاتی خاص در مرحله اجرایی جهت صیانت از کلیت طرح برای مسئولین مختلف در امر هدایت شهر قابل توجه ویژه می باشد.

طرح ساختاری – راهبردی شهر تهران (طرح جامع جدید مصوب آذرماه ۸۶) که
طرح تفصیلی جدید شهر تهران در قالب تفکیک شهر به ۲۲ منطقه بر اساس آن تهیه گردیده
است بر اساس اسناد هدایت کلان کشور تدوین گردیده است (از جمله سند چشم انداز ۲۰
ساله) و قرار بر این بوده که شهر تهران در افق ۱۴۰۴ شهر ی دانش پایه، با قابلیت
های بالای تولیدی و بعنوان یکی از شهر های برتر در آسیای جنوب غربی محسوب گردد.

در این خصوص طرح تفصیلی جدید شهر تهران با ترسیم فعالیت های شهری و
ضمن توجه به وجوه مختلف آن در قالب برنامه ای مدون موجب ارتقا نقش تهران
گردد.

از جمله خصوصیات طرح جدید منعطف بودن آن است که مسئولین بعنوان
رویکردی نو در مدیریت شهری از آن یاد می نمایند و اینکه این طرح با توجه به رشد و
پویایی شهر امکان تغییرات لازم و بروز نمودن را با بررسی های همه جانبه در
چارچوب اهداف کلان طرح جامع دارا می باشد.

از آنجا که طبق مطالعات چندین ساله ساختاری طرح جامع در باب جمعیت،
زیرساختها، اقتصاد محیط زیست ترافیک و…..که حاصل آن طرح جامع جدید شهر تهران شد
برای تهران پش بینی و تخمین رشد جمعیتی با توجه به روند افزایش جمعیت و
پتانسیل شهر جهت تامین خدمات و زیرساختهای مختلف انجام پذیرفت. و بر این اساس
محدوده های مسکونی با تراکم های متناسب در غالب طرح های تفصیلی مناطق ۲۲ گانه به
همراه محدوده های اختصاص یافته به فعالیت و فضاهای فراغت در آن پیش بینی گردید.

در ابتدای رقم خوردن تهیه طرح ساختاری – راهبردی تهران در سال
۸۲ مقرر گردید طبق توافقی که شهردار وقت تهران و وزیر مسکن و شهرسازی با ریاست
شورای اسلامی شهر تهران نمودند با توجه به نو بودن این تجربه و ماهیت منعطف
طرح ساختاری –راهبردی تهران هنگام اجرایی شدن طرح، نهادی متشکل از نمایندگان وزارت
مسکن وشهرسازی، شورای اسلامی شهر و شهرداری کنترل و هدایت و اجرا را عهده
دارا باشند.

متاسفانه متعاقب ابلاغ طرح تفصیلی جدید شهر تهران به صورت رسمی
تغییراتی ناگهانی در طرح حادث گردید که جای تعجب دارد چراکه این تغییرات از سوی
شورایعالی شهرسازی صورت پذیرفته و با توجه به نگرانی جامعه تخصصی کشور لازم است
مسئولین به منظور پاسخگویی به تشریح چگونگی وعلل این تغییرات بپردازند.

از جمله تغییرات اعمال شده ناگهانی که بدون سیر مراحل کارشناسی
بررسی بوده است تبدیل پهنه های سکونت ۳ و ۴ طبقه به ۵ طبقه است که با توجه به سهم
نسبتا زیادسطوح اختصاص یافته پهنه ۴ طبقه در طرح تفصیلی شهر تهران به طور
ناگهانی جمعیت پذیری بالقوه شهر را افزایش خواهد داد؟ پاسخی که از گوشه و کنار از
برخی دست اندرکاران شنیده شده بحث حل معضل مسکن در شهر تهران و جلوگیری از
ایجاد بحران در بخش تولید مسکن است!؟

یاللعجب. قدری دشوار است که بپذیریم برخی از مدیران در وزارت مسکن و
شهرسازی و دیگر نهادها ساده انکارانه اندیشیده اند که بله تولید مسکن را زیاد می
کنیم، همه مسکن می سازند و با عرضه بالای مسکن تعادل با تقاضای مسکن
ایجاد گردیده و مشکل مسکن حل می شود.

اینکه ما ناگهان ظرفیت جمعیت پذیری شهر تهران را چندین میلیون افزایش دهیم و با این
اندیشه که مشکل مسکن حل خواهد شد به این فکر نکنیم که اگر با این شیوه مشکل
مسکن حل می شد که اینهمه واحدهای خالی و بلاتکلیف در مناطق مختلف شهر وجود نداشت
واحدهایی که صاحبان آنها فقط بعنوان یک پس انداز بالقوه به آن نگاه می گنند که
درگیرودار سیاستهای ناپایدار اقتصادی هر ازگاهی با رشد و صعود ناگهانی قیمت مواجه
می گرددو به سرمایه آرام و خفته آنها می افزاید. بدون اینکه واقعا بحث تامین نیاز
به مسکن مطرح باشد.

عدم تعادل در اقتصاد شهر و در نبود مجاری مطمئن سرمایه گذاری و
جذب آن در بخش های تولیدی (کالای مولد)در سالهای اخیر متاسفانه نظر به ازرش افزوده زمین و مسکن
در شهر تهران سوددهی ساخت وساز یکی از جذاب ترین عرصه ها برای سرمایه گذاری بوده
است که متاسفانه بعضا زمینه ساز رانت های روز افزون برای برخی بوده است.

همه میدانیم که شهر تهران ظرفیت محدودیت جهت
تامین آب برای شهروندان خود دارد فشردگی و انبوهی شهر،
معضل ترافیک ، عدم تعادل در بارگذاری فعالیتها در مناطق مختلف و….از دیگر
مسائل شهر است. یعنی واقعا اگر همه سطح شهر تهران را نیز به مسکن اختصاص دهیم.
مسئله مسکن اینچنین هرگز حل نخواهد شد؟

متاسفانه تهران که در قبال مصرف بسیار بالایی از منابع
کل کشور در قالب کالا، ارز و خدمات، تنها کمتر از یک دهم مصرف خود در تولید ناخالص
داخلی سهم دارد. و در این راستا بر اساس مطالعات طرح تفصیلی جدید شهر تهران
چندین منطقه در شرق و غرب و جنوب تهران پتانسیل های تولیدی داشته وقرار بر این
بوده است که به صنایع از نوع پاک اختصاص یابد.

متاسفانه به هیچ رو این استدلال پذیرفتنی نیست. با کدام
بررسی کارشناسانه و تحلیل هزینه – فایده، سطوح زیادی از شهر را به احداث ساختمان
آنهم از نوع مسکونی اختصاص خواهیم داد ؟ اتلاف سرمایه های ملی در غالب کالایی
غیرمولد و دارای استهلاک آیا پایانی بر این تب ساخت وساز سوداگرانه هست؟

به هر حال هر طرح منعطفی نیز تا جایی مشمول تغییر می شود که
اساس و ساختار آن دچار تحول ماهوی نگردد.

انعطاف پذیری طرح به شرطی جزو نقاط قوت طرح تفصیلی جدید شهر تهران است
اگر که بر اساس نیازهای واقعی شهر، با بررسی های کارشناسانه و بطور شفاف در
چارچوب طرح جامع و الزامات آن تغییر یابد به دیگر سخن اینکه سوی انعطاف به سوی بهروزی
شهر و شهروندان. وگرنه بایدگفت که طرحهای صلب پیشین که برای هر پلاک از قبل تعیین
تکلیف گردیده و حداقل بخشی از زمین ها نیز به کاربری های خدماتی اختصاص می
یافت حداقل امیدی به تحقق گاه به گاهی خدمات برای شهر بر آن متصور بود.و آمرانه و
از بالا امکان حذف و تغییر آنها نبود.

مشاهده می گردد که انعطاف پذیری شمشیری دولبه است که
چنانچه مسئولین در راستای منافع عمومی و در مسیر دستیابی به توسعه پایدار
شهر تهران و در چار چوب برنامه بالادست که همان طرح جامع و سند چشم انداز ۲۰ ساله
است حرکت نمایند کارا و مفید است و گرنه جراحت های بیشماری بر پیکر شهر می
نشاند که اثر آن تا مدتها چون زخمی عمیق و ریشه دار خواهد ماند. و در
این راستا مسئولین دولتی و مدیران شهری مادر چه جهتی حرکت کرده اند؟