نتیجه انتخابات شورا در روستایی که همه نامزد‌های آن زنان بودند
روزنامه وقایع اتفاقیه نوشت: سال‌ها قبل که گل‌بی‌بی یاراحمدزهی، پرستار یکه‌تاز بلوچ، با درایت و توانمندی‌اش در مقابل متجاوزان ایستاد تا در جنگ «نالک» به سهم خود نگذارد بلوچستان به دست انگلیسی‌ها بیفتد، شاید خودش پیش‌بینی می‌کرد که روزی زنان این خطه از استان سیستان‌وبلوچستان ادامه‌دهنده راهی شوند که امثال او بذرش را پاشیده‌اند.
امروز، سال‌ها بعد از حماسه‌سازی نالک، زنان بار دیگر در خاش حماسه‌ساز
شدند. چنانکه گزارش‌ها نشان می‌دهد در پنجمین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا،
۷۰ زن تنها در بخش مرکزی خاش به شورا راه پیدا کردند و در یک روستا سهم زنان از
کرسی‌های شورای شهر صددرصدی شده است. افضل‌آباد در بخش پشتکوه خاش، تنها روستای
زنانه ایران است که اعتماد اهالی روستا به زنان در آن تاریخ‌ساز شده است.
خاش، رکورددار حضور زنان در شوراها
فروردین امسال بود که همزمان با ثبت‌نام انتخابات شوراها، آمار ثبت‌نام‌ها
در یکی از روستاهای توابع خاش سروصدای زیادی به پا کرد. روستای افضل‌آباد از توابع
پشتکوه در شهرستان خاش، تنها روستایی بود که با مشارکت صددرصدی زنان در انتخابات
روبه‌رو شد. روستایی که گفته می‌شود حدود ۱۷۰ نفر جمعیت و ۵۸ خانوار
دارد و مدت‌هاست توسط یک دهیار زن اداره می‌شود. مجتبی شجاعی، بخشدار مرکزی خاش،
درباره مشارکت زنان در انتخابات شوراهای روستا به «وقایع‌اتفاقیه»
می‌گوید: مشارکت در بخش مرکزی شهرستان خاش، ۹۰ درصدی بوده و در بخش مرکزی ۷۰ نفر
زن در حدود ۴۰ روستا در این بخش انتخاب شده‌اند. به گفته او، بالاترین میزان حضور
زنان راه‌یافته به شوراهای اسلامی سیستان‌وبلوچستان به خاش به ۱۳۱ نفر اختصاص دارد
و بخش مرکزی خاش با ۷۰ زن در بین بخش‌های کل کشور، رتبه اول را به خود اختصاص داده
است.
این در حالی است که مشارکت بالای سیاسی زنان در انتخابات پنجمین دوره شوراهای
شهر و روستا در سیستان‌وبلوچستان منجر به راهیابی ۴۱۵ زن به شوراهای کل استان شده
که در مقایسه با دور قبل که ۱۸۵ زن در شوراهای این استان حضور داشتند، بی‌نظیر است.
شجاعی به موقعیت جغرافیایی خاش اشاره می‌کند و می‌گوید: شهرستان خاش
با ۲۰ هزار کیلومتر وسعت به‌لحاظ جغرافیایی در مرکز استان واقع شده و دارای سه بخش
است. این شهرستان، خاستگاه طوایف مختلف است و عمده جمعیت آن اهل سنت هستند و از
قوم بلوچ. بااین‌حال، به گفته او بخشی از استان بزرگ سیستان‌وبلوچستان فقط به بلوچ‌ها
محدود نمی‌شود و در کنار تعدادی از شهروندان اهل سنت، مردمان کرمان، یزد، بیرجند و
برخی شهرهای دیگر کشور نیز سال‌هاست در این منطقه سکونت می‌کنند.
بخش مرکزی خاش که امروز با انتخاب۷۰ زن در شورای روستاهای مختلف این شهرستان
خبرساز شده، ۱۰ هزار کیلومترمربع وسعت و نزدیک به ۶۰۰ پارچه آبادی دارد. در سال
جاری و همزمان با شروع ثبت‌نام انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، حدود هزار و
۲۳۵ نفر در بخش مرکزی ثبت‌نام کردند که دراین‌‌میان ۳۴۷ نفر زن
بودند.
حضور دهیار زن به زنان انگیزه داد
شجاعی می‌گوید: در روستای افضل‌آباد در دهستان بخش پشتکوه شهرستان
خاش، صددرصد زنان ثبت‌نام کردند که خبرش در بیشتر سایت‌ها و خبرگزاری‌ها منتشر شد.
به گفته او، یکی از دلایلی که تعداد زنان ثبت‌نام‌کننده در این بخش افزایش داشته،
وجود یک دهیار زن در این بخش است. «مریم احمدزهی، دهیار روستای افضل‌آباد در مدتی
که اداره روستا را برعهده داشته، بسیاری خوب عمل کرده و به‌همین‌دلیل مردم به
توانمندی زنان در این منطقه ایمان پیدا کرده‌اند.»
شجاعی در ادامه می‌گوید تا قبل از انتخابات فکر می‌کردیم شاید حضور
صددرصدی زنان در انتخابات شورای روستای افضل‌آباد باعث شود اهالی و به‌ویژه مردان به
آنها رأی ندهند اما وقتی پرس‌وجو کردیم، به ما گفتند چون دهیارشان خوب کار کرده،
می‌خواهند شورای روستا هم در اختیار زنان قرار گیرد تا با همکاری هم امورات روستا
را پیش ببرند.
به گفته بخشدار مرکزی خاش، علاوه‌بر افضل‌آباد در روستای گورچان
نزدیکی افضل‌آباد، یک زن در شورای روستا پذیرفته شده که استاد دانشگاه است و این مسئله
نشان می‌دهد اعتماد مردم این مناطق به مدیریت زنانه در شوراهای روستا به بیشترین
حد خود رسیده است.
شجاعی، بخشی از موفقیت زنان برای کسب رأی در انتخابات شورای شهر در
این مناطق را به فرصتی نسبت می‌دهد که در سه سال گذشته نصیب زنان این مناطق شده است.
به گفته او، در سه سال گذشته فرصت‌های بیشتری در اختیار زنان قرار گرفته به‌طوری‌که
۱۴ دهیار زن فقط در طول سال‌های گذشته در این بخش منصوب شده‌اند که این مسئله،
انگیزه‌ای مضاعف برای حضور زنان در شورای روستا ایجاد کرده است. «زنان در این
روستاها اصولا به‌دنبال رفع مشکلات مردم و انجام کارهای عمرانی هستند و کمتر وارد
مسائل و جهت‌گیری‌های سیاسی می‌شوند. به‌همین‌دلیل است که مردم به آنها اعتماد می‌کنند
و اتفاقی هم که در روستای افضل‌آباد افتاد، ناشی از همین رویکرد بود که زنان به
موضوع شوراها دارند.» شجاعی می‌گوید در حالی در بخش مرکزی، ۳۴۷ نفر زن را ثبت‌نام کردیم
که در شهر بزرگی همچون تهران حدود ۵۰۰ زن در انتخابات شوراهای اسلامی شهر تهران
ثبت‌نام کردند و این آمار جالبی است که در استان ما تحسین‌برانگیز است.
چنانکه شجاعی می‌گوید، یکی از دلایل مشارکت زنان در انتخابات شورای
شهر و روستا در این شهرستان و به‌طور کلی در استان سیستان‌وبلوچستان، زمینه‌های تاریخی
و فرهنگی مردم این استان است که با توجه به آنها زنان نیز همپای مردان در بخش‌های
مختلف حضور داشته‌اند. بااین‌حال، به گفته او فرصتی که در سه سال گذشته از سوی
فرمانداری و استانداری به آنها داده شده، نشان داد که می‌توانند در پست‌های
مدیریتی و رده‌های بالای شغلی فعالیت کنند. شجاعی می‌گوید، تعداد زیادی از زنانی
که در این شهرستان زندگی می‌کنند، دارای تحصیلات بالا هستند و بعضا پزشک و استاد
دانشگاه هم در بین آنها حضور دارد. به گفته
او، فضای ثبت‌نام انتخاباتی به شکلی شده بود که زنان ثبت‌نام‌کننده برای دستیابی
به این کرسی‌ها با هم رقابت هم می‌کردند و فضا رقابت‌پذیر شده بود.
او در ارتباط با پراکندگی شغلی زنانی که در انتخابات بخش مرکزی این
شهرستان پذیرفته شده‌اند، می‌گوید: در بین این زنان معلم، خانه‌دار، کشاورز و دانشجو
هستند و جالب است که رویکرد مردان هم در این منطقه، رویکرد حمایتی است. به گفته او
توانمندی زنان در این استان باعث شده جایگاه بالایی در پست‌های مدیریتی پیدا کنند
و گاهی تا معاونت استاندار و بخشدار هم پیش رفته‌اند.
جلب اعتماد مردم به مدیریت زنان
اما روستایی که امروز نامش با انتخاب صددرصدی زنان شهرت پیدا کرده،
صاحب یک دهیار زن است. زنی که به گفته بخشدار مرکز خاش، به دلیل متمرکزبودن بر رفع
مشکلات اهالی روستا توانسته راه را برای زنان دیگر این منطقه نیز باز کند، مریم احمدزهی
۳۰ ساله بوده که در رشته مدیریت صنعتی تحصیل کرده است. دهیار
روستای افضل‌آباد که اکنون دو دوره است دهیار این روستاست، درباره دلایل اعتماد
اهالی این روستا به زنان برای اداره شورای روستا می‌گوید: من به‌عنوان یک زن تلاش‌های
زیادی برای این روستا کردم و به‌همین‌دلیل این اعتماد به‌وجود آمد که اهالی به
سایر زنان هم اعتماد کنند.
او از طرح‌هایی می‌گوید که در طول مدت مدیریتش بر دهیاری این روستا به
انجام رسانده: «دراین‌مدت توانستم طرح هادی را در روستا اجرا کنم. احیای ساختمان
دهیاری، ایجاد بانک اطلاعاتی برای کودکان و راه‌اندازی پارک بازی برای کودکان و
نوجوانان، روشنایی برای معابر و سنددارکردن خانه‌ها از کارهای دیگری است که در مدت
مدیریتم در دهیاری روستای افضل‌آباد انجام داده‌ام.»
احمدزهی از مشکلات زنان برای ادامه تحصیل در این روستا می‌گوید که
باعث شده زنان نتوانند به سطوح بالای آموزشی دسترسی داشته باشند: «روستای ما دبیرستان
ندارد و نزدیک‌ترین دبیرستان به اینجا پنج کیلومتر دورتر از روستا قرار دارد. به‌همین‌دلیل
چون امکان رفت‌وآمد به‌لحاظ مالی برای بسیاری از زنان اینجا فراهم نیست، امکان
ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر از آنها سلب می‌شود و تعداد محدودی که موقعیت مالی
بهتری دارند، می‌توانند به جاهای دیگر برای ادامه تحصیل بروند که امکانش با اکثریت
زنان این روستاها وجود ندارد.»
گامی برای دستیابی به سطوح بالای مدیریتی
به گفته احمدزهی، کشاورزی و دامداری و انجام کارهای هنری همچون سوزن‌دوزی،
عمده‌ترین فعالیت‌هایی است که زنان این منطقه به آن مشغول هستند: «در این منطقه به
دلیل خشکسالی، کار کشاورزی و دامداری با سختی مواجه است و به‌هرحال از لحاظ سطح
درآمدی، مردم در سطح مطلوبی قرار ندارند. مردان در این روستا یا به کار کشاورزی
مشغولند یا سرباز و مرزبان هستند؛ به‌همین‌دلیل زنان، بیشتر در روستا حضور دارند و
همین مسئله باعث شد آنها اداره روستا را برعهده بگیرند. زنانی هم که عضو شورا شده‌اند،
اغلب به کار سوزن‌دوزی و کشاورزی مشغولند. یکی از اهداف آنها این است که با ورود
به شورا، هنرهای این منطقه را به همگان بشناسانند و درنهایت بتوانند به پست‌های
بالای مدیریتی در استان و در سطح کشور دست یابند.»
او از سختی‌های کارش دراین‌مدت هم می‌گوید: «در مدتی که دهیار بوده‌ام
و به‌ویژه اخیرا، خیلی از طرف استانداری و بخشداری مورد حمایت قرار گرفته‌ام که در
پیشبرد کارم مؤثر بود و توانست اعتماد مردم را هم نسبت به کار زنان بیشتر کند اما
به‌هرحال، کار در دهیاری، سختی‌های خودش را هم دارد و یک کار سیاسی است و باید با
فرمانداری، بخشداری، ثبت احوال و جاهای مختلفی در شهرستان برای حل مشکلات روستا در
ارتباط بود. بااین‌حال در سال‌های فعالیتم نگذاشته‌ام مشکلات مرا از پای
دربیاورند. درحال‌حاضر، مشکل راه‌اندازی مدرسه و جمع‌آوری زباله‌های روستا و
همچنین کم‌آبی، ازجمله مشکلات روستاست که در حل آنها تنها مانده‌ام و به‌عنوان
دهیار، مشکلاتی را هم برای من ایجاد کرده است. احمدزهی با شادی وصف‌ناشدنی از حضور
زنان در شورای روستا تمجید می‌کند و می‌گوید: من به آینده زنان در روستا خوشبین
هستم چون در مدتی که فعال بودم، تلاش کردیم زنان را در بخش اداره روستا هم توانمند
کنیم و به‌این‌ترتیب، آمادگی آنها را برای حضور در شورا هم افزایش دهیم. به‌همین‌دلیل واقعا امیدوارم آنها بتوانند در کارشان موفق باشند.»
