منطقه ۵ شهر تهران از جمله مناطقی است که سابقه محلههای آن، به غیر از کن، به بیش از پنج دهه نمیرسد و توسعه محلاتی چون شهران در ۲۰ سال گذشته صورت پذیرفته است؛ لذا سابقه سکونت شهروندان در این منطقه خیلی طولانی نیست.
به لحاظ مباحث شهرسازی، این منطقه در میان سایر مناطق دیگر، از شاخصهای
بالایی برخوردار است. شهرک اکباتان، از نمونه شهرکهای تقریباً کاملی به لحاظ شهرسازی
است که در این منطقه قرار گرفته است.
روند شکلگیری محلات این منطقه از دهه ۴۰ و با ساخت آپارتمانهای هزار
دستگاه شهر زیبا آغاز شد و با ساخت مجموعه آپارتمانهای کوی کیهان، شهرک اکباتان،
شهرک آپادانا و شهرک بیمه در دهه ۵۰ ادامه یافت. در مجموع این منطقه یکی از مناطق
جوان شهر تهران به حساب میآید و وضعیت خیابانکشیها و معابر و ساختمانهای آن
گویای این مسأله است. این منطقه از نخستین مناطقی است که بیشتر ساکنان آن از همان
ابتدا، آپارتماننشین بودهاند و فرهنگ آپارتماننشینی در آنجا بسیار زودتر از
جاهای دیگر جا افتاده است. کن از قدیمیترین روستاهای شمال ری باستان است. قدمت
این روستا دقیقاً مشخص نیست اما گفته شده به پیش از اسلام هم میرسد. پیدا شدن
استخوانهایی که در وضعیت خاصی دفن شده بودند و همچنین سکههایی مربوط به صدر
اسلام، این موضوع را قوت میبخشد.
کن در تقسیمات جغرافیایی قدیم، از مجموعه روستاهای قصران خارج یا همان
شمیران بوده و غربیترین روستای این ناحیه بهشمار میآمد. دشتها و کوهستانهای
اطراف کن در دورههای مختلف شکارگاه سلاطین قاجار بوده است. چنارهای کن به قدری
زیاد و معروف بوده که طبق گفته معتمدین کن، چنارهای جاده پهلوی (خیابان ولیعصر) از
کن تأمین شده است. در حال حاضر چنارهای کهن بسیاری در این محله و باغهای آن باقی
است که میتوان آنها را از نسل چنارهای قدیمی تهران، که روزگاری به چنارستان معروف
بود، به حساب آورد. قطورترین و کهنترین درخت چنار شاداب و سرزنده تهران، با عمری
نزدیک به هزار سال، در یکه باغ کن واقع شده است که میتواند بهعنوان یکی از جاذبههای
مهم شهر تهران معرفی گردد. در دیداری که از این محله داشتیم، به همراه هفت نفر
دیگر، دست به دست هم دادیم تا بتوانیم این چنار قطور را در بغل بگیریم.
باغهای کن یکی از زیباترین مناظر طبیعی تهران است که هنوز هم
تا حدودی دست نخورده و بکر باقی مانده است. در سالهای اخیر متأسفانه بسیاری از
باغهای توت اهالی کن که در جنوب آن واقع شده بود، در اثر ساخت بزرگراه و همچنین
دلایل دیگر از بین رفت. برخی باغهای حاشیه بلوار کوهسار نیز در سالهای اخیر به
همین سرنوشت دچار شدند و به جای آنها آپارتمانهای شرکتهای تعاونی و… ساخته شد.
در گذشته روستای بزرگ کن به همراه روستاهای کوچک اطرافش همچون سنگان و طالون و
کشار و سولقان، بخش عمده میوه پایتخت یعنی تهران را تأمین میکردند. خرمالو و
شاتوت کن در کنار گیلاس و آلبالوهای سنگان و طالون، از بهترین محصولات گذشته و
امروز کن و مجموعه روستاهای اطراف به حساب میآیند.
توسعه شهرنشینی در منطقه ۵، در دهههای ۶۰ و ۷۰ به یکباره سرعت یافته
و محلههای خوب این منطقه همچون جنت آباد و شهران در این دوره تکوین یافتند. از
جمله مهمترین تأسیسات شهری که در این منطقه در دهه ۴۰ ساخت شد، تصفیه خانه آب
شماره یک تهران است که بخش عمده آب مصرفی شهر تهران را از سد کرج تأمین میکند.
همچنین اماکن تفریحی مهم تهران همچون شهربازی ارم، باغ وحش تهران، بوستان جوانمردان،
موزه پول، سرزمین عجایب و سایت پرواز پاراگلایدر و پیست موتورسواری کراس در این
منطقه واقع شدهاند و از این لحاظ، این منطقه سهم زیادی در پر کردن اوقات فراغت
شهروندان تهرانی، بخصوص ساکنان غرب تهران، دارد. پردیس سینمایی کوروش و پردیس
سینمایی زندگی، نیز دو مجموعه بزرگ فرهنگی تهران هستند که در کنار بخش تجاری این
مجموعهها و همچنین مجموعه تجاری هایپر استار، باعث رونق این منطقه شده اند؛ هر
چند به لحاظ شهرسازی و جانمایی، دو مجموعه کوروش و هایپراستار سبب ایجاد معضلاتی
همچون ترافیک، در این محدوده شدهاند.
در مجموع نود بازدیدی که در طول این چهارسال به صورت کامل از مناطق
مختلف صورت گرفت، در پنج برنامه، به بازدید و نظارت از این منطقه اختصاص دادیم. در
این پنج برنامه، از ۲۹ نقطه منطقه پنج بازدید به عمل آمد و با بسیاری از افراد
حاضر در این منطقه، پیرامون شهر و منطقه صحبت کرده، نقطه نظرات آنها را راجع به
مسائل مورد بحث شنیدم و در مجموعه شورا و گروههای کارشناسی مختلف شورا، آنها را
مطرح کردم. از نقاط مورد بازدید در این منطقه میتوانم به مجموعه باغهای کن،
قطورترین درخت موجود تهران، آستان مقدس امامزاده شعیب، پرنده سرای امیرعلی، حمام
تاریخی کن، خانه پدری آیتالله مهدوی کنی، کتابخانه مرحوم علامه جعفری، روستای
سنگان (در حریم منطقه) مسجد روستای واریش، محل پاراگلایدر سواری شمال غربی منطقه
۵، زورخانه جوانمردان، محله اکباتان، انجمن آشوریان، مسجد نظام مافی، بافت قدیمی
محله باغ فیض، سر منشأ دو قنات در کن و بحث در مورد حفظ میراث طبیعی تاریخی این
منطقه اشاره کنم.
در بازدیدهایی که طی این چهار سال از بخشهای مختلف منطقه پنج داشتم،
علاوه بر نظارت و انتقال مباحث و مسائل این منطقه به مجموعه شورای اسلامی شهر
تهران و طرح آنها در صحن و بخشهای مختلف کارشناسی شورا، پیشنهاداتی نیز در حاشیه
این بازدیدها ارائه کردم که مهمترین آنها عبارتند از؛ مرمت خانه متعلق به آیتالله
مهدویکنی و تبدیل آن به خانهای با عنوان «خانه کن»، تأکید بر حفظ باغهای منطقه،
ثبت باغهای کن بهعنوان میراث طبیعی شهر تهران، ایمنسازی، مقاومسازی و رفع
مشکلات انبار سوخت شمال غرب تهران، ساماندهی رود درههای منطقه (مانند رود دره
زرنو، رود دره فرحزاد و …) حفظ بافت فرهنگی کن و جلوگیری از ویلاسازیهای
غیرمجاز در کن، تأکید بر ضرورت تصویب سند مدیریت بحران برای تهران و حریم آن…