کتاب هویت کالبدی شهر؛ مفاهیم و نظریات (موردکاوی: شهرهای شیراز، اصفهان، یزد و بوشهر) از سوی دکتر طاهره (سُها) نصر، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی شیراز تألیف شد.
به گزارش «صما» به نقل از آنا، نصر، هدف از نگارش این کتاب را دستیابی به مفهوم «هویت» در ساخت و سازهای امروز عنوان و تاکید کرد: «توجّه به مفهوم «هویت» نه فقط به عنوان یک هنجار، راهگشای بسیاری از مسائل شکل شهرهای امروز خواهد بود بلکه هویت تنها یک صفت نیست و مفهومی بیش از صفت را دارا است.»
وی افزود: «ذکر این نکته لازم است که توجّه به هویت در ساخت و سازها، ارتجاع نیست، بلکه این مهم است که توجّه به چه بخش از گذشته حائز اهمیت است، نکته‌ای که در این میان چالش ایجاد می‌کند عدم توجّه به این مقوله در شهرسازی معاصر است، زیرا شناخت هویت و مؤلفه های تأثیر گذار آن در شکل شهر، برای ساخت شهرهای با صفات هویتی مطلوب لازم است.»
نصر تصریح کرد که هدف از آنچه در این کتاب گفته می شود، دستیابی به نکاتی کلیدی است که بر رویکرد تصمیم گیران ساخت شهر، تأثیری بنیادین و عمیق خواهد داشت بنابراین ادبیات پژوهش حاضر در ۳ فصل به شرح زیر تنظیم شده است:
فصل اول- کلیات و تعاریف، نظریات مرتبط با مفهوم «هویت» و «فرهنگ»،فصل دوم- نظریات مرتبط با مفهوم «هویت» و «هویت شهر» که در قالب دو بخش به بررسی نظریات اندیشمندان ایرانی (که عموماً اساتید رشته های شهرسازی و معماری هستند) و نظریات اندیشمندان غیرایرانی (که از دوران باستان تا معاصر) می پردازد.
فصل سوم- جایگاه هویت در تصویر ذهنی شهر که در زیربخش هایی به بررسی مفهومی شکل شهر و عوامل مؤثر در آن، هویت فضا و مکان، فرهنگ و هویت شهر، هویت و روان شناسی محیطی، ادراک محیطی و سیمای شهر می‌پردازد. همچنین با توجّه به هویت ارزشی شهر ایرانی، در بخشی نیز به مقوله حکمت شهر ایرانی به اختصار پرداخته می‌شود.
در فصل چهارم با توجّه به مسأله ادراک محیطی، الگوهایی برای بیان «مؤلفه های مؤثر در کالبد شهر» تدوین شده است. این الگوها که در قالب جداولی بیان می شود، در مورد چند شهر ایرانی (اصفهان، شیراز، یزد و بوشهر) به آزمون گذاشته شده است. علت انتخاب این شهرها، وجود بافت تاریخی، ارزش تاریخی و شهری آنها است.»
مؤلف این کتاب خاطرنشان کرد: «نتایج حاصل حاکی از تأثیر مؤلفه های فرهنگی، سیاسی، اقلیمی و اقتصادی در شکل شهر سنتی ایرانی می باشد که در پایان نتایج بیان گردیده است، به طور مثال به اختصار می توان گفت در شهر اصفهان سیاست، شیراز فرهنگ، بوشهر اقتصاد و یزد اقلیم بر شکل گیری هویت کالبدی شهر دارای تأثیر بیشتری بوده است، با این مقدمه می توان گفت آنچه در شکل گیری کالبد شهر سنتی ایرانی نقش ایفا می کند ناشی از شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و اقلیمی بوده است، به بیانی دیگر شکل گیری بسیاری از شهرهای ایرانی ناشی از این عوامل بوده است.»
به گزارش این عضو هیأت علمی دانشگاه، ذکر این نکته ضروری است که هرچند در تعریف شهر سنتی ایرانی، عناصری مهم وجود دارد که در این میان توجّه به سیمای شهر، سازمان فضایی، نمادها و نشانه های شهری، روابط انسانی و تعاملات اجتماعی بسیار قابل توجّه است اما در بافت های جدید شهری نیز به علت بحران اقتصادی و التقاط در معماری، تدوین الگوی مشخص در سیمای شهری مشکل به نظر می رسد. متأسفانه شهرسازی معاصر ایران پیش از آن که به عوامل محتوایی معطوف باشد در تظاهرات کالبدی خلاصه می شود. اولین گام در بررسی هویت شهری اندیشیدن در عواملی است که به هویت شهر معنا می بخشد. امید که بتوان با شناسایی اصول شکل دهنده فضاهای شهری ایرانی، شناخت نیازهای جامعه انسانی و شناخت ارزش های فرهنگی جامعه به نظام پایدار برنامه ریزی برای شهر امروز، اندیشید.
