قربانیان درگیری های خشونت بار و خونین خاورمیانه فقط انسان ها نیستند. آثار تاریخی و میراث فرهنگی این بخش مهم از قاره کهن از گذشته تا امروز در جنگ های داخلی، شورش گروه های تندرو و حمله کشورهای خارجی آسیب ها و ویرانی های بزرگی را متحمل شده اند.
از مجسمه های بی
مانند بودا در بامیان افغانستان تا موزه ها و محوطه ها و شهرهای هزاران ساله سوریه
و عراق در این سال ها در خلال همین جنگ ها ویران شده یا به صورت کامل از بین رفته
اند. در جدیدترین رویداد از این دست، چندروز پیش بخش هایی از شهر تاریخی صنعا در
یمن در پی بمباران جنگنده های عربستانی با خاک یکسان شد.
لزوم بسیج جهانی
علیه تخریب میراث خاورمیانه
محمدحسن طالبیان،
معاون میراث فرهنگی کشور، در رابطه با تخریب میراث تاریخی در خاورمیانه می گوید: «ما درباره تخریب بافت تاریخی صنعا که به ثبت جهانی هم
رسیده است، مکاتبه ای را با دفتر یونسکو داشتیم و ابراز نگرانی خود را اعلام
کردیم، معماری صنعا، معماری گلیمی خشتی است که در جهان بی نظیر است و ساختمان های
تاریخی بسیاری را در طبقات مختلفی می توان در این منطقه دید که ارزش تاریخی آنها
فراوان است«.
طالبیان می افزاید:
«من معتقدم این اتفاقات در منطقه نشان می دهد در درگیری های خاورمیانه فقط جان
انسان ها هدف نیست، ازبین بردن هویت فرهنگی و تاریخی و میراث جهانی نیز هدف این
کارهاست. ما همین را در مجامع بین المللی هم اعلام کرده ایم، ردپای این موضوع را،
هم در سوریه هم در عراق و هم در یمن، می توان دید. ما این موضوعات را پیگیری کرده
ایم و در اجلاس جهانی آینده یونسکو هم بر آن تاکید خواهیم کرد، شواهد نشان می دهد
جریانی مانند داعش که ضد هویت منطقه عمل می کنند و حتی بسیاری از اعضای آنها ربطی به
منطقه ندارند و خارجی محسوب می شوند، کمر به تخریب هویت تاریخی و فرهنگی خاورمیانه
بسته اند، اینها در سوریه و عراق به صورت مشخص هرجایی را که تصرف می کنند، بافت
های تاریخی و موزه های آنجا را غارت و بعد ویران می کنند، به اعتقاد من باید جریان
جهانی علیه این کار بسیج شود«.
تخریب میراث جهانی
در صنعا
شهر صنعا به عنوان
یکی از قدیمی ترین شهرهای دنیا در سال ١٩٨۶ در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت
رسیده است. بمباران بخش های تاریخی صنعا توسط عربستان در روزهای گذشته واکنش تند
سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد )یونسکو) و دبیرکل
این سازمان را در پی داشت. گفته می شود «بافت قدیمی شهر صنعا» منطقه ای تاریخی در
پایتخت یمن است که با عنوان «یکی از قدیمی ترین زینت های فرهنگ اسلامی» شناخته و
معرفی می شود. شهر قدیمی صنعا دارای بیش از صد مسجد، ١۴ حمام عمومی و همچنین شش
هزار خانه ای است که پیش از قرن یازدهم میلادی ساخته شده اند.
»ایرنا بوکووا»،
دبیرکل یونسکو، در واکنش به تخریب این آثار با صدور بیانیه ای اعلام کرد: «عمیقا
از فاجعه کشته شدن افراد و همچنین خسارت به قدیمی ترین ساختمان اسلامی شهر «صنعا» متاسفم. من از دیدن تصاویر این خانه چندطبقه و باغ
اطراف که با خاک یکسان شده بود، بسیار شوکه شدم، این میراث در برگیرنده روح مردم
یمن و نمادی از تاریخ چندهزارساله دانش است که متعلق به تمام بشریت است. مناطق
آسیب دیده در منطقه قدیمی شهر صنعا از دوهزارو ۵٠٠ سال پیش سکونتگاه زندگی انسان
است که شاهد قدرت، تمول و زیبایی تمدن اسلامی بوده است
خانم بوکووا، در
بیانیه خود تاکید کرده است: «این خرابی تنها وضعیت انسانی را تشدید می کند و من به
نوبه خود از طرف های درگیر در یمن می خواهم به میراث فرهنگی احترام بگذارند و از
آن محافظت کنند». رئیس کل یونسکو خساراتی را که به این منطقه «با ارزش تاریخی»
وارد شده، جبران ناپذیر دانست. خبرگزاری فرانسه در این باره گزارش داده است، موشک
های شلیک شده توسط جنگنده های عربستان به منطقه ای در صنعا اصابت کرده که القاسمی
نام دارد و در آن هزاران خانه قدیمی بازمانده از قرن ١١ و پیش از آن وجود دارد.
تخریب های طالبان
در افغانستان
پیشینه تخریب هدف
دار میراث فرهنگی و تاریخی به سال های حاکمیت طالبان در افغانستان برمی گردد. زمستان
سال ٢٠٠١ میلادی، زمانی که افغانستان در اشغال طالبان بود، در پی دستور مقامات
بلندپایه این گروه تندرو و تروریستی، دو مجسمه بزرگ بودا در بامیان به وسیله صدها
کیلو مواد منفجره و موشک و گلوله تخریب شد. اعضای طالبان خود را پیرو شریعتی می
دانند که در آن هرگونه تجسم و تصویر انسان و حیوان از مصادیق بت پرستی و شرک به
حساب می آید. برهمین اساس طالبان با فرمان ملامحمد عمر، رهبر این گروه، تخریب تمام
آثاری که به تعبیر آنها «غیراسلامی» بود را اجرا کردند. تخریب دو مجسمه ۵٣ و ٣۵
متری بودا نیز در همین راستا انجام شد. علاوه براین ازبین بردن بخش زیادی از آثار
موجود در موزه های کابل و برخی دیگر از شهرهای افغانستان نیز در همین راستا در
دستور کار قرار گرفت.
در همان زمان و پیش
از شروع این تخریب ها، کوفی عنان، دبیرکل وقت سازمان ملل متحد، نماینده ویژه ای را
به افغانستان فرستاد تا طالبان را از تخریب این آثار منصرف کند؛ درخواستی که البته
با بی اعتنایی سران این گروه مواجه شد.
ویرانی های داعش در
سوریه و عراق
گروه تروریستی داعش
که در سال های اخیر از سوریه و عراق سربرآورده و در کشتار و وحشی گری حتی از
طالبان هم پیشی گرفته، در زمینه ویرانی میراث تاریخی نیز پرونده ای سیاه تر از
طالبان دارد. بخش زیادی از قسمت های تحت اشغال این گروه در عراق و سوریه، از قضا
بخش هایی از تاریخی ترین قسمت های جهان است، شامل بخش هایی از یادبودهای تمدن
آشوری در شمال عراق و یادبودهای تمدن بین النهرین و ماقبل اسلام. از شهرهای
باستانی نمرود و هترا تا موزه های موصل و… در همین رابطه یونسکو، اعلام کرده
است، تصاویر ماهواره ای نشان می دهد بخش بزرگی از میراث فرهنگی و تاریخی سوریه بر
اثر جنگ داخلی در آن کشور نابود شده است. به گزارش خبرگزاری ها، یونسکو براساس این
تصاویر که با استفاده از ماهواره های خصوصی تهیه شده، اعلام کرده است: «بیش از ۲۹۰
اثر فرهنگی مذهبی سوریه که در ۱۸ سایت تاریخی بزرگ در سراسر آن کشور قرار دارند،
بر اثر ادامه درگیری ها یا به کلی نابود شده، یا آسیب های جبران ناپذیری دیده اند.
برای مثال شهر حلب در شمال سوریه، دومین شهر بزرگ آن کشور که یکی از قدیمی ترین
شهرهای جهان است که سابقه مدنیت آن به حدود هفت هزار سال پیش بازمی گردد. آسیب های
جبران ناپذیری دیده است«.
حجم تخریب ها در
شهر باستانی نمرود در عراق و در نزدیکی شهر بزرگ موصل به اندازه ای بود که سازمان
یونسکو تخریب آن توسط داعش را جنایت جنگی خوانده است. این شهر تاریخی که از آن به
عنوان نگین تمدن آشوری یاد می شود در قرن ۱۳ پیش
از میلاد و در حاشیه رود دجله بنا نهاده شد. بااین حال به گفته مقام های عراقی
نیروهای داعش با بولدوزر دیوارها و مجسمه های سه هزارساله این شهر را خراب کرده
اند. تخریب اشیای تاریخی موجود در موزه موصل که تصاویر آن توسط این گروه منتشر شد،
بخش دیگری از اقدامات ویران کننده این گروه در زمینه تخریب میراث تاریخی است.
