سید جلیل موسوی دکتری معماری و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد معماری همدان است . تمرکز وی بر پروژه های مسکونی است و پروژه هایی که وی کارکرده سال ۹۲ و ۹۶ جایزه معمار را گرفته است. سال ۹۱ و ۱۴۰۱ نیز جایزه دوم و سوم معماری دوسالانه ایران را برده در سال ۲۰۱۵ در بینال ونیز ایتالیا طرح وی جز کارهای منتخب ایران بوده است. از دیگر سو طرح دیگری از وی در سال ۲۰۱۸ در نمایشگاه معماران معاصر ایران در توکیو حضور داشته است.
نظر شما درباره معماری بومی و محلی چیست؟
طبیعتا معماری محلی با توجه به اینکه در قرن ۲۱ و شاهد جهانی شدن هستیم و از دیگر سو تکنولوژی های نوینی به وجود آمده کمتر مورد توجه قرار می گیرد. البته در معماری هر منطقه ای توجه به اقلیم آن و اقتصاد محلی حائز اهمیت است. در معماری کنونی مباحث مهم روز و تکنولوژی های جدید باید استفاده شود. از سال ۲۰۰۰ میلادی، معماری به سمت معماری منطقه ای پیشرفته است به خصوص در ایران که مناطق مختلف با کانتکس و ویژگی های خاص خود را شاهد هستیم.
با توجه به اینکه همدان معماری کهن دارد نظرتان درباره معماری تمدن ساز چیست؟
معماری یک اکشن فرهنگی و برایند کالبدی هر تمدنی است. هر وضعیتی که در مباحث فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه شاهد هستیم برایند کالبدی آن در معماری دیده می شود. اگر جامعه سالم، داشته باشیم به همان نسبت معماری سالمی هم داریم یا وقتی با معماری برازنده ای را مشاهده می کنیم، می فهمید جامعه به درستی مباحث اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی که خیلی در شهرسازی و معماری مهم است، را پیش برده.
در دوران صفویه آخرین بار ما معماری زاینده ای داشته ایم و تمدن زاینده ما اتفاقات مهم را در معماری شاهد بوده است. اکنون جامعه مسائل خاص فرهنگی و اجتماعی خودش را دارد و از هیچ شهری از ایران نمی توانید عبور کنید و یک اغتشاش بصری را نبینید یا فقدان انطباق کیفیت فضای معماری را با نوع زندگی مردم مشاهده نکنید. معماری کیفیت زندگی را ارتقا می دهد؛ اما اکنون معماری ما موفق نیست. طبیعتا در بحث معماری تمدن ساز ما با یک پکیج کلی مواجه هستیم وقتی همه اینها درست باشد معماری نیز در راستای ارتقای فرهنگی و تمدن سازی پیش می رود.
در طراحی شهری چه چالش هایی در ایران وجود دارد؟
به طور کلی در مورد حوزه های معماری چه در مقیاس بزرگ مثل طرحهای شهری چه در مقیاس کوچک، عوامل متعددی باید با هم پیش بروند تا نتیجه خوبی را شاهد باشیم. در طراحی شهری از بخش مدیریتی گرفته تا طراحی، مسائل اقتصادی، طرح های بالادستی و همچنین توجه به کاربران و جلب مشارکت آنان را باید در نظر گرفت. طبیعتا در ایران در تمام این قسمت‌ها دچار ضعف‌های جدی هستیم و عمده آن به آموزش ناصحیح بر می‌گردد. منظورم آموزش دانشگاهی نیست بلکه میزان آموزشی که در سطح تخصصی و مدیریتی باید مسئولان ببینند متناسب با کاری که باید انجام دهند، نیست. بسیاری از مدیرهای شهری ما تخصص ندارند. از طرف دیگر با زمان های کوتاه مدیریت شهری در ایران مواجه هستیم. یک پروژه شهری ۵ تا ۱۰ سال طول می کشد تا طراحی و اجرا شود و این وسط ممکن است دو شهردار تغییر کنند و به تبع آن مدیران شهری دیگر، همچنین ممکن است ترکیب شورای شهر هم کاملا طی این مدت عوض شود. بحث های بودجه هم مطرح است و از طرف دیگر طرح های بالادستی مانند طرح تفصیلی و جامع با بوم ما منطبق نیستند. از سوی دیگر در طرح های شهری عموما مردم دیده نمی شوند بنابراین نمی‌توانیم مشارکت آنان را جلب کنیم. این حلقه مفقوده بسیار مهم است؛ زیرا یک طرح شهری با هزینه زیاد ساخته می‌شود؛ اما چون از ابتدا مردم در نظر گرفته نشده‌اند، در جلب حضور مردم موفق نیست و به وجود نیامده، شکست می‌خورد. در این میان مدیریت نامطلوب شاه کلید اصلی است؛ اما سایر موارد هم مهم است. در هر طرح شهری توجه به نیازهای کاربران و خواست آنها و نوع زندگی آنها باید دیده شود و از آنها خواسته شود در پروژه حضور داشته باشند و پروژه را قسمتی از آینده خود بدانند. در کشورهای غربی مردم نسبت به تغییرات خیلی حساس اند و برای پروژه های شهری رفراندم های کوچک و نظرسنجی انجام می شود و حضور مردم از ابتدای پروژه تا پایان آن بسیار مهم است.
چه چالش هایی معماران با کارفرماها و پیمانکاران دارند؟
چالش ها متعددند از ساخت و تکنولوژی، جلب نظر کارفرما، حضور متخصص‌های مختلفی که در گروه هستند، معماران باید تدابیر ویژه ای داشته باشند. فقدان آموزش درست مشکل اصلی است و منظورم آموزش فرهنگی عموم جامعه و کارفرمایی است که به اهمیت معماری واقف باشد. جلب اعتماد کارفرما برای معمار خیلی مهم است که نیازمند صداقت در اجرای پروژه و پیگیری کار است.
