دست ما به معماری اسلامی نمی رسد

 

عضو کمیته سیما و منظر شورای اسلامی شهر مشهد با انتقاد از اینکه فرآیندی که ضوابط را ایجاد کرده، نه رویکردهای طراحانه داشته و نه خود را در مقابل منظر ادراکی شهر مسئول می دانسته است، گفت: طرح های تفصیلی ما عمدتاً، کمترین ورودی به لایه های ادراکی و منظر شهری ندارند و بنابراین ضابطه همگون کننده و راهبرانه ای در این حوزه نداریم.

محسن اکبرزاده در گفت‌ و ‌گو با «صما» با بیان اینکه در عین وجود ضوابط بسیار، بی‌ضابطه هستیم، افزود: آنچه امروزه پاکت حجمی ساختمان های ما را شکل می دهد، ارتفاع و پیش آمدگیهای مجاز و غیرمجاز است. اگر بتوان هویت یک نفر را به قد و وزنش تقلیل داد، می توان از این ضابطه‌ها نیز انتظار هویت داشت.

نبود ضابطه هماهنگ کننده باوجود عناصر محدودکننده

وی ادامه داد: با اینکه عناصر محدودکننده بسیاری را بر مهندسان تحمیل می کنیم و حتی گاهی راه حل های فنی آنها را برای مسائل گوناگون به رسمیت نمی شناسیم، با این حال هیچ ضابطه هماهنگ کننده ای نداریم. ضابطه به عنوان یک معاهده عمومی می تواند مبنای عمل قرار بگیرد و چتری بر سر خلاقیت های طراحانه ایجاد کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد مشهد متذکر شد: مسئله اساسی در ضابطه، انطباق ۱۰۰درصدی حوزه اشغال و تراکم مجاز است که اجازه بازی های طراحانه و واکنش های خلاقانه به محیط را از معمار سلب می کند. تجارب دنیا در تدوین ضوابط در این حوزه ها به خوبی قابل درس آموزی است و نباید به اسم تفکر بومی، خود را از تجربه زیست بشری محروم کنیم.

اما و اگرهای معماری اسلامی

وی با تاکید بر اینکه معماری اسلامی اما و اگر دارد، تشریح کرد: اسلامی که از نفت تا ژنیک و از دموکراسی تا سینما، احکام قابل ارائه دارد، بی شک درباره کالبد زیستی آدمی نیز بدون موضع نیست. اینکه مراجعه و استخراج در باب نصوص دینی صورت نگرفته است، ناشی از کم کاری عالمان دین و معماران دیندار است.

اکبرزاده با بیان اینکه نمی توان کاشی، آجر، طاق و… را شروط لازم معماری اسلامی دانست، تصریح کرد: این عناصر ذائقه ساز ایرانی، به عنوان یک منبع فرهنگی می توانند چه در ضوابط و چه در اختیارات طراحانه محل رجوع باشند، اما الزاما زندگی ما را مسلمان وارتر نمی کنند. هرچند به سبب هنجارمندی فرهنگی که دارند، برخی هنجارهای همپیوند با خود را تقویت کرده که این نکته باید محل تامل جامعه شناسان شهری قرار بگیرد.

به گفته این معمار، در روایات بسیاری از حضرت رسول اکرم (ص) درباره مصالح و رنگ نماهای ابنیه در میادین اصلی و یا ضوابط تراکمی و عناصر الحاقی نما در گذرهای فرعی و مبلمان شهری آنها مواردی نقل شده که استدلال های ایشان و منطق طرح شده در این گزاره ها می تواند درس آموز باشد.

مشاور معماری حرم های مطهر ایران و عراق یادآور شد: شیوه واگذاری زمین های شهری، نحوه مشارکت مدنی، مسائل خدمات شهری، بازارهای ارزاق، کمربند سبز مدینه، بهداشت عمومی و جز آن از جمله مواردی هستند که درباره آنها شیوه های اهل بیت بر ما معلوم است. ولی فرآورده های پژوهشی و علمی برای بهره گیری از آنها توسط مدیریت شهری تولید نشده است؛ از این رو نمی توان تصمیم گیران را شماتت کرد.

وی افزود: بزرگترین مانع بر سر گشایش چنین افقی، نوعی تفاهم نانوشته میان متخصصان و مدیران است که پذیرفته اند اسلام، فاقد منابع کافی برای پاسخ دهی به بسیاری از نیازهای آنها است.

انکار نیازهای جامعه از سوی سنت گرایان

اکبرزاده عنوان کرد: سوی دیگر قیچی، سنت گرایانی هستند، که انتظار دارند با انکار نیازهای جامعه، ۱۴ قرن تجربه پیش رونده زیست مسلمانی را کنار گذاشته و تقلید صوری و شکلی از برهه های مختلف تاریخی از صدر اسلام تا صفویه یا قاجار را راهگشای معمای هویتی امروز می دانند.

دکتری معماری اسلامی دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه هویت، فقط از کجا آمدن نیست، به کجا رفتن هم هست و اتفاقا این دومی، تاثیرات جدی تری بر انتخاب های جامعه می گذارد، افزود: نمی توان با جامعه جنگید و تمناهای آن را سرکوب کرد.

وی خاطرنشان کرد: نمی توان با ضابطه های سختگیرانه، سرمایه را سرکوب کرد و بعد به سرمایه از پنجره ای دیگر باج داد. این وضعیت مادون لیاقت جامعه اسلامی است که حضرت امیر (ع) می فرمایند «شهرهای خود را بیارایید که رونق مسلمانی است.»