شهر

آینده معماری و شهرسازی پس از شیوع کرونا

دوری از فضای عمومی شهر، ماندن در خانه، شیوع کرونا در جهان این دو گزاره را به الزامی برای شهروندان کشورهای مختلف بدل کرد و از خانه پناهگاهی برای شهروندانی ساخت که شاید در روزگار پیش از همه گیری کرونا، جز چند ساعت خواب و استراحت، قراری در چاردیواری خانه ها نداشتند. همان طورکه پیش از این در تاریخ همه گیری ها رد خود را بر طراحی شهرها و ساختمان ها گذاشته اند، حالا با شیوع کرونا، به نظر می رسد رد این همه گیری در برخی از استانداردها و نگرش ها با ما باقی بماند. طی ماه های گذشته، بسیاری از نشریه ها و مراکز تخصصی شهرسازی و معماری از تغییرات محتمل در آینده شهرها و خانه های ما گفته اند، اقبال بیشتر به داشتن دفاتر خانگی و سرمایه گذاری بیشتر در ساخت لاین های دوچرخه و پیاده روها فصل مشترک بیشتر مطالبی است که در این حوزه منتشر شده اند، با وجود این، به نظر می رسد جهان پس از کرونا، تغییرات فراوانی را در شهرها و ساختمان های خود خواهد دید، از تغییر مصالح و تغییر استانداردهای فضای کار گرفته تا تلاش برای طراحی ساختمان هایی با امکان برقراری کمترین تماس فیزیکی با سطوح، اینها تنها بخشی از پیش بینی هایی هستند که حالا منتشر می شوند. این گزارش با نگاه به چهار مقاله برگزیده در «نشریات گاردین»، «لس آنجلس تایمز»، «آرک دیلی» و «آرکی تایزر»، مهم ترین پیش بینی ها و احتمالات را در حوزه معماری و شهرسازی بررسی می کند؛ احتمالاتی که مثل گسترش دوچرخه سواری در شهر از هم اکنون به واقعیت پیوسته اند.

تغییر طراحی محیط کار

«اولیور وین رایت»، منتقد و مدرس معماری در مقاله ای با عنوان «معماری پس از ویروس کرونا» در گاردین می نویسد که در تاریخ، طراحی شهرها و ساختمان ها همیشه از شیوع بیماری ها تاثیر گرفته اند. به نوشته گاردین، در قرن نوزدهم، این شیوع وبا بود که نظم نوین خیابان ها را تعریف کرد. همه گیری های بحرانی قرن نوزدهم منجر به توسعه زیرساخت های فاضلاب شهری در اروپا شد و برای احداث این فاضلاب ها در زیرزمین، لازم بود تا خیابان ها عریض تر و با کم ترین پیچ و خم احداث شوند. علاوه بر وبا، شیوع طاعون خیارکی در ۱۸۵۵ در چین و هند که جان۱۲ میلیون انسان را گرفت، از نبرد جهانی علیه موش ها قوانین جدیدی را برای معماری ساختمان ها به وجود آورد. برای مبارزه با نفوذ موش ها به درون ساختمان ها، شیوه های طراحی قاب های در و پنجره و حتی فونداسیون ساختمان تغییر کردند. علاوه بر طاعون، شیوع سل در اروپا در تمایل طراحان به استفاده بیشتر از نور در ساختمان بی تاثیر نبود. استفاده بیشتر از رنگ سفید در اتاق ها، به ویژه آسایشگاه ها و لزوم استفاده از کاشی در حمام برای سهولت ضدعفونی محیط از دستاوردهای جامعه ای بود که در مبارزه با سل ضرورت های جدیدی را برای ساختمان های خود تدارک می دید. گاردین با اشاره به این سابقه تاریخی می نویسد: «فرم ساختمان همیشه همانقدر که تابع عملکرد بوده است، به ترس از شیوع بیماری های عفونی نیز پاسخ داده است.»

فضای اشتراکی کار یکی از مصادیق معماری است که به نوشته گاردین، پس از شیوع همه گیری کرونا با اقبال کمتری مواجهه شده است. «دارن کامبر»، مدیر اجرایی شرکت «اسکات براونینگیز» به گاردین می گوید: «پیش از این شاهد استقبال بسیاری زیادی از ایده فضای اشتراکی کار بودیم، اما پس از شیوع کرونا باز هم شرکت ها و دفاتر تمایل خواهند داشت که تمام کارکنان شان را در کنار یکدیگر و در یک اتاق جای بدهند؟» فضای کار اشتراکی بر پایه تعامل اجتماعی شکل گرفته بود، فضایی که به کارکنان اجازه می دادند فارغ از دیوارهای اداره ها و دفاتر، با تعامل بهتر، بتوانند در ارتباطی نزدیک تر و صمیمی تر با یکدیگر کار کنند، اما حالا کامبر به گاردین می گوید که تحت تاثیر شیوع ویروس کرونا در جهان، قطعا فضاهای کار به اتاقک های سلولی در دهه ۵۰ میلادی باز نخواهد گشت، اما به تبع همه گیری کرونا، تراکم در فضاهای اشتراکی کمتر خواهد شد، پلان های وسیع تری برای این مراکز تعبیه خواهد شد و نورگیری و تهویه بیش از گذشته مورد توجه قرار خواهد گرفت.

«آرجان کیکیر»، مدیر اجرایی طراحی دفاتر اداری در شرکت «نورمن فاستر» و «زاها حدید» به گاردین می گوید که پس از شیوع کرونا، راهروها و راه پله ها بیش از پیش در طراحی دفاتر اداری مورد توجه معماران قرار خواهند گرفت، او می گوید: «پیش از این همه چیز در طراحی فضای کار مربوط به از بین بردن موانع فیزیکی میان کارکنان بود، اما حالا فکر نمی کنم تمایل به ادغام فضاها و سرریز آنها به یکدیگر به چشم بخورد.» تیم کایکر در دفتر معماری زاها حدید، حالا بر پروژه ای به نام «دفاتر کار آینده نگر» کار می کنند که این طرح متاثر از همه گیری کروناست. یکی از ویژگی های این طرح، طراحی «مسیرهای بدون تماس» برای شرکت ها و اداره هاست. طبق این طرح، کارمندان و کارکنان به ندرت مجبور به لمس سطوح می شوند، برای مثال، آنها دیگر نیازی به فشردن دکمه آسانسور ندارند و با استفاده از یک برنامه طراحی شده روی گوشی های هوشمند خود می توانند از آسانسور استفاده کنند، یا اینکه کارکنان یک دفتر، با استفاده از این طرح از لمس دستگیره ها بی نیاز می شوند و یک سیستم هوشمند تشخیص چهره وظیفه باز و بسته کردن درهای اداره و دفتر کار را به عهده می گیرد.

شهرها تغییر خواهند کرد

بلوارهای وسیع شهری، سیستم دفع بهداشتی فاضلاب شهری و لوله کشی فاضلاب خانگی از تغییرات در طراحی شهری هستند که به نوشته مقاله «همه گیری های گذشته طراحی شهرها را تغییر دادند»، در لس آنجلس تایمز، حاصل شیوع همه گیری ها در قرن نوزدهم بودند. به نوشته لس آنجلس تایمز، در قرن بیستم، بیماری سل، حصبه، فلج اطفال و آنفلوآنزای اسپانیایی در شکل گیری برنامه ریزی شهری، پاکسازی زاغه ها، اصلاح امور اجاره نشینی، مدیریت پسماند شهری، تفکیک مناطق صنعتی و مسکونی در شهرها و تاکید استفاده از فولاد و شیشه، به عنوان مصالح ساختمانی که ساده تر تمیز می شوند، نقش داشتند. با توجه به این سابقه تاریخی، این روزنامه پیش بینی می کند که شیوع کرونا در جهان نیز می تواند شهرسازی در جهان را متاثر کند. یکی از این تغییرات، توجه دوباره به شهرک های حومه شهری و تلاش برای برقراری عدالت در تسهیلات شهری در پیرامون شهرهای بزرگ است، زیرا در شیوع ویروس کرونا، در خانه ماندن و دوری از مراکز شلوغ شهری بیش از پیش مورد نظر قرار گرفت. این مقاله تاکید می کند که در این ایام، دورکاری یکی از مقتضیات در خانه ماندن و قطع زنجیره شیوع کرونا بود. همین الزام در آینده نیز می تواند در برخی از شرکت ها ادامه داشته باشد و با توجه به دستاوردهای دورکاری، مثل کاهش ترافیک شهری و کاهش آلودگی شهری، توسعه مناطق حومه شهری برای کاهش شلوغی در مراکز شهرهای بزرگ می تواند مورد توجه سیاست گذاران شهری قرار بگیرد. این مقاله نکته مثبت شیوع کرونا را برای طراحی شهری، در احتمال شکل گیری توزان میان مناطق نسبتا محروم حومه شهری و مرکز شهرها می داند و می نویسد: «همه گیری کرونا شهرهای بزرگ را با تراکم جمعیت در مرکز شهر و ضعف زیرساخت های شهری در حومه مواجهه کرد، آینده هنوز نامشخص است اما با پایان همه گیری کرونا در آینده احتمالا می توانیم شاهد تغییر توازن منطقه ای به نفع رشد تسهیلات و توسعه حاشیه شهرها باشیم.»

این روزنامه در بخش دیگری از گزارش خود، مهم ترین تاثیر شیوع کرونا در معماری را توجه مجدد به تهویه ساختمان ها، خصوصا ساختمان های بیمارستانی و درمانی می داند و می نویسد که با تجربه فعلی بیمارستان ها برای به کارگیری شیوه های مختلف تصفیه و تهویه هوا، احتمالا دستاوردهای جدید در آینده به قوانین احداث مجتمع های درمانی و بیمارستانی بدل شود، علاوه بر توجه بیشتر به تهویه، تعبیه نورگیر و پنجره های بیشتر در ساختمان ها، شیوه انتخاب مصالح در ساخت بیمارستان ها و مراکز دیگر نیز به زعم این مقاله در آینده تغییر خواهد کرد. شیوع کرونا بار دیگر یادآوری کرد که برخی از مصالح مثل آلیاژ مس و سطوح پلیمری در برابر میکروب و ویروس مقاومت بیشتری از خود نشان می دهند، این روزنامه با استناد به پژوهش های اخیری که در ارتباط با زمان و دوام ماندگاری ویروس کرونا روی این سطوح صورت گرفته است، می نویسد که شاید یکی از استراتژی های آینده در طراحی ها مکان هایی مثل آسایشگاه ها، گرم خانه ها، کارگاه ها و سایر مکان هایی که ساکنان آن چندان گزینه ای برای رعایت فاصله اجتماعی ندارند، استفاده گسترده از این مصالح در ساخت و ساز باشد.

یک همه گیری به نفع دوچرخه ها

کرونا و کاهش ترددهای غیرضروری در شهر، بار دیگر به سیاست گذاران شهری یادآوری کرد که گسترش استفاده از دوچرخه می تواند شهرهای انسانی و سالم تری را برای شهروندان به وجود بیاورد. طی همه گیری کرونا و قرنطینه در شهرهای جهان، بارها مقاله های مختلفی در این مورد نوشته و منتشر شده است، نشریه تخصصی «آرک دیلی» در مقاله ای با عنوان «شهرسازی تاکتیکی: تصور دوباره شهرها پس از کووید۱۹» با استناد به شهر لندن، به تغییر انگاره شهری پیش و پس از شیوع ویروس کرونا اشاره کرده و نوشته است که بسیاری از شهروندان لندن، در قبال زندگی در مرکز شهر و دسترسی به موزه ها، رستوران ها، سالن های کنسرت و باشگاه های ورزشی، پیش از این در آپارتمان های کوچک تر و گران تر زندگی می کردند. با شیوع کرونا و اعمال محدودیت های تردد و قرنطینه شهری، این مراکز شهری بسته شدند و در غیاب مراکز پویای شهری، در خانه های کوچک میان حجم انبوهی از ساختمان ها به دام افتادند و دسترسی آنها به فضای باز پیش از پیش احساس شد.

 به گزارش آرک دیلی، لندن بیش از ۸۰۰ کیلومتر مربع مساحت سبز دارد، اما از این حجم، فقط ۲۶ درصد آن برای عموم قابل استفاده و ۳۶ درصد آن در تملک باغ های خصوصی است. شیوع کرونا و بسته شدن پارک های عمومی این تضاد را بیش از پیش به نمایش گذاشت و ضرورت بازپس گیری خیابان ها از اتومبیل ها به نفع پیاده ها و دوچرخه سواران را بیش از پیش نشان داد. به نوشته این گزارش، هر شهروند لندنی به طور متوسط یک سال از عمر خود را در حمل و نقل شهری می گذراند و بیش از ۲۲۵ هزار کیلومتر درون شهر طی می کند. علاوه بر آن، ۳۵ درصد از سفرهای لندن با حمل و نقل عمومی صورت می گیرد، ۳۷ درصد با استفاده از اتومبیل شخصی، ۲۵ درصد پیاده و فقط ۲.۵ درصد با دوچرخه. پس از قرنطینه لندن در شیوع کرونا، این شهر شاهد ۸۵ درصد کاهش تردد وسایل نقلیه در خیابان های خود بود، با توجه به این تغییر، شهردار لندن با شروع برنامه «فضای خیابان لندن» درصدد تحول خیابان های لندن به نفع دوچرخه سواران برآمده است که با پایان همه گیری، از عادت جدید شهروندان خود به نفع کاهش تردد اتومبیل های در خیابان های شهر بهره بگیرد و دوچرخه سواری در لندن را ده برابر و پیاده روی را پنج برابر افزایش دهد، برای این تغییر دولت دو میلیارد پوند بودجه در نظر گرفته است، به نوشته این گزارش، این تغییر و تغییرهای مشابه در آینده متاثر از همه گیری کرونا در شهرهای جهان رخ خواهند داد و شهرها بیش از پیش پیاده محور و دوچرخه محور خواهند شد.

خانه ای برای کار

معماری، علاوه بر تغییراتی که در طراحی بیمارستان ها و فضاهای کاری خواهد دید، نگاه تازه ای نیز به مفهوم خانه خواهد داشت؛ خانه ای که در روزهای قرنطینه جهانی، محل کار بسیاری از مردم جهان بود و هنوز هم هست. وب سایت تخصصی «آرکیتایز» در مقاله ای ابعاد تغییر طراحی خانه ها و مجتمع های مسکونی را پس از همه گیری کرونا بررسی کرده است. طبق این مقاله با عنوان «۶ تغییری که همه گیری کرونا در طراحی خانه ها به وجود خواهد آورد»، یکی از مهم ترین تغییرات در طراحی خانه، بازنگری در فضای باز شخصی در طراحی فضاهای مسکونی خواهد بود. آرکیتایزر می نویسد که پس از شیوع ویروس کرونا، به نظر می رسد تقاضا برای طراحی فضاهای بیرونی خصوصی، مثل باغچه، باغ یا حیاط شخصی افزایش یابد. این تقاضا حتی می تواند به طراحی بالکن ها و پشت بام های سبز نیز منتهی شود، حتی در آپارتمان های کوچک. محصور بودن در میان دیوارهای آپارتمان های کوچک، حالا به زعم نویسنده این مقاله نیازی را برای داشتن فضای باز خصوصی، حتی به اندازه دو مترمربع که با شیشه از سایر فضاهای خانه جدا شود، شکل داده است.

علاوه بر این، این مقاله پیش بینی می کند که پس از پایان همه گیری کرونا، تقاضا برای طراحی خانه هایی افزایش می یابد که بتوانند همزمان محل کار باشند. همان طورکه شیوع کرونا بسیاری از میزهای ناهارخوری در خانه ها را به میز کار تبدیل کرده است، این مقاله پیش بینی می کند که پس از پایان همه گیری، طراحان بیش از پیش خانه را محل کار و درآمدزایی بدانند و فضایی را برای دفاتر خانگی در دل فضاهای دیگر خانه طراحی و تعریف کنند.

مطالب پیشنهادی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا