گیتی اعتماد یکی از صاحبنظران حوزه شهرسازی و معماری کشور، اعتماد، خواسته و تلاش شهروندان را شرط اولیه تحقق شهر پایدار می‌داند و می‌گوید: قوانین و مقررات باید به جای تمرکز بر کمیات فیزیکی استفاده از مصالح به کیفیات ناشی از استفاده آن در تطابق با شرایط زیست‌محیطی مورد توجه قرار گیرد.
دکتر گیتی اعتماد، تحصیلکرده معماری و دکترای شهرسازی به بیان نقطه‌نظرات
خود راجع به شهر پایدار پرداخت. وی که در حال حاضر مدیرعامل شرکت مهندسین مشاور
طرح و معماری است به عنوان یکی از صاحبنظران تعریف و بسط مفاهیم توسعه پایدار در
حوزه معماری و شهرسازی کشور نیز هست. اعتماد خواست و تلاش شهروندان را شرط اولیه
تحقق شهر پایدار دانسته و در عین حال توسعه کالبدی شهر پایدار را در انطباق با
ظرفیت‌های زیست‌محیطی قابل‌تحقق می‌داند.
این صاحبنظر همچنین لازمه تحقق شهر پایدار را مدیریت یکپارچه شهری و
تحقق معماری پایدار در شهرها عوان می کند و می‌گوید که در قوانین و مقررات باید به
جای تمرکز بر کمیات فیزیکی استفاده از مصالح به کیفیات ناشی از استفاده آن در
تطابق با شرایط زیست محیطی تمرکز کرد. گفتگوی مشروح ما را با این بانوی معمار و
شهرساز می‌خوانید:
تعریف توسعه پایدار و شهرپایدار چیست؟
برای وضوح بیشتر شاید بهتر است تعریف را بر عکس کنیم، توسعه غیر
پایدار چیست؟ توسعه‌ای که به محیط زیست صدمه بزند حال چه به صورت کمی یا کیفی؛ پس
توسعه پایدار توسعه‌ایست که ضرر و یا پیامدی منفی برای محیط‌زیست نداشته باشد و یا
حداقل پیامد مهم و زیادی برای محیط زیست و تغییر بوم یک منطقه به وجود نیاورد.
شهر پایدار نیز مانند توسعه پایدار است. یعنی شهری که زندگی در آن و
توسعه آن (که حتماً باید در حد معقول و ظرفیت بوم آن باشد) موجب تغییرات نامطلوب
در محیط‌زیست نگردد. (آلودگی هوا، صوت، خاک و زمین، از بین رفتن درختان، جنگل‌ها،
مزارع کشاورزی و …) عوامل تشخیص آن سنجیدن وضعیت شهر با شاخص‌های مربوطه است
(مثلاً هوای آن، میزان آلودگی صوتی آن، خاک و زمین آن و غیره)
آیا درجهان شهر پایدار داریم؟
بله، ونکور در آمریکای شمالی (کانادا) وین در اروپا، سانفرانسیسکو در
آمریکا، اسلو در نروژ، کوریتیبا در برزیل، کپنهاک در دانمارک
عوامل تحقق یک شهرپایدار چیست؟
عوامل تحقق یک شهر پایدار در وهله اول خواست و تلاش شهروندان (از طریق
فرهنگ سازی و آگاه کردن آنها توسط مسئولین و NGOها) برای
بدست آوردن یک شهر پایدار است و رفتن به سوی یک شهر سبز (کاهش آلودگی هوا، از طریق
استفاده حداکثر از وسایل حمل و نقل عمومی، دوچرخه، پیاده روی کاهش زباله و غیره
…)
توسعه کالبدی شهر؛ چگونه با اهداف پایداری محقق خواهد شد؟
توسعه کالبدی پیوسته شهر باید با توجه به ظرفیت محیط شهر در حد معقول
و منطقی صورت گیرد چه به صورت افقی و چه به صورت عمودی و جهت توسعه نیز با توجه به
موقعیت شهر و اطرافش و شاخص‌های محیط‌زیست انتخاب گردد و نه اینکه عوامل سوداگرانه
برای تحقق آن به وجود آید.
نقش حمل و نقل شهری در شهر پایدار چیست؟
شاید مهمترین عامل در تحقق یک شهر پایدار (و از طرف دیگر در
آلودگی شهر) موضوع حمل و نقل باشد هر چه به طرف حمل و نقل سبز (عمومی، پیاده،
دوچرخه و سوخت پاک، الکل، بنزین‌های خاص بدون سرب و غیره) برویم مسلماً تحقق یک
شهر سبز و پایدار بیشتر خواهد بود.
نقش شبکه های مخابراتی و اینترنتی در شهر پایدار چیست؟
مسلماً شبکه‌های اطلاعاتی دو نقش مهم را در شهر باید ایفا کنند
نقش اول و مهمتر آگاهی رسانی به همه شهروندان (البته آگاهی درست و نه شایعه و جوسازی)
است. نقش دوم می‌تواند در انجام بخشی از کار‌های اداری، خرید و غیره، شهر باشد که
در کاهش رفت و آمد شهری می‌تواند بسیار موثر گردد.
استراتژی مدیریت شهری در تحقق شهرپایدار چیست؟
من از استراتژی مدیریت موجود شهری در ایران در این زمینه چندان
اطلاعی ندارم ظاهراً ادعاهایی می‌شود مثلاً شعار قطع درختان را قطع کنید از یک طرف
و قطع ۱۷ هزار اصله برای ساختن یک بزرگ راه از سوی دیگر.
آیا این استراتژی در ایران قابل تحقق است؟
اما این که آیا در ایران قابل تحقق است؟ بله اگر مدیریت یک پارچه شهری
به وجود آید. سوداگری جایش را به عزمی راسخ برای ایجاد یک شهر پایدار به کمک
شهروندان بدهد، منبع در آمد شهرداری بجای تراکم فروشی بر پایه عوارض و مالیات‌های
معقول شهری (عوارض بنزین، زباله، آب، برق، تلفت، کانال‌های تلویزیون و غیره) و
پایدار شود حتما ما بسوی یک مدیریت شهری پایدار خواهیم رفت.
نقش مدیرت اطلاعات مکانی در شهر پایدار چیست؟
نقش مدیریت اطلاعات مکانی می‌تواند بسیار وسیع باشد (بستگی به مقدار
اطلاعات و نوع آن دارد) از وضعیت جغرافیائی و مکانی تا کاربری‌های موجود آتی و
غیره تا هر گونه توسعه را در آن نقطه هدایت، کنترل و بهینه سازد
فن آوری های تاثیرگذار در توسعه پایدار شهری کدامند؟
ایجاد بانک اطلاعات از وضع موجود و آتی یک شهر و محلات و اطراف آن با
برنامه‌ریزی به هنگام و به روز و دسترسی به این اطلاعات برای همه شهروندان و به
طور کلی هوشمند ساختن سیستم اطلاعات مکانی شهر.
آیا شما با توسعه پایدار در کنار بلند مرتبه سازی موافق هستید؟
به نظر من موضوع بلند مرتبه و کوتاه مرتبه به صورت مطلق نباید مطرح
شود در یک شهر برحسب موقعیت جغرافیائی، محیط زیستی، جمعیتی و اقتصادی و غیره
میتوان در نقاطی بلند مرتبه سازی کرد (آنهم با رعایت همه مسائل محیط زیست، از جمله
جهت باد، فواصل برج‌ها، فضای سبز اطراف آنها، فاضلاب و غیره). بطور کلی بلند مرتبه
سازی در نقاط مناسب (از نظر دسترسی‌ها، فضای سبز و باز کافی، امکان عبور باد و نور
رسانی) می‌تواند مناسب باشد حتی در مواردی از توسعه افقی برای کاهش ترافیک، بهتر
باشد. اما در نقاط نامناسب موجب افزایش آلودگی‌ها و ترافیک می‌شود.
رابطه شهرپایدار با معماری پایدار چیست؟
مسلماً در یک شهر پایدار هم شهرسازی باید سبز و پایدار باشد (عواملی
که در بالا برشمرده شد، مانند نبود آلودگی‌ها، ایجاد فضاهای مطلوب شهری، مشارکت و
آگاهی مردم و غیره) و هم معماری باید سبز و پایدار باشد (نوع مصالح، نوع معماری،
پایداری بنا و نه تخریب هر چند سال و تبدیل یک طبقه به چند طبقه و غیره)
تفاوت ساخت و سازهای امروزی ما با گذشته تاریخی کشور چیست؟ آیا مقررات
ساخت و ساز امروزکشور با هدف تحقق توسعه پایدار شکل گرفته است؟
در گذشته در معماری سنتی ما هم از نظر مصالح (بومی) و هم از نظر
فضاهای معماری و جهت گیری ساختمان و غیره حتی المقدور با اقلیم و بوم و منطقه ای
که در آن بنا قرار می گرفت همخوانی وجود داشت و حتی در دوران اولیه تجدد نیز عمدتا
مصالح مناسب تری را نسبت به امروز می بینیم اما اکنون با کاربرد مصالح متنوع و
عمدتا غربی(شیشه، آلمینیوم، سنگ و غیره) این مصالح و معماری حاصل از آن هیچگونه
همخوانی با بوم و محیط زیست مناطق مختلف کشور ندارد و در مقررات نیز بیشتر توجه به
اندازه های کمی شده است به جای آنکه به مصالح و کیفیت بنا بپردازند.
برای آخرین سوال، آیا مداخلات در بافت های ناکارآمد شهری مثل بافت
اطراف حرم حضرت رضا)ع(یا بافت قدیم شیراز منطبق با مباحث توسعه پایداراست؟
به هیچ وجه. بافت‌های تاریخی بخشی از هویت و تاریخ یک شهر است که
متاسفانه بخصوص در مشهد و در شیراز به نحو دلخراشی نادیده گرفته و تخریب شد. وقتی
صحبت از محیط‌زیست می‌کنیم، تاریخ و هویت هم بخشی از این محیط زیست است که باید در
نظر گرفته شوند.
