جزئیات میزبانی ایران از وزرای مسکن و شهرسازی آسیا و اقیانوسیه
عضو هیئت مدیره شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با بیان این‌که شعار سومین نشست تخصصی کارگروه منطقه‌ای بهسازی مناطق نابسامان شهری «برنامه‌ریزی برای ایجاد پل میان خط مشی و اجرا» است از گردهمایی سه روزه وزرای مسکن و شهرسازی کشورهای عضو اجلاس مسکن و شهرسازی آسیا و اقیانوسیه در تهران خبر داد.
ایران روزهای هشتم
تا دهم آذرماه با تشکیل کارگروهی میزبان وزرای کشورهای عضو اجلاس مسکن و
شهرسازی آسیا و اقیانوسیه خواهد بود. این کارگروه که مسئولیت ٖآن راشرکت
عمران و بهسازی به نمایندگی از وزارت راه و شهرسازی بر عهده دارد به موضوع بافت‌های
نابسامان شهری در کشورهای آسیا و اقیانوسیه و ارائه راهکارهایی برای ساماندهی به
این بافت‌ها اختصاص دارد. مجید روستا عضو هیئت مدیره شرکت عمران و بهسازی شهری
ایران درباره پیشینه
برگزاری این کارگروه و اهداف کارگروه پیش‌رو توضیحاتی ارائه داد که متن این گفتگو
در ادامه آمده است:
آقای روستا، با
توجه به برگزاری چند دوره از اجلاس وزرای مسکن و شهرسازی آسیا و اقیانوسیه ابتدا
کمی درباره پیشینه این اجلاس و اهداف برگزاری سومین نشست کارگروه منطقه‌ای بهسازی
مناطق نابسامان شهری در تهران توضیح دهید.
برنامه اسکان بشر
سازمان ملل متحد (هبیتات)، اجلاس منطقه‌ای وزرای مسکن و شهرسازی را در قاره‌های
مختلف برگزار می‌کند که این اجلاس در کشورهای آسیا و اقیانوسیه نخستین بار در ۱۶
دسامبر ۲۰۰۶ در دهلی برگزار شد.
هدف از برگزاری این
اجلاس بررسی چالش‌های شهرنشینی، وضعیت حوزه‌های خانه‌سازی، مدیریت سکونتگاه‌ها،
اهداف توسعه هزاره، فقر شهری و توسعه سکونتگاه‌های نابسامان شهری است. در حالی که
کشورهای آسیا و اقیانوسیه ۶۰ درصد جمعیت شهرنشین دنیا را به خود اختصاص داده‌اند و
اساسا از لحاظ مسائل و چالش‌های شهری با چالش‌های زیادی مواجهند می‌توان گفت که
تنوع آسیب‌ها و چالش‌های شهری در این دو قاره زیاد است. آسیا و اقیانوسیه در همه
حوزه‌ها از مخاطرات محیطی تا مسکن و تامین مالی، تغییرات آب‌‌وهوایی و اقلیم با
مشکلات عدیده‌ای دست به گریباند.
در بیانیه دهلی نو
که در نخستین اجلاس وزرای مسکن و شهرسازی آسیا و اقیانوسیه منتشر شد وزرای مسکن و
شهرسازی ۶۸ کشور عضو ضمن پذیرش چالش‌ها و مسائل خاص توسعه شهری منطقه
آسیا-اقیانوسیه تعهداتی را در چارچوب اهداف توسعه هزاره متقبل شدند. در همان اجلاس
تصمیم گرفته شد که موضوعات در پنج کارگروه با توجه به مشکلات شهرها مورد بررسی
قرار بگیرند.
تقسیم‌بندی این
کارگروه‌ها بر چه اساسی صورت گرفته و چه کشورهایی ریاست آن‌ها را بر عهده دارند؟
کارگروه شماره یک
با موضوع برنامه‌ریزی و مدیریت شهری و روستایی (جمهوری هند)، کارگروه شماره دو با
موضوع بهسازی مناطق نابسامان شهری (جمهوری اسلامی ایران)، کارگروه شماره سه با
موضوع تحقق اهداف توسعه هزاره در زمینه آب و فاضلاب، کارگروه شماره چهار با موضوع
تامین منابع مالی و شیوه‌های تامین مسکن خصوصا برای کم‌درآمدها (جمهوری کره) و
کارگروه شماره پنج توسعه شهرنشینی پایدار با محوریت سوانح (جمهوری اندونزی) تشکیل
شده است.
برای تعیین رئیس هر
کارگروه، ابتدا کشورهای عضو پیشنهاد خود را برای بر عهده گرفتن ریاست اعلام کردند
و در نهایت با تصویب هیئت رئیسه مسئولیت هر کارگروه به یک کشور که در زمینه موضوع
کارگروه فعالیت کرده بود و دغدغه پرداختن به آن را داشته باشد واگذار شد.
از ایران به عنوان
رئیس دومین کارگروه نام بردید. آیا انتخاب ایران به عنوان رئیس این کارگروه که به
موضوع بهسازی بافت‌های فرسوده اختصاص دارد به دلیل دغدغه‌های دولت برای ساماندهی
بافت‌های ناکارآمد شهری است؟
در راستای تحقق
مفاد بیانیه‌ها و شرح وظایف کارگروه بهسازی مناطق نابسامان شهری آسیا-اقیانوسیه در
سال ۱۳۸۷ریاست کارگروه بهسازی مناطق نابسامان شهری به عنوان یکی از کارگروه‌های
زیر مجموعه اجلاس وزرای مسکن و شهرسازی کشورهای آسیا-اقیانوسیه به جمهوری اسلامی
ایران واگذار شد و دبیرخانه آن در شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران به
نمایندگی از وزارت راه و شهرسازی عهده‌دار شکل گرفت.
در همین راستا
اولین نشست کارگروه بهسازی مناطق نابسامان شهری تهران در سال ۱۳۹۱ با عنوان
«توانمندسازی، توسعه محله‌ای و همراهی رشد با هویت و عدالت: کلید بهسازی مناطق
نابسامان شهری» به میزبانی دولت جمهوری اسلامی ایران از ۱۲ تا ۱۴ تیرماه برگزار
شد.
در همین رابطه، یک
کمیته علمی متشکل از دستگاه‌های اجرایی و اساتید دانشگاه برای پرداختن به موضوعات
مرتبط با این کارگروه تشکیل شد که یکی از اقدامات اصلی برای بررسی معضلات مناطق
نابسامان شهری محسوب می‌شود. در همین راستا نقشه راهی بر اساس شرح خدمات مصوب این
کارگروه تهیه و نقش نهادهای دولتی، نهادهای غیردولتی، شهرداری‌ها و دانشگاه‌ها در
این موضوع تعیین شد.
ایران پیش از این
دو کارگروه مرتبط با بهسازی بافت‌های نابسامان برگزار کرده است. این کارگروه‌ها چه
دستاوردهایی داشته و در سومین کارگروه به دنبال دستیابی به چه اهدافی هستید؟
خوشبختانه برگزاری
دو نشست پیشین را می‌توان موفق ارزیابی کرد. برای مثال در اولین نشست کارگروه
بهسازی مناطق نابسامان شهری که در سال ۱۳۹۱ برگزار شد، کمیته علمی جلساتی را با
سفرای عضو اجلاس وزارتی مسکن و شهرسازی برگزار کرد، ضمن این‌که تهیه گزارش ملی
کشورها بر اساس استانداردهای هبیتات و تهیه گزارش ملی جمهوری اسلامی ایران از دیگر
نتایج این نشست‌ها بود.
پس از پایان اجلاس
پنجم در آذرماه سال گذشته تمهیدات لازم برای برگزاری سومین نشست کارگروه منطقه‌ای
بهسازی مناطق نابسامان شهری آسیا و اقیانوسیه انجام شد و موضوعاتی مانند شاخص‌ها،
راه‌اندازی وبسایت تخصصی، گردآوری تجارب برتر در این زمینه مورد بررسی قرار گرفت.
کارگاه آموزشی مرتبطی نیز در پنج روز با حضور اساتید بنام آسیا و اقیانوسیه در این
حوزه با موضوع مستندسازی تجارب برگزار شد.
نشست سوم کارگروه
منطقه‌ای بهسازی مناطق نابسامان شهری آسیا و اقیانوسیه هشتم تا دهم آذرماه در
تهران برگزار می‌شود که در دو روز ابتدایی نشست‌های تخصصی کارگروه و در روز پایانی
نیز نشست هیئت رئیسه کشورهای عضو به میزبانی وزارت راه و شهرسازی در تهران برگزار
می‌شود.
محور اصلی فعالیت‌ها
در این کارگروه در سال جاری چه خواهد بود؟
شعار این کارگروه
«بهسازی مناطق نابسامان شهری: ایجاد پل میان خط مشی و اجرا (سیاست‌ها و اجرای آن‌ها)»
انتخاب شده است و در چارچوب این مضمون، چهار مضمون جانبی با توجه به برنامه اجرایی
سئول شامل بهترین نمونه‌های عملکردی، شاخص‌های شناسایی بهسازی مناطق نابسامان
شهری، شاخص‌های بهسازی مناطق نابسامان شهری و کمیته علمی مجازی بررسی خواهد شد.
در بخش بهترین
نمونه‌های عملکردی، تبادل دانش و تجربیات با مشارکت در پایگاهی اطلاعاتی به نام
پایگاه اطلاعاتی بهترین نمونه‌های عملکردی که دبیرخانه کارگروه ۲ ایجاد شده است
انجام می‌شود. در بخش شاخص‌های شناسایی بهسازی مناطق نابسامان شهری آموزه‌هایی که
در زمینه سنجش شناسایی مناطق نابسامان شهری در مناطق آزمایشی برای لحاظ کردن در
پایگاه اطلاعاتی بهسازی سکونتگاه‌های نابسامان فراگرفته شده است با تاکید بر شاخص‌های
تعیین شده در ایران مرور خواهد شد.
ضمن این‌که در
تلاشیم با برگزاری نشست سوم حضور ایران را در ارتباط با بافت‌های فرسوده بیشتر
کنیم. در یکی دیگر از محورها نیز شاخص‌های بهسازی مناطق نابسامان شهری بررسی می‌شود.
ضمن این‌که در کمیته علمی مجازی نیز نتایج تحلیل کاربران از کمیته علمی مجازی برای
افزایش سطح و گستره مشارکت برررسی خواهد شد.
به تشکیل کمیته
علمی مجازی اشاره کردید. این کمیته با چه هدفی تشکیل شده و در آن چه اقداماتی
انجام می‌شود؟
هدف کمیته علمی
مجازی این است که بتوانیم از حضور نمایندگان سایر کشورها و متخصصان اجرایی و علمی
آن‌ها که امکان حضور در اجلاس و کارگروه‌ها را ندارند استفاده کنیم. در واقع این
کمیته به منظور مرور و بررسی نتایج تحلیل کاربران از کمیته علمی مجازی برای افزایش
سطح و گستره مشارکت ایجاد شده و در آن اطلاعات به اشتراک گذاشته می‌شود و تبادل
نظر صورت می‌گیرد. ضمنا دسترسی به سایتی که برای این کمیته در نظر گرفته شده برای
عموم مردم آزاد است.
در ایران برای
شناسایی بافت‌های ناکارآمد شهری سه شاخص در نظر گرفته شده است. آیا قرار است با
بهره‌گیری از سه شاخص تعیین شده در ایران برای شناسایی بافت‌های ناکارآمد شهری در
این اجلاس به یک تعریف واحد برسیم یا خیر؟
برای نتیجه‌بخش شدن
جلسات باید در بین کشورهای منطقه به ادبیات مشترکی با محوریت دبیرخانه این کارگروه
که در ایران استقرار پیدا کرده است دست یابیم و در همین زمینه مکاتباتی با سایر
کشورها نیز انجام داده‌ایم.
نکته اصلی این است
که در ایران نیز اعتقاد زیادی به سه شاخص تعیین بافت فرسوده یعنی ناپایداری،
ریزدانگی و نفوذناپذیری نداریم. ضمن این‌که در کارگروه مذکور کشورهای آسیا و
اقیانوسیه نیز حضور دارند و باید نگاهی منطقه‌ای به موضوع داشته باشیم تا بتوانیم
با شاخص‌های تعیین شده به موضوع بافت‌های ناکارآمد در کل کشورهای عضو بپردازیم.
شاخص‌های شناسایی و
بهسازی مناطق نابسامان شهری باید به گونه‌ای تدوین شود که به عنوان یک دستورالعمل
واحد به ملاک عمل کلیه کشورها تبدیل شوند و هر کشور با توجه به ویژگی‌های خود بتواند
از آن بهره بگیرد.
شکی نیست که اجرایی
شدن این روند دشوار است و به دلیل وجود تعاریف متفاوت از این مسئله در کشورهای
عضو، شاخص‌ها و نحوه مداخله و مواجهه با این موضوع نیز مختلف خواهد بود اما آن‌چه
برای ما در برخورد با این مشکل بیش از همه اهمیت دارد معضل «فقر شهری» است یعنی
نگاه به موضوع صرفا نباید کالبدی باشد و مسائل اجتماعی نیز در این روند دخیلند.
می‌توان نقطه
اشتراکی در تمامی کشورها در حوزه بافت‌های نابسامان شهری تعیین کرد؟
در مجموع آن‌چه به
نظر می‌آید این است که فقر شهری در حوزه‌هایی مانند اشتغال، درآمد، امنیت و بهداشت
در تمامی کشورها یکسان است. در ادبیات کلی بحث اصلی، ساماندهی مناطق فرودست کشورها
(slum) است و سیاستی که ما در این
کارگروه دنبال می‌کنیم بحث ارتقای مناطق نابسامان شهری است که در حوزه‌هایی مانند
آموزش، بهداشت، امنیت، دسترسی به خدمات، آب بهداشتی و فاضلاب مطرح می‌شود و این‌ها
مسائل کل کشورهای منطقه است.
در ایران شرایط به
نحو دیگری است و بافت‌های هدف به بخش‌های مختلفی از جمله بافت فرسوده، سکونتگاه‌های
غیررسمی و بافت‌های تاریخی تقسیم بندی می‌شوند. اگر بخواهیم همین روند را با
جزئیات در کشورها اجرا کنیم باید به گونه‌ای باشد که همه کشورها بتوانند از آن
استفاده کنند و از آن‌جایی که این تفکیک‌ها در کشورهای مختلف متفاوتند باید نگاهی
جامع به موضوع داشت.
قطعا شرایط بهسازی
بافت‌های ناکارآمد در ایران متفاوت است، از آن‌جایی که بافت‌های تاریخی در ایران
اغلب در مناطق محروم شهر واقع هستند و مزیت اقتصادی آن‌ها در چرخه اقتصادی بهره
گرفته نمی‌شود برای ما تفاوت چندانی با بافت‌های فرسوده و ناکارآمد از لحاظ فقر
شهری و سکونتی ندارند اما این امر الزاما در همه کشورها بدین گونه نیست.
در سنوات گذشته در
این اجلاس و کارگروه‌ها شاخص‌هایی به تصویب کشورها رسیده و این شاخص‌ها را به صورت
پایلوت در شهر پاکدشت اجرا کردیم و نتایج آن را در این کارگروه اعلام می‌کنیم. این
شاخص‌ها در سه شهر دیگر شامل ملارد، ورامین و قم نیز به صورت پایلوت شناسایی و
اقدمات بهسازی در آن‌ها اجرا خواهد شد.
در اجلاس پنجم که
سال گذشته در کره جنوبی برگزار شد تیمی متشکل از دولت و دانشگاه از ایران حضور
یافته بود. آیا برنامه‌ای تدوین شده که در سومین کارگروه مسئولانی از حوزه‌های
دیگر نیز حضور داشته باشند؟
نمایندگانی از
معاونت معماری و شهرسازی، سازمان ملی زمین و مسکن، مرکز تحقیقات راه، مسکن و
شهرسازی و همچنین شرکت عمران و بهسازی شهری و حتی نماینده‌ای از وزارت نیرو در
اجلاس آسیا و اقیانوسیه حضور پیدا کردند که شرکت عمران و بهسازی به عنوان مسئول
کارگروه شرکت داشت. کمیته علمی ایران نیز متشکل از اساتید دانشگاه بود که در پنل‌های
متفاوت، کارگاه‌های مختلف و کمیته‌های تدوین بیانیه حضور داشتند و در سومین نشست
کارگروه منطقه‌ای بهسازی مناطق نابسامان نیز فعالیت خواهند داشت.
بخشی از بهسازی
بافت‌های نابسامان شهری بر عهده شهرداری‌هاست. آیا نماینده‌ای از شهرداری نیز در
این کارگروه‌ها حضور خواهد داشت؟
نگاه به کارگروه‌ها
هم از جنبه منطقه‌ای است و هم ملی. زمانی که در حال تدوین گزارش ملی جمهوری اسلامی
ایران هستیم قطعا فقط به حوزه کار شرکت عمران و بهسازی محدود نمی‌شود و در تدوین
گزارش‌ها از نیروی انتظامی، بهزیستی، سازمان فنی و حرفه‌ای، آموزش و پرورش،
شهرداری، سازمان نوسازی شهر تهران و تجارب نهادهای غیردولتی به نحوی استفاده
خواهیم کرد. گزارشی که از این فعالیت به دست می‌آید تجارب جمهوری اسلامی ایران
محسوب می‌شود و ایجاب می‌کند نگاهی ملی به موضوع داشته باشیم و از دانش و ظرفیت
سایر دستگاه‌ها نیز بهره‌مند شویم.
آیا مصوباتی که در
اجلاس وزرای مسکن و شهرسازی به دست می‌آید ضمانت اجرایی نیز دارد؟ برای مثال اگر
شاخص‌هایی برای شناسایی بافت‌ها تعیین شود تمام کشورهای عضو موظفند از آن پیروی
کنند؟
این مصوبات تعریف
کار و فعالیت برای کارگروه‌ها محسوب می‌شود و نمی‌توان با قاطعیت گفت که تمام
بندها و جزئیات مصوبات در تمامی کشورها اجرا می‌شود اما در نشست‌های هیئت رئیسه
این فعالیت‌ها و روند اجرای کارها ارزیابی می‌شود و کارگروه‌ها باید گزارش عملکرد
خود را ارائه دهند.
