عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت مطرح کرد؛
آغاز صرفه‌جویی مصرف انرژی از ساختمان‌های اداری/ توجه جدی به موضوع زباله‌های ساختمانی
حیدر جهانبخش می‌گوید:ساختمان‌های ایران پایدار نیستند و توسعه پایدار توسعه‌ای است که به شکل متعادل و متوازن رخ دهد و دو اصل پاسخگویی به نیازهای کنونی انسان و به مخاطره نیانداختن نیازهای زندگی آیندگان جزو ویژگی‌های آن به شمار آید. در حال حاضر، ساختمان‌های کنونی ما چهار برابر دنیا در حال مصرف انرژی هستند و موضوع زباله‌های ساختمانی از اصلی‌ترین و جدی‌ترین معضلات زیست‌محیطی ما در کشور است.
حیدر جهانبخش، دکترای معماری از دانشگاه علم و صنعت و عضو هیات علمی
آن دانشگاه و رئیس دانشکده معماری دانشگاه پیام نور که دو دوره عضو هیات مدیره
نظام مهندسی استان تهران و رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست سازمان نظام مهندسی
استان تهران را برعهده دارد به بیان نقطه نظرات و دیدگاه های خود در رابطه با
توسعه پایدار و رابطه آن با معماری پرداخته است.
این صاحبنظر معتقد است که ساختمان‌های ایران پایدار نیستند و توسعه
پایدار توسعه‌ای است که به شکل متعادل و متوازن رخ دهد و دو اصل پاسخگویی به
نیازهای کنونی انسان و به مخاطره نیانداختن نیازهای زندگی آیندگان جزو ویژگی‌های
آن به شمار آید. از دیدگاه وی، ساختمان‌های کنونی ما چهار برابر دنیا در حال مصرف
انرژی هستند و موضوع زباله‌های ساختمانی از اصلی‌ترین و جدی‌ترین معضلات زیست‌محیطی
ما در کشور است. گفتگوی مشروح ما را با این صاحبنظر می‌خوانید:
توسعه پایدار چیست و چه رابطه ای با معماری دارد؟
توسعه پایدار، توسعه ای است که به شکل متعادل و متوازن در زندگی
بشر رخ می دهد و دارای دو اصل اساسی شامل: پاسخگویی به نیازهای کنونی انسان و
ثانیا به مخاطره نیانداختن نیازهای زندگی آیندگان شود. حال این توسعه می
تواند در تمامی رشته های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، صنعتی و یا معماری و شهرسازی
وجود داشته باشد. اما توسعه پایدار در معماری و شهرسازی، توسعه ای است که بتواند
ساختمانی را بنا کند و به عنوان یک محصول ارتباط منطقی با محیط‌زیست خودش داشته و
جزوی از آن حساب شود و از نظر تکنولوژی و فناوری ساخت و بهره برداری متناسب با
نیازها و پیشرفت های زندگی بشر بوده و به ابعاد و ویژگی‌های انسانی که به
عنوان بهره‌بردار و استفاده کننده از این ساختمان است پاسخ داده و این تاثیری مثبت
بر زندگی آیندگان و استفاده کنندگان داشته باشد.
ساختمان پایدار دارای چه ویژگی‌هایی است و آیا ساختمان‌های کنونی ما
پایدار است؟
خیر، ساختمان های کنونی ما ناپایدار هستند. زیرا زمانی ساختمانی
پایدار است که از نظر مصرف انرژی و کیفیت ساخت در شرایط مطلوب و منطقی قرار گرفته
باشد. اصولا ساختمان ها از نظر میزان مصرف انرژی تحث تاثیر ویژگی های طبیعی،
جغرافیایی، کالبدی، عملکردی، تاسیساتی و تجهیزاتی که درونش بکار گرفته
شده قرار می گیرد. حال اگر ما مصرف انرژی ساختمان ها را به درستی تنظیم کرده
بودیم؛ اکنون شاهد اتفاقاتی که هر روزه در صنعت ساختمان سازی ما رخ
میدهد نبودیم. در حال حاضر، ساختمان‌های ما چیزی در حدود میانگین ۸۰۰ کیلو وات
ساعت بر متر مربع در سال انرژی مصرف می‌کند در صورتیکه استاندارد جهانی میان ۱۶۰
تا ۲۰۰ کیلو وات ساعت بر متر مربع است. در واقع ساختمان‌های کنونی ما چهار
برابر جهان در حال مصرف انرژی هستند. متاسفانه ساختمان‌سازی کشور منطبق بر ویژگی‌های
طبیعی و اقلیمی هر منطقه نیست و دائما در آن از یک الگوی مشخص در همه جای ایران
استفاده می‌شود و شما دائما شاهد تخریب و نوسازی مجدد بناها بوده و عمر ساختمان ها
پایین است.
به عمر ساختمان اشاره داشتید، چه ارتباطی بین عمر مفید ساختمان با
توسعه پایدار وجود دارد؟
یکی از مشکلات امروز ما در صنعت ساختمان موضوع زباله های ساختمانی است
که حاصل تخریب زود هنگام ساختمان ها با طول عمر پایین است. تصور کنید که قرار است
ساختمانی را به گونه ای بسازیم که در آن اجزا و مصالحی به کار برده و مصرف شود
که هر کدام از نظر طول عمر ده ها یا صدها سال است مانند آجرکه هفتصد
سال عمر کرده تا به طبیعت برگردد و یا یک یونولیت سقفی که دو هزار سال عمر می کند
و یا دیگر انواع و اقسام مصالح که هرکدام جز به جز دارای عمری طولانی هستند و بعد
ما متاسفانه شاهد هستیم که ساختمانی را مثلا با عمر ده سال تخریب می کنند. در این
شرایط نسبت بین هزینه بکار رفته شده در ساخت این ساختمان با عمر این ساختمان نسبتی
غلطی را ایجاد کرده و ما در واقع سرمایه مان را هدر داده و به محیط زیست
آسیب وارد کرده ایم.
راهکار شما برای اجراء و رسیدن به اهداف توسعه پایدار در بخش
صنعت ساختمان چیست؟
ما در این بخش باید سه کار انجام دهیم:
۱. برنامه ریزی عملیاتی
۲. اصلاح روش
۳. ارائه الگو
برای نهادینه شدن اهداف توسعه پایدار حتما باید الگویی ارائه داد و
دائما باید به دنبال روش هایی بود که موجب کاهش مصرف انرژی در ساختمان ها شود و
روش های گذشته را اصلاح و بهبود بخشید. اما در راس همه ی اینها لازم است در اولین
قدم برنامه ریزی عملیاتی مناسب با سیاست های صرفه جویی در مصرف انرژی و متناسب با
اهداف توسعه پایدار را مورد توجه قرار داد.
تا کنون در کشور کدام یک از مراحل فوق محقق شده؟
متاسفانی در هیچکدام از مراحل موفق نبوده ایم یعنی ما نه اصلاح روش،
نه ارائه الگو و نه برنامه ریزی صحیح داشته ایم.
به نظر شما دلیل عدم انجام مراحل فوق چه بوده است؟
برنامه ریزی های ما به دلیل کلان بودن نمی تواند به نتیجه مطلوب برسد.
در واقع برنامه ریزی ها خیلی با بستر تحقق پذیری که برایش قائلیم بی تناسب بوده و
نسبت میان “داشته ها با خواسته ها” بسیار متفاوت است. برای مثال با توجه
به اینکه قانون اصلاح الگوی مصرف سال ۸۸ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید؛ باید
پرسید که اکنون نتیجه اجرایی این قانون چه بوده؟ چه کسی این قانون را ارزیابی کرد؟
کدام ماده قانونی آن اجراء شده است؟ آیا واقعا یک بند ماده قانونی آن درست اجرا
شده است؟ این امر نشان میدهد که نه برنامه‌ریزی هایمان پایدار است و نه به سمت
اصلاح روش ها و الگوهای پایداری هدف گیری شده است. .
برای سوال آخر به نظر شما برای جلوگیری اتلاف انرژی در ساختمان چه
باید کرد؟
ما در جهان سه گونه ساختمان داریم که تمام دولت‌ها وقتی می‌خواهند در
زمینه صرفه‌جویی در انرژی برنامه‌ریزی و اقدام کنند روی این سه گروه ساختمان ها؛
یعنی ساختمان های اداری، آموزشی و درمانی یعنی بیمارستانها، مدارس و ادارات کار می
کنند. لذا موفقیتشان در برنامه ریزی و اجراء تضمین شده است. بنابراین هرگز نباید
در ابتدا از خانه مردم شروع کنیم؛ ضمن اینکه باید به سیاست های تشویقی و تنبیهی
نیز توجه داشته باشیم.
بنابر این تحقق پذیریش یک برنامه همواره باید در بستر جامعه و شرایط
فرهنگی و اقتصادی مردم ارزیابی شود و تضمین های لازم برای تحقق صرفه جویی در مصرف
انرژی در ساختمان ها نیز باید وجود داشته باشد. /
