پایتخت سبزتر شد
در چهار سال گذشته احداث ۸۹ بوستان، تبدیل ۲۱ باغ به پارک عمومی و افزایش ۴ هزار و ۷۲۰ هکتاری کمربند سبز تهران انجام شده است.
به گزارش صما به نقل از همشهری آنلاین، توسعه فضای سبز شهر تهران یکی از راهبردهای شورای پنجم و مدیریت شهری در این دوره بوده است. شهردار تهران این جمله را در مراسم بهره‌برداری از باغ سلیمانیه گفته است.
پیروز حناچی باور دارد که افزایش سرانه فضای سبز در کیفیت زندگی شهروندان موثر است؛ چرا که امروز کمتر کسی در خانه‌های ویلایی حیاط‌دار با باغچه پر از درخت و گل و گیاه، زندگی می‌کند و بیشتر مردم در خانه‌ها و آپارتمان‌های کوچک سکونت دارند. از این‌رو نیازمند فضاهای باز، سبز و بزرگ هستند تا همراه با خانواده یا دوستان اوقات‌فراغت خود را سپری کنند.
به همین دلیل رویکرد مدیریت شهری در دوره پنجم، توسعه فضای سبز و ایجاد کمربند سبز در محدوده قانونی شهر و ارتفاعات پایتخت بوده است؛ رویکردی که منجر به لغو مصوبه برج باغ‌ها در راستای حفاظت از باغات تهران به‌عنوان ریه‌های تنفسی شهر شد. تهران، روزگارانی باغ‌شهر بزرگی بود و به سرزمین آب و چنارها شهرت داشت؛ باغ‌های سرسبز عین‌الدوله، ملک، نگارستان، مسعودیه و… که انواع درختان مثمر و غیرمثمر در آنها سر به فلک کشیده بودند و شاخ و برگ‌هایشان از روی دیوارهای کاهگلی پیچ خورده و چشم رهگذران را خیره می‌کردند.
در حقیقت باغات بخشی از هویت محله‌ها بودند و از این‌رو نام آنها روی کوچه‌ها، خیابان‌ها و حتی گذرهای مهم حک شده بود. خیابان سپهسالار که این روزها روی تابلوی آن خیابان صف نوشته شده نمونه بارزی است که روزگارانی به‌دلیل وجود باغ میرزاحسین‌خان سپهسالار قزوینی شهرت داشت. در گذر زمان توسعه شهرنشینی آفت جان باغات شد و عده‌ای در سودای کسب سود بیشتر تبر به ریشه درختان زدند و برج‌های بتنی قد علم کردند.
مصوباتی که بازدارنده نبودند
مصوباتی در راستای حفاظت از درختان، فضاهای سبز و باغات توسط شورای شهر در دوره‌های مختلف تصویب شده است، اما سودجویان با علم به برخی از تبصره‌ها، مصوبات را دور زدند. تعداد درختان باغ از ملاک‌های مهم مصوبات است و وجود حداقل ۳۰ تا ۴۰ اصله درخت در سند باغ الزامی است. درصورت کم بودن درختان، کمیسیون ماده ۷ نسبت به تغیر کاربری و صدور مجوز ساخت‌وساز با تراکم بالا تصمیم می‌گیرد.
فرصت‌طلبان با علم به این موضوع در دوره‌های گذشته با گالن‌های نفت و بنزین به جان درختان افتادند و برخی از باغات را از بین بردند. تعدادی هم با ترفندهای دیگر ازجمله راه‌اندازی آتش‌سوزی‌های عمدی و قطع شبانه درختان، مسئولان کمیسیون ماده ۷ را متقاعد کردند تا جواز ساخت‌وساز صادر کنند. شاید اگر در دوره‌های گذشته مصوبه برج باغ تصویب نمی‌شد امروز شاهد نابودی و تخریب ریه‌های تنفسی شهر نبودیم.
بر همین اساس توجه مدیریت شهری دوره پنجم به فضای سبز، سبب شد در گام نخست برای حفاظت از تعداد اندک باغات باقی‌مانده مصوبه برج باغ را لغو و مصوبه خانه باغ را جایگزین آن کند. کاری که به‌گفته معاون شهرسازی و معماری شهردار تهران سبب کاهش ۹۶ درصدی مجوزهای ساخت‌وساز در باغات شد و شهرداری در این دوره مدیریت توانست ۲۱ باغ و اراضی مشجر را تملک و به بوستان و فضاهای سبز عمومی تبدیل کند. تا پایان سال نیز ۱۸ باغ دیگر برای تبدیل به بوستان عمومی تملک می‌شوند.
عبدالرضا گلپایگانی می‌گوید: «در دوره‌های گذشته براساس مصوبه برج باغ، سازندگان اجازه داشتند در ۳۰ درصد از مساحت باغ ساخت‌وساز کنند و ۷۰ درصد دیگر به‌صورت باغ حفظ شود. در اکثر موارد این درصدها رعایت نشده و بخش زیادی از باغات تخریب و ساخت‌وساز در آنها با تراکم بالا انجام شده است. بنابراین در دوره‌های گذشته بسیاری از باغات پایتخت از بین رفته و نابود شده‌اند.»
کاهش ساخت‌وساز در باغات با لغو مصوبه
براساس مصوبه خانه باغ میزان ساخت‌وساز در باغات کاهش یافته است و رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی در تشریح تاثیر این مصوبه در جلوگیری از تخریب باغات می‌گوید: «در مصوبه جدید باغات تهران به دو سطح تا ۳ هزار متر و ۳ هزار متر بیشتر تقسیم‌بندی می‌شوند. به باغ‌هایی که ۳ هزار متر مساحت دارند مجوز ساخت ۲ طبقه با ۱۵ درصد سطح اشغال و باغاتی که بیش از ۳هزار متر مساحت دارند مجوز ۳ طبقه با سطح اشغال ۱۵ درصد داده می‌شود. همچنین در این مصوبه مالکان اگر ۷۰ درصد باغ خود را با هدف تبدیل شدن به بوستان عمومی، رایگان در اختیار شهرداری قرار دهند، می‌توانند مجوز ۴ طبقه با سطح اشغال ۱۸ درصد دریافت کنند.»
او ادامه می‌دهد: «مالکان باغات که تمایلی به مشارکت در خانه باغ ندارند درصورت تمایل می‌توانند باغ خود را به شهرداری بفروشند و مدیریت شهری هم پس از تملک آنها را به بوستان‌ها و فضاهای عمومی تبدیل می‌کند و در اختیار شهروندان قرار می‌دهد.»
به‌گفته محمد سالاری در این دوره از مدیریت شهری، بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان از محل جریمه قطع درختان و کمیسیون ماده ۷ هزینه تملک باغات شده که اکثر آنها در مناطق کم‌برخوردار بوده و با تبدیل شدن به بوستان، سرانه فضای سبز در این مناطق تامین شده است.
این عضو شورای شهر تهران به اقدامات دیگر مدیریت شهری در راستای صیانت از میراث طبیعی و محیط‌زیست، اشاره و عنوان می‌کند: «علاوه بر لغو مصوبه برج باغ، طرح موضعی باغات انبوه و به هم پیوسته تهران ازجمله باغات کن (۱۰۷۴ هکتار) و فرحزاد (۲۱۱ هکتار) در مراجع قانونی تعیین تکلیف شدند که این اقدامات هم به احیای ریه‌های تنفسی شهر کمک می‌کنند.»
احداث بوستان‌های جدید در مناطق کم‌برخوردار
تا سال ۹۶ حدود ۲ هزار و ۲۱۱ بوستان در تهران وجود داشت. عددی که در ظاهر می‌تواند بیانگر وضعیت مطلوب سرانه فضای سبز پایتخت باشد، اما در این میان بودند محله‌هایی که هیچ سهمی از این بوستان‌ها نداشتند.
به‌گفته معاون خدمات شهری شهردار تهران از ۳۵۲ محله پایتخت ۱۷ محله در مناطق (۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۵، ۱۶ و ۱۷) بوستان و فضای سبز نداشتند. به همین دلیل مدیریت شهری احداث بوستان و فضای سبز در محله‌های کم‌برخوردار را اولویت کارهایش قرار داد و در مدت ۴ سال ۸۹ بوستان جدید احداث شد.
مجتبی یزدانی در تشریح اقدامات انجام شده می‌گوید: «با تلاش‌های انجام شده اکنون ۲ هزار و ۳۰۰ بوستان در پایتخت وجود دارد و محله‌های فاقد بوستان هم از ۱۷ محله به ۹ محله رسیده است.»
به‌گفته او در این دوره مدیریت شهری ۲۱ باغ تملک و به بوستان تبدیل شده‌اند و ۲۳ باغ و املاک مشجر هم شناسایی شده‌اند که درصورت توافق با مالکان، تملک و به بوستان عمومی تبدیل می‌شوند.
احداث کمربندی سبز اطراف تهران
علاوه بر توسعه فضای سبز پایتخت، توسعه و صیانت از فضای سبز محدوده پیرامونی شهر تهران هم اهمیت دارد؛ چراکه افزایش جمعیت شهر سبب تعرض به حریم و توسعه شهرنشینی به اطراف و حومه شهر می‌شود.
به‌گفته علی اعطا، سخنگوی شورای شهر تهران اجرای پروژه کمربند سبز مانع توسعه غیرقانونی تهران می‌شود. کمربند سبز همچون خطی سبز می‌تواند مشخص‌کننده محدوده حریم پایتخت باشد. کمربندسبز در حقیقت یکی از راه‌حل‌های دنیای مدرن برای جلوگیری از رشد بی‌رویه شهرهاست که مدیریت شهری فرانکفورت در استفاده از آن موفق بوده است. حریم این شهر ظرفیت‌های ارزشمند طبیعی دارد که مدیران شهری با علم به آن در طراحی کمربند سبز فضاهای چندمنظوره ایجاد کرده‌اند که علاوه بر صیانت از اکولوژی منطقه، به محل تفریح و سرگرمی شهروندان تبدیل شده است.
او ادامه می‌دهد: «توسعه کمربند سبز در کشور یک طرح ملی است که در این دوره مدیریت شهری درخت‌کاری و جنگل‌کاری در کمربند سبز تهران ازجمله ارتفاعات البرز و بلندی‌های تلو و…با سرعت بیشتری انجام شده است.»
به‌گفته مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران، حدود ۵۰هزار هکتار کمربند سبز برای شهر تهران پیش‌بینی شده که احداث آن از سال ۶۶ شروع شده است.
علی‌محمد مختاری می‌گوید: «توسعه کمربند سبز تهران از اولویت‌های سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران است. براساس برنامه ۵ ساله سوم توسعه شهر تهران باید سالانه هزار هکتار به کمربند سبز پایتخت افزوده شود. هر چند در این دوره مدیریت شهری اقدامات با سرعت انجام شده اما تاکنون ۴۳ هزار و ۸۰۰ هکتار کمربند سبز ایجاد شده است. اگر به‌طور میانگین سالانه یک‌هزار و ۵۵۰ هکتار فضای سبز به کمربند سبز افزوده شود سال ۱۴۰۴ کمربند سبز تهران تکمیل خواهد شد.»
افزایش سالانه بیش از یک هزار هکتار کمربند سبز
به‌گفته او تا سال ۹۵ حدود ۳۹ هزار هکتار فضای سبز پیرامونی با کمربند سبز در تهران ایجاد شده است: «از سال ۹۶ تا ۹۹ با تلاش‌های مدیریت شهری ۴ هزار و ۷۲۰ هکتار به کمربند سبز تهران افزوده شده و این اعداد نشان می‌دهند افزایش کمربند سبز سالانه بیش از یک هزار هکتار بوده است. همچنین بخش زیادی از فضای سبز در دامنه البرز ایجاد و هزار هکتار جنگل‌کاری در سوهانک، ارتفاعات اردوگاه شهید باهنر، کن، لتمال‌کن، کوهسار، سولقان و کهریزک و… انجام شده است. »
مدیرعامل سازمان فضای سبز و بوستان‌های شهر تهران درباره پوشش گیاهی محدوده کمربند سبز می‌گوید: «به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاصی که در کمربند سبز وجود دارد باید گونه‌های گیاهی مقاوم به کم آبی مانند اقاقیا، گردو، بادامک، بلوط، زرشک، سماق، کاج و… کاشته شود. همچنین در برخی از نقاط اراضی بیش از ۱۸۰۰ متر ارتفاع دارند که در آنها از گیاهانی چون بنه، زبان گنجشک و زالزالک، استفاده می‌شود.»
