مسکن و ساختمان

دکتر مهدی زارع:

ساختمان های بلند و ایمنی در تهران

زلزله
مهدی زارع زلزله‌شناس و استاد پژوهشکده زلزله‌شناسی

حادثه ساختمان پلاسکو موجب شد همان هفته ها و ماه های نخست پس از حادثه، به ایمنی ساختمان‌های بلندمرتبه در رسانه ها و افکار عمومی توجه شود و موجی به سمت مساله ایمنی و در حمایت از ایمن سازی برخاست اما از سال ۹۵ تا ۹۹ در پایتخت و استان تهران روند احداث ساختمان‌های بلندمرتبه ادامه پیدا کرد. ۲۵۶ برج (ساختمان های ۱۱طبقه به بالا) در تهران وجود دارند که هیچ گونه اطلاعات و سابقه ای از آنها در شهرداری تهران موجود نیست. در فاصله سال های ۸۶ که طرح جامع تهران تصویب شد تا سال ۹۳ که شورای عالی شهرسازی جلوی مجوز بلندمرتبه سازی را گرفت، شهرداری تهران برای بیش از ۴۰۰ برج پروانه صادر کرد. وجود ۱۰۱ برج در حریم گسل های تهران و حدود ۲۵۰ برج در معابر کمتر از ۶ تا ۲۰ متر عرض که ماشین های آتش نشانی نمی توانند در زمان حادثه احتمالی در آنها خدمات بدهند، از معضلات مهم تهران امروز هستند. از لحاظ ارتفاع، ساختمان های بیشتر از ۱۰ طبقه را ساختمان بلند به شمار می آورند.  طبق مبحث ۲۱ مقررات ملی ساختمان، ساختمان‌های مسکونی ۹ تا ۱۳ طبقه که محل استقرار، مراجعه و انجام فعالیت های اداری، تجاری و سکونت  هستند در زمره ساختمان های با درجه اهمیت زیاد و به این ترتیب ساختمان‌های با طبقات ۱۴ تا ۲۰ جزو ساختمان های با درجه اهمیت بسیار زیاد و ساختمان‌های بیشتر از ۲۰ طبقه نیز با درجه اهمیت ویژه طبقه بندی می شوند.

درخصوص تاریخچه بلند مرتبه سازی در ایران، شمس العماره در طول ۲۲۰ سال از تاریخ ۲۵۰ ساله تهران با ۷ طبقه و ۲۰ متر ارتفاع به عنوان بلندترین ساختمان محسوب می شد. نخستین ساختمان بلند تهران با ۱۲ طبقه، توسط مهندس هوشنگ خانشقاقی در خیابان نادری (جمهوری فعلی) در سال ۱۳۳۲ ساخته شد. اسکلت این ساختمان از بتن مسلح است.

بعد از آن در فاصله سال های ۴۱-۱۳۳۱ در محل تقاطع خیابان فردوسی و جمهوری ساختمان تجاری ۱۶ طبقه ای به نام ساختمان پلاسکو ساخته شد. این اولین ساختمان بلند با اسکلت فلزی در ایران بود. این ساختمان در آتش سوزی ۳۰ دی ماه ۱۳۹۵ فروریخت.  مال ها و مراکز خرید بزرگ که قبل از حادثه پلاسکو در حال ساخت بود در همین چهار سال ۱۳۹۹-۱۳۹۵ تکمیل شد در حالی که بسیاری از این ساختمان ها در مراکز پرجمعیت قرار دارند. از جمله مرکز بزرگ لوازم خانگی در مجاورت میدان شوش تهران در همین مدت تکمیل شد و به عنوان افتخارات شهر تهران محسوب می شود. همچنین ساختمان هایی که روی گسل شمال تهران در ولنجک قرار دارد و برج های دوقلوی ولنجک در حریم رودخانه ولنجک در حال ساخت بودند که در همین چهار سال تکمیل شد. پس از حادثه پلاسکو هوشیاری بیشتری در مدیریت آتش نشانی برقرار و به تامین تجهیزات مورد نیاز آتش نشانی تهران نیز پرداخته شد که قابل توجه است اما توجه بنیادی که موجب تغییر توسعه شهری تهران شود هنوز صورت نگرفته است.  براساس گزارش سال ۱۳۹۵ شورای شهر تهران، ۹۰۸ بلوک ساختمان بلندمرتبه در شهر تهران شناسایی شده که از این میان تعداد ۶۶۵ بلوک با بیش از ۱۲ طبقه است و بخش قابل توجهی از آنها در منطقه ۲۲ واقع شده اند. منطقه ۲۲ تهران جدیدترین منطقه شهری در پایتخت ایران است، با وسعتی حدود ۱۲۰۰۰ هکتار، در شمال غربی ترین بخش تهران واقع شده است. این منطقه در سال ۷۹ با هدف ایجاد قطب گردشگری و تامین خدمات رفاهی ایجاد شد تا کمبود نیازهای طبیعی اما غیرمسکونی ساکنان فعلی و آتی تهران را جبران کند. در این سال ها اگرچه تعدادی پروژه گردشگری ازجمله دریاچه چیتگر و یکی، دو پارک جنگلی در منطقه ۲۲ به اجرا درآمد اما اشغال سطح گسترده ای از آسمان این منطقه توسط بلندمرتبه های مسکونی و تجاری، کار ایجاد سایر پروژه های تفریحی را از اولویت انداخت و عملا چهره منطقه ۲۲ را که قرار بود پاسخگوی نیاز کل شهر به خدمات رفاهی باشد تحت الشعاع قرار داد. طبق مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری، احداث ساختمان‌های ۱۲ طبقه و بیشتر در شهر تهران ممنوع است اما شهرداری منطقه ۲۲ در بهمن ماه سال ۹۵ و ۶ روز پس از حادثه پلاسکو، پروانه ساختمان و تغییر نقشه ملکی در شمال شرق دریاچه شهدای خلیج فارس چیتگر را صادر کرد که طبق مصوبه شورا، احداث آن ممنوع است.  برج سازی های بی رویه در منطقه ۲۲ سبب افزایش جمعیت و جمعیت پذیری شهر تهران شده که به طور کلی منطبق بر اصول شهرسازی نیستند. به رغم اینکه نرخ جمعیت پذیری برای منطقه ۲۲ تا افق سال ۱۴۰۴، حدود ۵۰۰ هزار نفر تعیین شده است اما هم اکنون با اسکان جمعیت در واحدهایی که در این منطقه ساخته شده یا در حال ساخت است، از نظر رشد جمعیتی در سقف جمعیتی تعریف شده، عملا یک دهه زودتر به این رشد رسیده است. ساختمان ایران مال که مدرن ترین جای تجاری ایران است یکی از ناایمن ترین مجتمع ها محسوب می شود که کمترین امکانات ایمنی در آن دیده شده است و هدف از آن فقط ساخت یک مرکز خرید عظیم در یک مجتمع بوده است که همانند آن در بسیاری از کشورها از جمله امارات و ترکیه وجود دارد و گردشگران به آن مناطق جذب می شوند. در صورتی که این مجتمع مطابق استانداردهای شهرسازی پایدار، فاقد حداقل استانداردهای ایمنی است.

مطالب پیشنهادی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا