کاخ سازی در دورۀ اشکانیان

در شمال خاوری ایران که اینک کشورهای آسیای میانه قرار دارند، قوم دیگری به نام پارتیان، معماری وکاخ سازی کاملاً متفاوتی را تکوین بخشیدند. پارتیان با حرکت به سوی باختر، مقدار زیادی از قلمرو سلوکیان را تسخیر کردند. ولی برای مدتی هر دو شاهنشاهی وجود داشت. معماران پارتی، با ترکیب عناصر یونانی و ایرانی شیوه جدید و بی نظیری را در معماری بوجود آوردند و به احیای ویژگی های الگوهای ایرانی پرداختند.

دو کار مهم پارتیان در زمینه معماری یکی دستیابی به گنبد روی گوشواره ۱و دیگری ایجاد ایوان تاقدار است. که هر دو در رشد معماری ایرانی در دوره های بعد نقش حیاتی داشتند. متأسفانه از این آثار چیزی سالم باقی نمانده و اغلب بناهای قابل مطالعه خارج از کشور ایران، در بین النهرین و قسمت شمال شرقی فلات ایران واقع است. این امر سرعت گسترش نیروی پارتیان را در سراسر فلات ایران نشان می دهد. با این که هنر پارتی درحدود سال ۲۵۰ ق.م شناخته شده است، با این همه از زمان پادشاهی مهرداد دوم از سلسه پارتی اشکانی ۲معلومات ما درباره معماری گسترده پارتی شکل م یگیرد.

کاخ آشور

کاخ آشور در خاک عراق که یکی دیگر از بناهای اشکانی مربوط به قرن اول میلادی است، در قرن سوم بخش هایی به آن اضافه شد. ویژگی های این کاخ نشان دهندهٔ پیشرفت های بعدی ایرانیان در زمینهٔ معماری است. درآن نخستین نمونهٔ چهار ایوان را می بینیم، که به یک حیاط چهارگوش مرکزی مشرف است. این طرح با تغییرات اندکی، همان نقشه چهار ایوان است که الگوی طراحی معماری مسجدها، مدرسه ها و کاروانسراهای ایرانی در قرون بعدی می شود. ) )تصویر شمارهٔ ۲۰ ۲ این پیشرفت های بزرگ در معماری ایرانی با آرایش و نماسازی ها، ترکیبی از معماری پارتی، یونانی و رومی را همراه بوده است.

کاخ نسا: کاخ نسا در عشق آباد ۱)اشک آباد( و در حاشیه غربی بیابان قره قوم واقع است. این کاخ که در کاوش های باستا نشناسی از زیر خاک بیرون آمده، مربوط به قرن دوم و سوم قبل از میلاد و بنای آن چهارگوش و دارای چهارایوان است. سقف این تالار چوبی و بر چهار ستون به هم چسبیده استوار بوده است.

کاخ و شهر هَترا )اَلْحَضر(: شهر هترا، درفاصله ۳ کیلومتری رودخانه دجله و در جنوب غربی موصل واقع است و از جمله شهرهایی است که در مرز بین ایران و امپراتوری روم بنا گردیده و نقش عمده ای در ممانعت از هجوم رومیان به ایران داشته است که در سرتاسر دوره حکومت اشکانی و ساسانی دائماً در جنگ با ایران بودند.

دراین شهر بناهایی از سه تمدن پارتی،یونانی و رومی در کنار یکدیگر قرار دارند.کاخ الحضر با ترکیبی از ایوا نهای ردیفی ساخته شده است. در پشت یکی از ایوان ها اتاق چهارگوش تاق داری دیده می شود.

 

مجموعه کوه خواجه سیستان: مجموعه بناهای کوه خواجه درنزدیکی زابل و دریاچه هامون را هم م ینامند.

 

این مجموعه بنا شامل یک کاخ و یک معبد است و بر روی صفّه یا سکویی بنا شده است، ورودی آن پلکانی دو طرفه دارد و دارای یک ورودی در ضلع جنوبی است. همچنین در دو ضلع غربی و شرقی آن، ایوا نهای مسقف وسیع قرار گرفته است. ویژگی مهم در این مجموعه بنا وجود فضاهای ویژه و اساسی معماری سنتی است، که بعدها در مدرسه ها، کاروانسراها و مساجد بعد از ظهور اسلام نیز به کار رفت.

متأسفانه محققین غربی سعی دارند ریشهٔ این طرح را که در بناهای پس از اسلام به کار گرفته شده است را به خارج ایران نسبت دهند، که مسلماً نادرست می باشد. به کارگیری گچ که از زمان پارتیان در فلات ایران رایج شد و تا دوران ساسانی ادامه یافت، در قسم تهای مختلف این مجموعه بناها به کار گرفته شده است.

 

 

کاخ مروارید (شمس) را چگونه فروختند؟ + اسناد