نمای خوب چگونه نمایی
در سال‌های اخیر، پس از مطرح شدن دوباره اهمیت فضاهای عمومی و ارزش زندگی شهری، نما اهمیت دوباره‌ای پیداکرده است. نما در عمل، درون ساختمان را از بیرون جدا می‌کند. نما باعث می‌شود ما بفهمیم که طراح و معمار و سازنده هر ساختمان دارای چه عقیده، فرهنگ و ذوقی است.
مسئله مهم اینکه نماهای ساختمان جنبه خصوصی ندارند و متعلق به همه مردم هستند؛ بنابراین نمای ساختمان ازیک‌طرف دارای جنبه اجتماعی و از طرف دیگر نمود شخصیت ساکنان است. نما درواقع یک سطح صاف و تخت نیست بلکه سطح انتقالی بین فضای داخلی و خارجی است که با برجستگی‌های تراس و چیزهای دیگر با فضای داخل ارتباط پیدا می‌کند. از سوی دیگر نمای هر ساختمان در شکل‌دهی به مجموعه شهری که در آن واقع‌شده است خیلی مؤثر است. اگر به نمای یک ساختمان بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمان‌های شهر توجه کنیم می‌بینیم که یکنواختی نمای شهر از بین می‌رود.
جهت‌دهی به سلیقه کارفرما
در حال حاضر ارزش‌گذاری روی نمای یک ساختمان را می‌توان تا حدی سلیقه‌ای دانست، سلیقه‌ای که به تعبیر اکثر صاحب‌نظران، نظر شخصی کارفرمایان است. چالش پیش روی معماران معاصر به‌خصوص معمارانی که تازه‌کار هستند، جهت‌دهی به سلیقه کارفرما در جهت رسیدن به یک نمای خوب و یکپارچگی هرچند اندک در منظر شهری است.
در همین راستا می‌توان گفت آنچه معماری امروز ایران به آن نیاز دارد، تلاش برای دستیابی به یک فضای مشترک و قابل‌قبول است که در آن بتوان به تبادل‌نظر و انتقاد مؤثر در مورد نماهای شهری پرداخت تا جایی که بتوانیم معیار و محکی اصولی برای ارزش‌گذاری نمای ساختمان‌های شهرمان به دست آوریم. واضح‌تر آنکه وقتی صحبت از یک نمای خوب به میان می‌آوریم، بدانیم منظور چه نمایی است؟ با پاسخ به این پرسش است که می‌توانیم یک‌قدم به انسجام منظر شهری نزدیک شویم.
تقلید خوب بهتر از ابداع بد است
فاطمه مؤمنی، دبیر کمیته نمای شهرداری منطقه ۱۲ تهران در گفت‌وگو با خبرنگار «ساختمان» اظهار داشت: در درجه نخست باید کاربری ساختمان‌ها را برای تعیین معیارها تفکیک کنیم. قطعاً نمای خوب تجاری، اداری و مسکونی متفاوت هستند. نکته دیگر اینکه محل احداث ساختمان طراحی آن را متفاوت می‌کند. بدین معنا که نمای ساختمان در بافت تاریخی باید بر اساس فرهنگ و تاریخ آن منطقه باشد اما نمای مناطق دیگر شرایط ویژه خودش را دارد.
وی ادامه داد: موضوع مهم دیگر استفاده از نوع مصالح در ساختمان است. این نکته را به‌تناسب هر محله باید در نظر بگیریم. بدین منظور برای هر محله باید الگوهایی را تدوین کنیم.
دبیر کمیته نمای شهرداری منطقه ۱۲ اظهار داشت: قطعاً سلیقه ساکنان با ارائه الگوهای مناسب از طرف معماران و مسئولان مدیریت شهری قابل‌تغییر است. امروز مردم کشور ما سراغ طرح‌های رومی و کامپوزیت می‌روند اما چنانچه همین افراد در اروپا زندگی کنند، به‌راحتی نماهای آجری را می‌پذیرند؛ بنابراین باید ذائقه معماری را تغییر دهیم و نمای موردعلاقه مردم را ایجاد کنیم.
مؤمنی افزود: در رابطه با بسیاری از موارد، بازار سلیقه را تعیین می‌کند. به‌طور نمونه در بخش مد و لباس شاهدیم که ابتدا مدهای مختلف به بازار می‌آیند و در ادامه مردم آن مد را می‌پذیرند. همین کار را می‌توان در بخش معماری انجام داد و سلیقه‌ها را در جهت مثبت شکل داد.
وی در ادامه به برخی از شاخص‌های ثابت نما در دوره‌های مختلف اشاره کرد و گفت: سادگی نما در تمام دوران مورد اقبال واقع می‌شود. خط آسمان هم ازجمله موضوعات مهم در بخش نماست که البته این کاربر عهده مدیریت شهری است.
مؤمنی بابیان اینکه اصلی‌ترین معضل نماهای ما سلیقه‌ای بودن است، اظهار داشت: معتقدم وحدت‌بخش‌ترین عامل در تمام ساختمان‌های ما استفاده از تک مصالح و سادگی است. سادگی می‌تواند زیبایی را به همراه داشته باشد. در رابطه با مصالحی مانند آجر حدود ۶۰۰ نوع آجرکاری وجود دارد که می‌تواند زیبایی خاصی به‌نما بدهد.
وی در پایان گفت: امروز ابداع‌های عجیب‌وغریبی در نماها انجام می‌شود. درحالی‌که به نظر من تقلید خوب بهتر از ابداع بد است.
نمای خوب باید موجب آرامش شود
همچنین شافعی، دبیر کمیته نمای منطقه دو نیز به خبرنگار «ساختمان» گفت: نمای خوب باید منظم باشد و باعث ایجاد ناهماهنگی در شهر نشو د و مردم در مواجهه با آن احساس آرامش کنند.
وی افزود: در شهری مانند تهران که آلودگی هوا بسیار شایع است، استفاده از نماهای سبز می‌تواند به بهبود هوا کمک کند.
شافعی ادامه داد: نکته دیگری که لازم می‌دانم اشار کنم، در رابطه با نورپردازی نماهاست. این نورپردازی باید در طبقه همکف انجام شود. به‌گونه‌ای که بتواند امنیت را در تاریکی شب برقرار کند. کما اینکه از قدیم‌الایام در ورودی خانه‌های ما چراغ بوده است؛ اما امروز می‌بینیم که تمام طبقات در شب نورپردازی می‌شوند و همین امر باعث شده تا همسایه‌ها دچار مشکل بشوند.
دبیر کمیته نمای منطقه دو شهرداری تهران خاطرنشان کرد: باید در نمای ساختمان‌ها چند عامل وحدت‌بخش را باهم هماهنگ کنند و درعین‌حال خلاقیت لازم را مدنظر قرار دهند. به‌طور مثال ریتم پنجره‌ها، پر و خالی، رنگ و … می‌توانند عامل وحدت‌بخش باشند.
چند فاکتور اصلی برای نمای خوب
در همین راستا مرجان گلی پور دبیر معماری مجمع کلان‌شهرها گفت: مؤلفه‌های کیفی مؤثر برنماهای ساختمان را به‌طور کلی می‌توان در دوسته معیارهای خلق کلیت هماهنگ در تک بنا و مؤلفه‌های هماهنگی بنا با بافت پیرامون در راستای ایجاد یک کل هماهنگ (بدنه خیابان) تقسیم کرد.
وی گفت: معیارهای مرتبط با دسته اول شامل تناسبات خوب، وزن‌های عمودی و افقی، توجه به مصالح و رنگ (معیارهای کریر)؛ تهیج، تنوع، قابلیت شناسایی، خاطره‌انگیزی، سرزندگی، هویت، تصور پذیری، خوانایی، انعطاف، سادگی، وضوح، چیرگی بخشی از فرم، تطابق با محیط، معنی‌دار و آموزندگی (معیارهای متفاوت متأخر نمای خوب کوین لینچ)؛ نسبت اندازه‌های اجزای ساختمان با یکدیگر و با کل ساختمان، ارتباط بین اجزای ساختمان و نظم آن‌ها در کل ساختمان، ظرافت ظاهری هرکدام از اجزا و کل ساختمان، تناسب مدول بین تک‌تک اجزا و کل ساختمان و تناسب هزینه با عملکرد و مصالح به‌کاررفته (شش عمل زیبایی‌شناسی ویترویوس) است.
وی ادامه داد: هر نما به‌عنوان یک عنصر کامل باید در کنار مجاورت خود و درنهایت زمینه خیابان، ایجاد یک کل نماید و در بدنه ادغام شود و به‌صورت یک کل هماهنگ ادراک شود. چنانچه کامیلو سیته تاکید بر وحدت کلی مجموعه‌های شهری و ضرورت حاکمیت یک دید کلی تر از معماری منفرد ساختمان و ضرورت حرفه مستقل طراحی شهری در ساماندهی شهرها را مطرح می‌نماید.
وی افزود: در همین راستا معیارهای مرتبط با دسته دوم نیز شامل هم ترازی خطوط و سطوح نمای جدید با ردیف نمای موجود (به‌ویژه هماهنگی که واجد ارزش شکلی باشند)، برقراری نسبت و تناسب میان اجزاء دو نما، هماهنگی میان رنگ و بافت مصالح دو نما (محمود توسلی)؛ برقراری ارتباط میان عناصر بصری در نما برای برقراری ارتباط هماهنگ (گوردن کالن)؛ حضور عناصر طبیعی (ویلسون و همکاران)؛ وجود حداقل یک شباهت بین اجزا (شکل، اندازه، جنس، رنگ یا محتوا) است.
پیشرفت مناسب پروژه‌های شهر جدید پردیس علی‌رغم محدودیت‌ها
پیشرفت مناسب پروژه‌های شهر جدید پردیس علی‌رغم محدودیت‌ها
