لزوم توجه به حقوق شهر و شهروند در سیمای شهر

دکتر طاهره نصر، عضو شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور

و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد شیراز:

امروزه ارتقاءکیفیت فضای شهری، به عنوان یک مطالبه از سوی شهروندان مطرح است. اما متأسفانه در بازه‌ای از زمان در بسیاری از شهرهای ایران نگاه سازندگان فقط تولید بنا بوده و متأسفانه دستگاه های نظارتی نیز بر این مورد توجهی نشان نداده‌اند که این مورد را می‌توان با نگاهی اجمالی به سیمای شهرهای امروز کشور و با مشاهده اغتشاش بصری و فضاهای شهری بی‌کیفیت و بی‌هویت اذعان نمود. به طوری که متأسفانه کیفیت محیط شهری موجود اکثر شهرهای ایران، محصول عواملی از جمله عدم کنترل احجام شهری، اغتشاشات بصری، بی‌توجهی به همجواری‌ها در کالبدها و نمای ساختمان‌ها، واگرایی اهمیت مکانی و بصری و عملکردی و مخدوش شدن خوانایی، استانداردسازی و در نهایت حذف هویت منطقه‌‌ای است. تمام این موارد را می توان در نتیجه توسعه بی‌رویه شهرها دانست که متأسفانه نگاه ارزشی به ساختمان و به تبع آن نمای ساختمان را نیز تحت تأثیر قرار داده است.

سیمـای شهـر؛ تمام عناصر و عوامل شهری است که به دیده می‌آید، چشم قادر به تماشای آن می‌باشد، و در ذهن و خاطره انسان شکل می‌گیرد. منظر شهری؛ یکپارچگی بصری و ساختاری مجموعه ساختمان­‌ها، خیابان­‌ها و مکان‌هایی است که محیط شهری را می‌سازد. منظر شهری شامل دیدگاهی زیبایی شناسانه از معیارهای زیبایی و مقبولیت بصری است که جنبه های مکانی، زمانی و طبیعتا فرهنگی آن شهر را در بر می‌گیرد.

از سویی دیگر باید توجه داشت که هویت در سیمای شهری از طریق ساخت نما (به تنهایی) ایجاد نخواهد گردید بلکه باید مؤلفه هایی همچون تاریخ شهر را نیز در نظر داشت تا بتوان روح زمانه را در محیط ایجاد نمود و در کالبدها جانی تازه ایجاد نمود. نادیده گرفتن هویت تاریخی شهرها، موجب ایجاد تضاد در منظر شهری می‌گردد. شاید بتوان مشکل اصلی سیمای شهرهای امروز را این مورد دانست که طراحان و معماران بدون التزام به مقررات و ضوابط، و بدون توجه به مباحث زیبایی شناسی و منظر شهری و نیز بدون توجه به فرهنگ شهرها، نماهایی برای ساختمان‌ها طراحی می­‌کنند و با الهام از ژورنال‌های رنگارنگ وارداتی و با استفاده از مصالح رنگارنگ وارداتی، سیمای شهرهای امروز ایران را تعیین می‌­نمایند. به مقوله های فوق شرایط اقتصادی کشور و نیز شرایط مالی شهرداری‌ها را نیز باید افزود. لذا مشکل اصلی فقط عدم توجه به سیمای شهری نیست، بلکه عدم توجه به هویت منظر شهری است و نیز سایر عواملی که در این مورد دخیل هستند.

بنابراین لزوم توجه به ایجاد و تدوین برنامه‌ای جامع برای بهسازی سیمای شهرها ضروری است. این مورد می تواند علاوه بر مقررات و ضوابط شهرداری ها، در مبحث حقوق شهر و شهروند نیز به عنوان مبحث سیمای بصری شهر قابل تأمل باشد.