آسیب شناسی آزمون نظام مهندسی

آزمون نظام مهندسی ساختمان، امتحانی است که همه ساله توسط دفتر مقررات ملی ساختمان از مهندسان رشته های هفتگانه برای ارزشیابی مهندسان به منظور اعطا پروانه اشتغال پایه ۳ به کار مهندسی برگزار می شود.

برای شرکت در آزمون، نیاز به
داشتن مدرک مهندسی (کارشناسی)، از یکی از هفت رشته عمران، معماری، برق، مکانیک،
ترافیک، شهرسازی و نقشه برداری است. همچنین، افراد بعد از گذشت ۳ سال از مدرک
کارشناسی یا ۲ سال از مدرک کارشناسی ارشد و یا ۱ سال از مدرک دکترای خود می توانند
در آزمون نظام مهندسی شرکت کنند. برگزاری این آزمون دارای چالش ها و ایرادات
بنیادی است که در این یادداشت به مرور مهمترین این مشکلات می پردازیم.

۱) فقدان جدول زمان بندی برگزاری

از اولین دوره آزمون نظام مهندسی در آذر ۷۳ تا آخرین دوره آن در مهر ۹۶، داوطلبان تجربه شرکت در آزمون
در تمامی ماه های سال به جز دی ماه را داشته اند. در واقع بعد از نزدیک به ربع قرن
برگزاری، تاریخ ثبت نام
آزمون نظام مهندسی و زمان برگزاری آن مشخص نیست. تا سال ۹۱
آزمون به صورت عرفی سالی یک بار برگزار می شد، هرچند در برخی سال ها مانند ۷۴ یا
۸۵ آزمون برگزار نشد، اما از آن سال به این سو سالانه دو نوبت برگزار می شود که به
صورت رایج و منطقی هر نیم سال باید یک نوبت برگزار شود که باز هم این الگو به صورت
دقیق رعایت نمی شود. در واقع داوطلبان هیچ اطلاعی از زمان ثبت نام و برگزاری آن
نداشته و برخی مواقع، مانند آزمون اسفند ۹۵، در کمتر از دو ماه پروسه ثبت نام و برگزاری
به اتمام رسید که این امر منجر به عدم امکان برنامه ریزی داوطلبان برای مطالعه می
شود.

۲) منابع آزمون

۲-۱) سوالات خارج از منابع

اصلی ترین چالش در سوالات آزمون نظام مهندسی، طرح پرسش های خارج از
منابع و مباحث معرفی شده توسط دفتر مقررات ملی است. سهم کم مباحث و منابع معرفی
شده از سوی سازمان نظام مهندسی زمانی ایراد بسیار مهمی محسوب می شود که به مبنای
برگزاری آزمون توجه شود، هدف از آزمون نظام مهندسی سنجش دانش علمی و تخصصی
داوطلبان نیست بلکه اطمینان از تسلط به قوانین، آیین نامه ها و اصولی است که باید
بعد از قبولی در این آزمون و اخذ پروانه اشتغال به کار مهندسی از مفاهیم یاد گرفته
شده برای اجرای وظایف محوله استفاده نماید. چنین هدفی کاملا متفاوت از آزمونی
مانند کنکور یا استخدامی است که در آن هدف سنحش دانش قبلی داوطلب بوده و شاید
مفاهیم مورد سوال اساسا بعدا کارکردی نداشته باشد. در نتیجه، سهم قابل توجهی از
معیار سنجش آزمون نظام مهندسی و زمان و انرژی بسیاری از داوطلبان به یادگیری
مفاهیمی صرف می شود که بعد از اخذ پروانه تاثیر چندانی در ارتقاء کیفی ساختمان
نخواهد داشت.

۲-۲) فقدان الگوی واحد

مشکل بعدی در سوالات آزمون نظام مهندسی عدم وجود الگوی واحد و بودجه
بندی مشخص منابع است. در واقع منبع یا مبحثی شاید در چند دوره هیچ سهمی از سوالات
نداشته و طبیعتا از نظر داوطلب این مبحث در اولویت پائین تری برای مطالعه باشد در
حالی که به یک باره ممکن است در آزمون بعد چندین پرسش از همان مبحث طرح گردد. به
نظر می رسد طراحان پرسش های هر آزمون مستقل از سنوات قبل، کاملا جزیره ای و بدون
یک بودجه بندی مدون و تعریف شده، سوالات را طرح می کنند.

۲-۳) تغییر منابع

یکی از امور بدیهی و حتی قابل ستایش برگزاری آزمون نظام مهندسی به
روزرسانی مباحث آزمون بوده و معمولا ارتقاء کیفی قابل توجهی در هر به روزرسانی
مباحث رخ می دهد. اما مشکلی که وجود دارد این است که معلوم نیست بعد از انتشار
ویرایش جدید هر مبحث آیا در آزمون بعد از ویرایش جدید سوال مطرح خواهد شد یا ویرایش
قبل؟ به عنوان مثال ویرایش های جدید مباحث ۳، ۱۳ و ۲۱ در اسفند ماه ۹۵ منتشر شد
اما مشخص نبود که آیا در اولین آزمون بعد از انتشار این مباحث، پرسش ها از نسخه
جدید مطرح خواهد شد یا قبلی؛ حتی بعد از اتمام ثبت نام نیز منابع آزمون نظام
مهندسی مهر ۹۶ اعلام نشده بود که این امر منجر سردرگمی داوطلبان گردید.

۳) اعلام کلید و کارنامه آزمون

عجیب ترین اتفاق در مورد برگزاری آزمون نظام مهندسی، نحوه اعلام کلید
سوالات و کارنامه داوطلبان است. معمولا بین برگزاری آزمون تا اعلام کلیدها حداقل
یک ماه فاصله وجود دارد؛ مدت زمان بسیار زیاد و غیرمعقول. حتی با وجود چنین فاصله
زمانی در بسیاری موارد اشکالات و ایرادات قابل توجهی به کلیدهای اعلامی از سوی
دفتر مقررات ملی وارد است. مشکلات برگزاری آزمون به اینجا ختم نشده و حتی بعد از
اعلام کارنامه ها، دیده شده که کلید منتشر شده برای هر کارنامه با کلید اولیه و یا
اینکه بین کدهای مختلف (مثلا دفترچه سوالات با کدهای A و B) اختلاف وجود دارد. اوج
این مشکلات در آزمون نظام مهندسی مهر ۹۶ بود که بعد از اعلام کارنامه ها و بدلیل
عدم اعمال اعتراضات به کلید اولیه و مغایرت بین کلید اعلامی و کارنامه داوطلبان،
نتایج آزمون در دو مرحله اعلام و در مرحله دوم تغییراتی در کارنامه و قبولی
داوطلبان رخ داد.

۴) هم ارزی رشته ها

با توجه به اینکه در سالیان گذشته کمیته هم ارزی رشته ها، برخی از
رشته ها را برای آزمون غیرمجاز اعلام کرده یا اینکه امکان ارتقاء پایه را از آنها سلب
کرده حال آنکه این تصمیمات بعد از اخذ مدارک معتبر داشنگاهی اتخاذ شده و به قبل از
صدور بخشنامه ها نیز تعمیم داده شده است، باعث مشکلات بسیار زیاد و سرخوردگی طیف
قابل توجهی از داوطلبان گردیده است. برخی از دانشگاه ها بدون دلیل خاصی در مدرک
داوطلبان پیشوند «تکنولوژی» اضافه کرده یا اینکه برخی از دیگر (بویژه در مقطع
کارشناسی ناپیوسته و دانشگاه های غیرانتفاعی و علمی-کاربردی) پیشوند یا پسوندهای
دیگر به عنوان مدرک تحصیلی اضافه کرده اند که همین امر از نظر کمیته هم ارزی به
معنای نامعتبر بوده مدرک اخذ شده است. به نظر می رسد می توان راهکارهای معقولی
مانند عدم اجرای این قانون برای داوطلبانی که قبل از صدور بخشنامه ها، موفق به اخذ
مدرک کارشناسی شده اند یا اجازه پاس کردن برخی از واحدها یا گذراندن برخی دوره ها
بعد از قبولی را اجرا نمود، چرا که این دسته از داوطلبان تقریبا تمامی واحدهای
موردنیاز را در دوره تحصیل دانشگاهی گذرانده اند.

۵) مشکلات سایت

آخرین مساله قابل ذکر از سری ایرادات آزمون نظام مهندسی، سایت آزمون
نظام مهندسی است که مختل شدن در هنگام ثبت نام و اعلام نتایج جز اتفاقات رایج و
بدیهی است. به ویژه اینکه در چند دوره اخیر، به دلیل اطلاع رسانی سریع و آنی اعلام
نتایج آزمون و هجوم داوطلبان، تا چند روز سایت دفتر مقررات ملی مختل شده و از
دسترس خارج می شود. به نظر می رسد، دفتر مقررات ملی، مانند سایت سازمان سنجش، باید
یک پایگاه مستقل برای آزمون داشته باشد.